کاظمین مرقد کدام امام است؟
در سفرهای عتبات عالیات باید آگاهی خود را از مکان های زیارتی بالا ببریم. تفکر در سیره اهل بیت و قدم گذاشتن در مسیری که ایشان رفته اند یکی از راه های افزایش معرف است. در مطلب قبلی گفتیم سامرا مرقد کدام امامان است. در اینجا قصد داریم حرم کاظمین را معرفی کنیم و بگوییم کاظمین مرقد کدام امام است؟
کاظمین مرقد کدام امامان است؟
حرم کاظِمَیْن، آرامگاه امام موسی کاظم علیه السلام امام هفتم و نوه‌شان امام جواد علیه السلام نهمین امام شیعیان است. حرم در منطقه کاظمین عراق، منطقه‌ای در شمال بغداد، واقع شده و از زیارتگاه‌های مسلمانان به‌ویژه شیعیان است.
تاریخچه کاظمین
حرم کاظمین حدود ۲۶ هزار مترمربع مساحت دارد و از قسمت‌های مختلفی مانند صحن، روضه، گلدسته، ضریح، رواق و گنبد تشکیل شده و در آن هنر‌های مختلفی همچون آینه‌کاری، کاشی‌کاری، طلاکاری، منبت‌کاری و خطاطی به کار رفته است.
ساخت نخستین بنا بر مرقد امامین کاظمین، به پیش از دوران آل بویه برمی‌گردد. حکومت‌های آل بویه، سلجوقیان، آل جلایر، صفویه و قاجاریه، حرم کاظمین را بازسازی، تعمیر و تکمیل کرده‌اند.
در دوره صفویه به دستور شاه اسماعیل صفوی، بنا‌های حرم تخریب شد و به جای آن بنای جدیدی ساخته شد که شامل گنبد، گلدسته و مسجد می‌شد. در عصر قاجاریه نیز فرهادمیرزا، عموی ناصرالدین شاه، اقدامات عمرانی عمده‌ای در حرم انجام داد که تجدیدبنای صحن از جمله آن‌ها است.
چه کسانی در کاظمین دفن شده اند؟
کاظمین مرقد کدام امامان است؟ حرم کاظمَین محل دفن امام کاظم علیه السلام و امام جواد علیه السلام، هفتمین و نُهمین امام شیعیان است. در این حرم نورانی افرادی همچون شیخ مفید، ابن قولویه، خواجه نصیرالدین طوسی و معزالدوله دیلمی مدفون هستند.
علت نامگذاری کاظمین یا جوادین
این منطقه را به جهت منسوب‌بودن به امام کاظم (ع)، مشهد الامام موسی بن جعفر، المشهد الکاظمی و کاظمیه نامیدند. در سال ۲۲۰ق پیکر محمد بن علی (ع) نهمین امام شیعیان، در کنار قبر جدش موسی بن جعفر دفن شد. ازاین‌رو به کاظِمَین (دو کاظم) مشهور شد. حرم کاظمین را جوادَین (دو جواد) هم خوانده‌اند.
کتاب‌هایی درباره کاظمین
درباره حرم کاظمین آثاری به طور مستقل نوشته شده است. از آن جمله کتاب تاریخ المشهد الکاظمی، نوشته محمدحسن آل یاسین (درگذشته ۱۳۷۲ق) است. نویسنده در این کتاب به تاریخ حرم کاظمین در دوران‌های عباسیان، آل بویه، سلجوقیان، مغول، صفویان، عثمانی و قاجار پرداخته است. همچنین در بخشی وضعیت حرم را گزارش کرده است. کتاب پیوست‌هایی دارد که عبارت‌اند از فرزندان امام کاظم، نقیبان، متولیان و مدفونان در حرم و موزه آن. غلامرضا اکبری این کتاب را به زبان فارسی با عنوان تاریخ حرم کاظمین ترجمه کرده است.
کتاب‌های تاریخ امامین الکاظمین و روضت‌ها الشریفه نوشته جعفر النقدی (درگذشته ۱۳۷۰ق) و مشهد الکاظمین اثر مصطفی جواد از دیگر آثاری است که درباره حرم کاظمین نوشته شده است.
