آیا زمین تخت است؟
با اینکه همه ما می دانیم که زمین کروی است و این موضوع در طول تاریخ هم به اثبات رسیده است، اما افرادی وجود دارند که هنوز به کروی بودن زمین شک دارند و ادعا می کنند زمین گرد نیست و صاف است. آیا زمین تخت است؟ می خواهیم با نظرات آنها و تحلیل های دیگر آشنا شویم.
زمین تخت گرایان چه کسانی هستند؟
زمینتخت گرایان افرادی هستند که با وجود همه شواهد موجود امروزی، همچنان معتقدند که زمین صاف است و کروی نیست. اعتقادات و اقدامات آنها تاکنون مانند ایجاد وبلاگ هم بیضرر بوده و هم مانند اقدام فردی موسوم به "مایک هیوز" ملقب به "مایک دیوانه" که برای اثبات مسطح بودن زمین سوار بر موشک دست سازش، خود را به کشتن داد، خطرناک بوده است.
طرفداران مسطح بودن زمین چه میگویند؟
آیا زمین تخت است؟ آنها معتقدند: زمین نهتنها کروی نیست بلکه کاملا مسطح به نظر میرسد. دلایل زیادی برای زیر سؤالبردن کروی بودن زمین وجود دارد. میتوانیم خورشید را هر روز درحال چرخش به دور زمین ببینیم. سیارهها، ستارهها و درکل همه اجرام آسمانی به دور ما در حال چرخش به نظر میرسند و هیچ حرکتی از زمین احساس نمیکنیم. اینها چند مثال ساده از حسهایی است که به ما میگوید روی یک زمین کروی و درحال چرخش به دور خورشید زندگی نمیکنیم. بلکه این زمین است که ساکن بوده و هر چیزی در ماورای زمین به دور آن میگردد. به این روش رویکرد تجربی (مبنی بر تجربه) نیز میگویند که تکیه بر اطلاعات بهدست آمده از احساسمان دارد.
نگاه زمین تخت گرایان به پدیده ها
اگر کنجکاوید بدانید که زمینتختگرایان برای ادعاهای خود چه پاسخهایی مطرح میکنند بهتر است به اختصار با چند نمونه از آنها مواجه شوید.
ماه گرفتگی
ماهگرفتگی زمانی رخ میدهد که زمین و ماه و خورشید در یک راستا قرار میگیرد و سایه زمین روی ماه میافتد. با این حال زمینتختگرایان میگویند ماهگرفتگی زمانی اتفاق میافتد که خورشید و ماه در یک امتداد باشند، در این زمان سایه شیئی که از قمرهای خورشید است روی ماه میافتد و نزدیکی زیاد این شی به خورشید موجب میشود برای ما از روی زمین قابل دیدن نباشد!
گرانش
آیا زمین تخت است؟ در مورد میدان مغناطیسی، زمینتختگرایان باور دارند زمین یک آهنربای حلقوی دارد. یک قطب آهنربا در مرکز و بقیه در تمام نقاط لبهها قرار دارند! گرانش؟ زمینتختگرایان خوب میدانند نباید مدل گرانشی زمین کروی را وارد مدل زمین مسطح کنند، وگرنه اوضاع خراب میشود! مدلهای زیادی برای توصیف گرانش وجود دارد و باید از مدل دیگری برای توجیه مسطحبودن زمین استفاده کنند. میگویند، چون زمین شتاب ثابتی دارد ما آن را به شکل گرانش حس میکنیم. اگر به دنبال شواهد تجربی یا منطقی برای این ادعا باشید باید بگویم قابل پیگیری نیست؛ فقط باید بپذیرید!