بیشتر بخوانید:
بخشی از زندگینامه امام موسی کاظم (ع)
دانستیم کاظمین مرقد کدام امامان است. در ادامه به بخشی از زندگینامه ایشان میپردازیم.
موسی بن‌جعفر معروف به امام «موسی‌کاظم» (ع) و ملقب به کاظم و باب الحوائج هفتمین امام شیعیان دوازده امامی است و منابع شیعه و سنی، علم، عبادت، بردباری و بخشندگی وی را ستوده و او را کاظم و عبد صالح لقب داده اند.
دوره امامت امام کاظم (ع) با اوج قدرت خلافت عباسی همزمان بود و او در برابر حکومت وقت، تقیه می‌کرد و شیعیان را نیز به این کار سفارش می‌نمود؛ از این رو موضع‌گیری صریحی از امام هفتم شیعیان در برابر خلفای عباسی و قیام‌های علوی نظیر قیام شهید فخ گزارش نشده است. با وجود این، وی در مناظره و گفتگو با خلفای عباسی و دیگران تلاش می‌کرد از خلافت عباسیان مشروعیت‌زدایی کند.
مناظرات و گفتگو‌هایی از موسی بن جعفر با برخی عالمان یهودی و مسیحی در منابع تاریخی و حدیثی نقل شده که در پاسخ به پرسش‌های آنان بوده است. در کتاب مسند الامام الکاظم بیش از سه هزار حدیث از وی گردآوری شده که شماری از آن‌ها را برخی از اصحاب اجماع روایت کرده‌اند.
امام کاظم (ع) برای ارتباط با شیعیان، سازمان وکالت را گسترش داد و در مناطق مختلف، افرادی را به عنوان وکیل تعیین کرد. از سوی دیگر، حیات امام کاظم (ع) همزمان با بروز انشعاباتی در شیعه بود و فرقه‌های اسماعیلیه، فطحیه و ناووسیه با آغاز امامت او و فرقه واقفیه پس از شهادت او شکل گرفت.
موسی‌بن‌جعفر (ع) چندین بار از سوی مهدی و هارون عباسی زندانی شد و در سال ۱۸۳ هجری قمری در زندان سندی بن شاهک به شهادت رسید.
امام جواد علیه السلام
امام نهم شیعیان حضرت جواد (ع) در سال ۱۹۵ هجری در مدینه ولادت یافت. نام مبارکشان" محمد" معروف به "جواد" و "تقی" است. القاب دیگری مانند: " رضی" و "متقی" نیز داشته، ولی "تقی" از همه معروفتر است. مادر گرامی‌اش سبیکه یا خیزران است که این دو نام در تاریخ زندگی آن حضرت ثبت شده است. امام محمد تقی (ع) هنگام وفات پدر ۸ ساله بود.
پس از شهادت جانگداز حضرت رضا علیه السلام در اواخر ماه صفر سال ۲۰۳ ه مقام امامت به فرزند ارجمندش حضرت جوادالأئمه (ع) انتقال یافت. مأمون خلیفه عباسی که همچون سایر خلفای بنی عباس از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امامان معصوم و گسترش فضایل آن‌ها در بین مردم هراس داشت، سعی کرد ابن الرضا را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد. " از اینجا بود که مأمون نخستین کاری که کرد، دختر خویش ام الفضل را به ازدواج حضرت امام جواد (ع) درآورد، تا مراقبی دایمی و از درون خانه، بر امام گمارده باشد. رنج‌های دایمی که امام جواد (ع) از ناحیه این مأمور خانگی برده است، در تاریخ معروف است ".
حضرت جواد (ع) در دوره‌ای که فرقه‌های مختلف اسلامی و غیر اسلامی در میدان رشد و نمو یافته بودند و دانشمندان بزرگی در این دوران، زندگی می‌کردند و علوم و فنون سایر ملت‌ها پیشرفت نموده و کتاب‌های زیادی به زبان عربی ترجمه و در دسترس قرار گرفته بود، با کمی سن وارد بحث‌های علمی گردید و با سرمایه خدایی امامت که از سرچشمه ولایت مطلقه و الهام ربانی مایه گرفته بود، احکام اسلامی را مانند پدران و اجداد بزرگوارش گسترش داد و به تعلیم و ارشاد پرداخت و به مسائل بسیاری پاسخ گفت.