همانطور که در چند نمونه عنوان کردیم جهانبینی زمین تختگرایان شامل توضیحات گوناگون برای پدیدههای مختلف است. برای ما گردش زمین و ماه به یک دلیل یکسان صورت میگیرد: گرانش! ولی آنها مجبورند توضیحات مستقلی برای هر پدیده عنوان کنند که معمولا با توضیحات دیگر در تناقض است. به این دلیل است که نظریههای علمی برای زمینتختگرایان کار نمیکند. اگر بتوانیم فرایند رخ دادن هزاران پدیده را با یک مساله توضیح دهیم منطقیتر است یا اینکه برای هر پدیده توضیح مختلف و گاه متناقضی داشته باشیم؟
پیام ایلان ماسک و پاسخ زمین تخت گرایان
ایلان ماسک، موسس و مدیرعامل شرکت اسپیس ایکس در توئیتی نوشته است: «چرا هیچ انجمنی برای مسطحپنداشتن مریخ وجود ندارد؟» زمین تختگرایان هم در حساب کاربری اصلیشان در توئیتر پاسخ دادند: «براساس مشاهدهها سیاره مریخ کروی است. اینکه چرا تمام اجرامی که مشاهده میکنیم کروی هستند و فقط زمین تخت است پاسخ عجیبی دارد: زمین هیچ ارتباطی با سیارات ندارد. فرض کنید یک زمین فوتبال دارید. همگی میدانیم که زمین فوتبال صاف است و توپی که در آن زمین استفاده میشود کروی است. آیا با دیدن یک توپ فوتبال بر روی زمین فوتبال نتیجه میگیریم که زمین فوتبال نیز باید کروی باشد؟»
همه این موارد را هم اگر کنار بگذاریم، این سؤال بزرگ مطرح است که اگر زمین واقعا تخت و مسطح است، چرا دانشمندان زیادی در قرون مختلف تاریخ در توطئه بزرگی با هم متحد شدهاند تا زمین را به ما کروی نشان دهند؟!
زمین تخت چه شکلی میشود؟!
آیا زمین تخت است؟ اگر بخواهیم از دیدگاه زمین تختگرایان ماجرا را نگاه کنیم، زمین یک صفحه تخت است که قطب شمال در مرکز آن قرار دارد و دیواری یخی در اطراف آن دیده میشود که اقیانوسها را محدود کرده و از ریزش آب اقیانوسها جلوگیری میکند! این دیوار یخی همان دیواری است که کاشفانش آن را به نام قطب جنوب نامگذاری کردهاند. آنچه که در آن سوی دیوار یخ است چیزی است که بسیار مورد علاقه جامعه زمین تختگرایان است. تا آنجا که میدانیم کسی از دیوار یخی عبور نکرده است و همچنین کسی از این منطقه بازنگشته است تا چیزی فراتر از آن به ما بگوید! سازماندهندگان کنفرانس سالانه زمینتختگرایان در تدارک سفری دریایی هستند تا با سفر به این منطقه در سال ۲۰۲۰ پاسخ این سؤالات را پیدا کنند!
کروی بودن زمین از نگاه دانشمندان در تاریخ
ما بیش از ۲۰۰۰ سال است که میدانیم زمین گرد است و برای فهمیدن آن نیاز به ماهوارهها هم نداشتیم. یونانیها بدون در دست داشتن شواهد کافی فرض میکردند که زمین گرد است.
فیثاغورث
فیثاغورث، فیلسوف و ریاضیدان یونانی اولین کسی بود که در ۲۵۰۰ سال پیش میگفت زمین گرد است. البته او به دلایل زیباییشناختی معترف به این امر بود و، چون باور داشت «کره» کاملترین شکل در هندسه است، میگفت پس زمین باید گرد باشد.
افلاطون
یک قرن بعد افلاطون نیز چنین مسالهای را عنوان کرد و بر محبوبیت این طرز تفکر افزود.
ارسطو
ولی ارسطو اولین فیلسوف یونانی بود که در حدود ۲۳۵۰ سال پیش در کتابش به نام «درباره آسمان» (on the heavens) با ارائه شواهدی گوناگون ادعا کرد که زمین باید شکلی کروی داشته باشد. برای مثال او عنوان کرد که شما میتوانید سایه زمین را روی قرص ماه به هنگام ماهگرفتگی ببینید و از آنجا که این سایه همواره گرد است شما میتوانید بفهمید که زمین کروی است!
دلیل دیگر ارسطو این بود که موقعیت ستارهها در آسمان با توجه به موقعیت ما روی زمین تغییر میکند. برخی ستارههایی که در جهت جنوب آسمان در مصر دیده میشدند از جزیره قبرس که حدود ۱۰۰۰ کیلومتر با آن فاصله داشت، دیده نمیشد. او در کتابش نوشت: «این نشان میدهد نهتنها زمین کروی شکل است، بلکه اندازه بزرگی هم ندارد. وگرنه اثر تغییر ناچیز مکان به سرعت ظاهر نمیشد. اگر زمین خیلی بزرگ بود برای اینکه منظره متفاوتی از آسمان را ببینیم باید مسافت طولانیتری را طی میکردیم.»
اراتوستن
مدتی بعد دانشمند دیگری به نام اراتوستن حتی توانست محیط زمین را هم به شیوهای ساده اندازه بگیرد؛ اندازهای که به مقدار امروزی بسیار نزدیک است و بسیاری از دانشآموزان بهعنوان پروژهای آسان از پس انجامش بر میآیند. با این حال ارسطو این فرض را داشت که زمین در مرکز عالم واقع شده است.
ماجرای راهاندازی یک کمپین مالی با هدف اعزام یک زمینتختگرا به فضا!
حدود یک فرد اسکاتلندی برای پایان دادن به اعتقاد عجیب زمینتخت گرایان که اعتقاد به مسطح بودن زمین دارند، اقدام به راهاندازی یک کمپین تامین مالی کرد تا یکی از سرآمدان زمینتختگرایان را به فضا بفرستد.
یک نفر در اسکاتلند تصمیم گرفته است در مورد عقاید نادرست این افراد کاری انجام دهد. "مارک گولد" مردی از باکسبورن اسکاتلند، کمپینی به نام "GoFundMe" ایجاد کرده است که هدف آن ارسال یک زمینتختگرا به فضا است تا با چشمان خودش ببیند که زمین حقیقتا یک کره است.
در توضیح کمپین وی آمده است: این کارزار برای ثابت کردن گرد بودن زمین یک بار برای همیشه به زمین تخت گرایان است! در حال حاضر ۲۵۰ هزار دلار پول لازم است تا بتوان یک صندلی در پرواز شرکت "ویرجین گلکتیک" (Virgin Galactic) رزرو کرد و به مدار زمین پرواز کرد. اگر زمینتخت گرایان واقعاً میخواهند مسطح بودن زمین را ثابت کنند، من انتظار دارم که بیشترین کمکها در این کارزار از جامعه زمینتخت گرایان باشد.
این کمپین تاکنون تنها موفق به جمع آوری ۲۴۲ دلار شده است که نشان میدهد جامعه زمینتخت گرایان با وجود این احتمال که ممکن است بتوانند عقیده خود را ثابت کنند، علاقه زیادی به سفر به فضا ندارد.
بیشتر بخوانید:
دلایل ساده برای اثبات اینکه زمین گرد است
در نهایت آیا زمین تخت است یا گرد؟ در ادامه قصد داریم تا ده راه برای اثبات اینکه کره زمین ۱۰۰% مسطح نیست، به شما ارائه دهیم.
کره ماه
در گذشته کره ماه برای یونانیان باستان یک رمز و راز بزرگ بود و آنها در جستجوی دانش و اطلاعات بیشتر، به مشاهدات بصیرتی متعددی رسیده بودند که به بشریت کمک کرد تا شکل سیارهمان را درک کنند.
ارسطو که مطالعات زیادی درباره ماهیت کروی شکل کره زمین انجام داده بود، دریافت که در هنگام ماهگرفتگی (زمانی که کره زمین بین خورشید و ماه قرار میگیرد)، سایه روی کره ماه دایرهای شکل است و این سایه متعلق به کره زمین است و این سرنخ دقیقی درباره ماهیت کروی شکل زمین محسوب میشود. از آنجا که کره زمین درحال چرخش است، سایه بیضی شکل ثابتی را در هر ماهگرفتگی ایجاد میکند و همین ثابت میکند که کره زمین نه تنها گرد، بلکه کروی شکل است.