نحوه شهادت امام جواد علیه السلام
حکومت عباسی دو بار امام جواد علیه‌السلام را به بغداد احضار کرد. سفر اول در زمان مأمون، چندان طولانی نبود. بار دوم، در ۲۸ محرم سال ۲۲۰ ق، به دستور معتصم عباسی وارد بغداد شد و در ذی‌القعده همان سال به شهادت رسید. روز شهادت حضرت در بیشتر منابع ۳۰ ذی‌القعده می‌باشد.
پیکر مبارک حضرت را در کنار مقبره جدش امام موسی کاظم علیه‌السلام در کاظمین به خاک سپردند. سن امام جواد (ع) در هنگام شهادت ۲۵ سال بود. به همین خاطر حضرت، جوان‌ترین امام شیعیان به هنگام شهادت بودند.
در مورد علت شهادت حضرت، برخی از مورخین این چنین عنوان می‌کنند که ابن‌ابی‌داوود، قاضی بغداد به خاطر حسادت، نزد معتصم بدگویی امام را کرد؛ زیرا نظر صحیح امام در مورد حکم قطع دست سارق، موجب شرمندگی او در حضور جمع کثیری از فقها و درباریان شده بود. این امر ریشه حسادت نسبت به حضرت را تقویت کرد و معتصم در اثر بدگویی‌های او، نقشه قتل و شهادت امام علیه‌السلام را پی‌ریزی کرد.
براساس روایات، وقتی معتصم ملعون به خلافت رسید، همراه با جعفر (برادر ام‌الفضل) در اندیشه کشتن امام بودند؛ از این رو، به عبدالملک زیات، والی مدینه، نامه نوشت و از او درخواست کرد که امام علیه‌السلام را همراه ام‌الفضل راهی بغداد کند. وقتی حضرت وارد بغداد شد، معتصم در ظاهر به او احترام کرد و تحفه‌هایی را برای حضرت و ام‌الفضل فرستاد و به وسیله جعفر، ام‌الفضل را تحریک به مسموم کردن حضرت نمود؛ و این خواهر و برادر، انگوری را به سم آغشته کرده و به امام خوراندند. ام‌الفضل پس از این کار، پشیمان شد و گریه کرد، اما امام به او خبر داد که به بلایی، غیرقابل‌درمان دچار می‌شود. البته با توجه به روایات، گزارش‌های مختلفی در چگونگی به شهادت رسیدن امام توسط ام‌الفضل رسیده است. بر اساس منابع معتبر، ازدواج حضرت با ام‌الفضل به دستور مامون عباسی صورت گرفت. هدف مأمون از این ازدواج این بود که پدربزرگ کودکی از نسل پیامبر بشود
در روایتی دیگر، معتصم عباسی، شربت پرتقالی را به وسیله غلام خود «اشناس» برای حضرت فرستاد. غلام به حضرت گفت: خلیفه، پیش از شما از این شربت به گروهی از بزرگان از جمله احمدبن‌ابی‌دواد و سعیدبن‌خضیب نوشانده و امر کرده که شما هم از آن بنوشید. امام فرمود: «آن را در شب می‌نوشم»؛ اما غلام اصرار کرد که باید خنک نوشیده شود و حضرت از آن نوشید و در اثر مسمومیت آن به شهادت رسیدند.
علت ازدواج حضرت با ام‌الفضل
بر اساس منابع معتبر، ازدواج حضرت با ام‌الفضل به دستور مامون عباسی صورت گرفت. هدف مأمون از این ازدواج این بود که پدربزرگ کودکی از نسل پیامبر بشود. همچنین شیخ مفید نقل می‌کند: مأمون به‌خاطر شخصیت علمی امام جواد علیه‌السلام، دخترش را به ازدواج امام در آورد. ولی برخی از پژوهشگران عنوان می‌کنند که این ازدواج سیاسی بود و مأمون می‌خواست، از این طریق، امام جواد علیه‌السلام و ارتباط ایشان با شیعیان را کنترل کند یا اینکه خود را علاقه‌مند به علویان نشان دهد و آنان را از قیام علیه خود باز دارد. با این حال، این ازدواج، اعتراض اطرافیان مأمون را در پی داشت؛ زیرا می‌ترسیدند که خلافت، از عباسیان به علویان منتقل شود. با عنایت خداوند، نقشه همه آن‌ها نقش‌برآب شد و ام‌الفضل از حضرت بچه‌دار نشد و تمام فرزندان حضرت، از جمله امام هادی علیه‌السلام از بانو سمانه مغربیه متولد شدند.