کشتیها و افق
اگر اخیرا به یک شهر بندری رفته باشید و یا کنار ساحل قدم زده و به افق خیره شده باشید، احتمالا متوجه یک پدیده جالب توجه شدهاید: به نظر میرسد که کشتیها انگار از زیر دریا بیرون میآیند. اما میدانیم که کشتیها با نزدیک شدن به دید ما دوباره از آب بیرون نمیآیند. پس دلیل آنکه اینطور به نظر میرسد که انگار کشتیها از لابلای موجها بیرون میآیند، این است که کره زمین مسطح نیست و گرد است.
مورچهای را تصور کنید که برروی سطح یک پرتقال به سمت میدان دید شما راه میرود. اگر از بالای پرتقال نگاه کنید، میبینید که بدن مورچه تدریجا از افق ظاهر میشود و دلیل آن هم کروی بودن پرتقال است. اگر این آزمایش را به جای آنکه روی یک شی کروی انجام دهید، با یک مورچه برروی یک جاده انجام دهید، نتیجه متفاوت خواهد بود و میبینید که مورچه به آرامی درمعرض دید قرار میگیرد؛ بسته به آنکه دید شما چقدر واضح باشد.
صورت فلکی ستارهها
این مشاهدات در اصل توسط ارسطو (بین سالهای ۳۸۴ تا ۳۲۲ قبل از میلاد مسیح) انجام شد. او در آن زمان با در نظر داشتن صورتهای فلکی مختلف که در آسمان به سمت خط استوا حرکت میکردند، تشخیص داد که زمین گرد است.
ارسطو بعد از بازگشت از سفرش به مصر گفت: «ستارههایی در مصر و یونان دیده میشوند که در مناطق شمالیتر دیده نمیشوند» او در ادامه گفت که این پدیده تنها در صورتی قابل توجیه است که انسانها، ستارهها را از یک سطح گرد ببینند و مدعی شد که کره زمین، اندازه بزرگی ندارد؛ چرا که در غیر این صورت، تاثیر این تغییر جزیی مکان، به این سرعت آشکار نمیشود.
هرچه از خط استوا دورتر شوید، صورتهای فلکی شناخته شده بیشتر به سمت افق فاصله میگیرند و جایشان را به ستارههای دیگر میدهند و اگر زمین مسطح بود، چنین اتفاقی رخ نمیداد.
سایهها و چوبها
اگر چوبی را در زمین فرو کنید، یک سایه تشکیل میدهد. با گذر زمان، سایه چوب روی زمین حرکت میکند (همین اصل در ساخت ساعتهای سایهای باستانی مورد استفاده قرار میگرفته). اگر زمین مسطح بود، دو چوب در مکانهای مختلف، سایههای مشابهی ایجاد میکردند. ولی اینگونه نمیشود؛ چون زمین کروی است و مسطح نیست. اراتوستن (۲۷۶ تا ۱۹۴ قبل از میلاد مسیح) از این اصل برای محاسبه دقیق محیط زمین استفاده کرد.
دیدن دوردستها از ارتفاع بالاتر
روی یک فلات صاف بایستید و به روبرو و افق نگاه کنید. به چشمانتان فشار میآورید و سپس دوربین چشمی موردعلاقهتان را بیرون آورده و تا جایی که چشم کار میکند (با کمک لنزهای دوربین چشمی) میتوانید به روبرو خیره شوید.
حالا از نزدیکترین درختی که در اطرافتان است بالا بروید؛ هرچه بالاتر بهتر.. حالا دوباره نگاه کنید؛ متوجه میشوید که هرچه بالاتر بروید، دورتر را بیشتر میبینید. معمولا ما تمایل داریم تا این موضوع را به موانع روی سطح زمین ربط دهیم؛ مثلا بگوئیم که خانهها یا درختان مانع دید ما میشوند و با بالا رفتن، دید واضحتر و بهتری خواهیم داشت. اما این دلیل واقعی و درست نیست. حتی اگر برروی یک فلات کاملا صاف ایستاده باشید که هیچ مانعی بین شما و افق نباشد، هرچه بیشتر ارتفاع بگیرید، میتوانید فاصله دورتری را ببینید. این پدیده به دلیل انحنای زمین ایجاد میشود و اگر کره زمین مسطح بود، هرگز اینگونه نمیشد.
سوار بر هواپیما
اگر تا به حال سوار بر هواپیما به کشور دیگری رفته باشید، به ویژه در سفرهای طولانی، به دو واقعیت درباره هواپیما و کره زمین پی میبرید:
- هواپیماها میتوانند برای مدت زمانی طولانی در یک خط تقریبا مستقیم حرکت کنند و از هیچ لبهای منحرف نشوند. آنها همچنین میتوانند بدون توقف دور کره زمین بچرخند.
- اگر در طول یک پرواز طولانی فرا اقیانوسی از پنجره به بیرون نگاه کنید، در اکثر مواقع میتوانید انحنای زمین را در افق ببینید.
نگاه کردن به سیارههای دیگر
این یک حقیقت است که زمین با سیارههای دیگر متفاوت است. اما در هرصورت در زمین زندگی جریان دارد و هنوز نتوانستهایم در سیاره دیگری حیات را پیدا کنیم. البته هر یک از سیارهها ویژگیهای خودشان را دارند و کاملا منطقی است فرض کنیم که هریک از سیارهها ویژگیهای خاصی از خود به نمایش بگذارند؛ به ویژه سیارههایی که در مکانهای مختلف هستد یا درشرایط متفاوتی ایجاد شدهاند. همه این موارد درمورد کره زمین نیز صادق است.
به بیانی دیگر اگر بسیاری از سیارهها که در مکانهای مختلف و در شرایط متفاوتی ایجاد شدهاند، ویژگیهای یکسانی داشته باشند، احتمالا سیاره خودمان هم همان ویژگیها را دارد. تمام مشاهدات ما حاکی از آن است که دیگر سیارهها نیز کروی هستند و از آنجا که میدانیم که این سیارهها چطور شکل گرفتهاند، پس واضح است که چرا به شکل کروی هستند. مگر آنکه دلیل خیلی خوبی داشته باشیم که به غیر از این فکر کنیم (که البته چنین دلیلی نداریم)؛ پس سیاره ما هم به احتمال قریب به یقین مثل سایر سیارههاست.
در سال ۱۶۱۰ گالیله قمرهای سیاره مشتری را رویت کرد که به دور آن میچرخند. او این قمرها را به سیارههای کوچکی توصیف کرد که به دور سیاره بزرگتری میچرخند. مشاهده و توصیفی که پذیرش آن برای کلیسا بسیار سخت بود. چرا که این موضوع، مدل زمین محور که همه چیز به دور زمین میچرخد را به چالش میکشید. این مشاهده در عین حال نشان داد که سیارات دیگر (مشتری، نپتون و سپس با مشاهده ناهید) همگی کروی هستند و همگی به دور خورشید میچرخند.
یک سیاره مسطح (چه سیاره ما و چه هر سیاره دیگری)، میتواند در حکم یک مشاهده حیرتآور باشد که عملا برخلاف هر آنچه ما درباره شکل سیارهها و رفتارهای آنها میدانیم خواهد بود. این نه تنها همه اطلاعات ما درباره شکلگیری سیارهها را تغییر میدهد، بلکه حتی نظراتمان درباره تشکیل ستارهها (بدینترتیب خورشید هم میبایست رفتار کاملا متفاوتی داشته باشد تا با نظریه زمین مسطح جور دربیاید) و هر آنچه ما درباره سرعتها و حرکات در فضا میدانیم (مثل مدار سیارات و اثرات گرانش) را تغییر میدهد. به صورت خلاصه، ما به این شک نداریم که سیاره ما کروی شکل است؛ بلکه این موضوع را میدانیم.
وجود مناطق زمانی مختلف
هنگامی که در نیویورک ساعت ۱۲ ظهر است و خورشید در وسط آسمان میدرخشد، در پکن ساعت ۱۲ شب است و خورشیدی دیده نمیشود؛ در همان هنگام، در آدلاید استرالیا ساعت ۱.۳۰ نیمه شب است؛ یعنی ۱۳ ساعت جلوتر از نیویورک و تا ساعاتی دیگر ساکنان آدلاید باید شاهد طلوع مجدد خورشید و شروع روزی تازه باشند.
این تنها در شرایطی قابل توضیح است که دنیای ما گرد باشد و حول محور خود بچرخد. در یک زمان مشخص که خورشید در بخشی از کره زمین وسط آسمان میدرخشد، در گوشه دیگری از دنیا تاریکی حاکم است و برعکس. همین باعث میشود تا تفاوتهای زمانی و مناطق زمانی مختلف به ویژه در برخی موارد حتی بیش از ۱۲ ساعت وجود داشته باشند.
نکته دیگر در مورد مناطق زمانی، زمین و خورشید این است: اگر خورشید یک نور کانونی بود و نور آن مستقیما به منطقهای خاص میتابید و زمین مسطح بود، ما حتی اگر خورشید بالای سر ما نمیتابید، باز هم آن را میدیدیم (دقیقا مثل تصویر زیر). اما شما میتوانید نوری را ببینید که از یک نورافکن روی صحنه تئاتر بیرون میآید، حتی اگر جمعیت در محیطی کاملا تاریک نشسته باشند. تنها راه برای ایجاد دو منطقه زمانی کاملا مختلف و متفاوت که یکی کاملا در تاریکی باشد و دیگری غرق در نور، این است که زمین کروی باشد.
کشش جاذبه
نکته جالب توجه اینجاست که گرانش چیزها را به سمت خود جذب میکند. نیروی جاذبه بین دو شی بستگی به جرم آنها و فاصله بینشان دارد. اگر بخواهیم ساده بگوئیم، جاذبه یا گرانش، مرکز جرم اشیا را هدف قرار داده و به سمت خود میکشد. برای پیدا کردن مرکز جسم، باید خود جسم را مورد بررسی قرار داد.
یک کره را در نظر بگیرید. از آنجا که کره شکل ثابتی دارد، مهم نیست که شما کجای آن ایستاده باشید، دقیقا همان مقدار از کره زیر پای شماست (مورچهای که برروی یک گوی کریستالی راه میرود را تصور کنید. از دید این حشره، تنها نشانه حرکت این واقعیت است که مورچه پاهایش را حرکت میدهد و شکل سطح به هیچ وجه تغییری نمیکند) مرکز جرم یک کره، در مرکز آن است؛ این بدان معناست که جاذبه هر چیزی روی سطح کره را به سمت پایین و مرکز کره میکشد. مهم نیست که جسم در کجای سطح کره واقع شده باشد.
حالا یک هواپیمای مسطح را در نظر بگیرید. مرکز جرم هواپیمای مسطح در مرکز آن است. پس نیروی جاذبه (گرانش) هر چیزی در سطح را به سمت وسط هواپیما میکشد. این بدین معناست که اگر روی لبه هواپیما ایستاه باشید، جاذبه شما را به سمت وسط هواپیما میکشد؛ نه مستقیم به سمت پایین، یعنی همان چیزی که معمولا وقتی روی زمین ایستاده باشید، تجربه میکنید.
اگر یک سیب را هرجای دنیا پرت کنید، سیب زمین میافتد و به طرفین نمیرود. شما میتوانید با پرت کردن هر شئیی به هوا این را امتحان کنید.
تصاویری از فضا
در بازه زمانی شصت ساله که شاهد آزمایشات فضایی بودیم، ماهوارهها، کاوشگرها و حتی انسانهایی به فضا فرستاده شدهاند. برخی از آنها به زمین بازگشتند و برخی دیگر هنوز در منظومه شمسی و حتی دنیای فراتر از آن معلق هستند و بسیاری از آنها تصاویر حیرتآوری برای زمین ارسال میکنند. در تمامی این تصاویر، زمین کروی شکل است. کروی بودن زمین در تمامی تصاویر ثبت شده توسط فضانوردان ایستگاه فضایی بین المللی مشخص و واضح است.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: روزنامه جام جم / ایسنا / خبرآنلاین
ضمنا یوغ درسته