ویژگی‌های حرم کاظمین
بعد از دفن امام کاظم (ع)، شیعیان به زیارت آن حضرت مشرف می‌شدند و به مرور زمان خانه‌هایی اطراف آنجا ساخته شد و پس از شهادت امام جواد (ع) و تدفین ایشان در همان محل، آنجا به کاظمین مشهور شد.
در آن زمان بسیاری از ترس دشمنان اسلام به زیارت امامین جوادین (ع) نمی‌رفتند، تا اینکه در دوران دیالمه این وحشت برداشته شد و زائران برای توسل به امام کاظم و امام جواد (ع) به کاظمین مشرف شدند.
این قطعه از بهشت فرازونشیب‌های زیادی را طی کرده، اما اکنون صحن و سرای امامین جوادین (ع) روزانه میزبان جمع کثیری از عاشقان اهل بیت (ع) است. حرم امامین جوادین (ع) با دو گنبد و چهار گلدسته همواره مورد توجه شیعیان قرار داشته و هم‌اکنون زائران بسیاری از کشور‌های مختلف به زیارت این دو امام معصوم مشرف می‌شوند. مجموعه حرم و رواق‌ها را سه صحن وسیع دربردارد که صحن غربی به نام «صحن قریش» است.
در زیر دو گنبد فضای مربع مستطیلی قرار دارد که در میانه دو دیوار شرقی و غربی دو ستون واقع است. وقتی از ایوان جنوبی حرم امامین جوادین به صحن و سرای حرم وارد می‌شویم، نخست ضریح امام کاظم (ع) را زیارت کرده و پس از آن به کنار ضریح امام جواد (ع) هدایت خواهیم شد. اطراف حرم امامین جوادین (ع) چهار شبستان بزرگ قرار گرفته و رواق‌های جنوبی و غربی هر یک به ایوانی زیبا و بزرگ راه دارد.
بازسازی حرم کاظمین
در سال‌های گذشته با توجه به اینکه یکی از گلدسته‌های حرم امامین جوادین (ع) حدود ۸۰ سانتی‌متر منحرف شده بود، نگرانی بسیاری از تخریب و سقوط آن وجود داشت که این نگرانی پس از زلزله کرمانشاه که در عراق نیز حس شد، قوت گرفت و در نتیجه آن، ستاد بازسازی عتبات به همت مهندسان ایرانی اقدام به ترمیم این گلدسته کرد و هم‌اکنون روند بتن‌ریزی زیر آن که یکی از اقدامات مهندسی بی‌نظیر و در عین حال سخت است، انجام شده و مراحل پایانی در حال طی شدن است.
پس از اتمام ترمیم و بازسازی گلدسته کج شده، عملیت طلاکاری این گلدسته نیز انجام می‌شود. همچنین به منظور توسعه حرم کاظمین، صحن صاحب الزمان (ع) در سال‌های اخیر ساخته شده است که زائران از در ورودی صاحب الزمان (عج) می‌توانند وارد حرم مطهر شوند.
علاوه بر این، عملیات سنگفرش صحن و شبستان‌های حرم مطهر امامین جوادین (ع) به همت ایرانیان انجام و به تازگی برای گسترش حرم امامین جوادین (ع) احداث صحن امام محمد باقر (ع) طراحی شده است. به طوری که با احداث این شبستان، فضایی بالغ بر هفت هزار مترمربع به مساحت حرم مطهر به منظور زیارت زائران افزوده می‌شود.
سوالات رایج
کاظمین و سامرا حرم کیست؟
کاظمین حرم امام کاظم علیه السلام و امام جواد علیه السلام است. سامرا حرم امام هادی علیه السلام و حرم امام حسن عسکری علیه السلام است.
حرم کدام امامان در کاظمین است و این حرم چه ویژگی خاصی دارد؟
در متن بالا به پاسخ این سوال پرداخته شده است.
مذهب مردم کاظمین چیست؟
در کشورعراق مذهب های مختلفی وجود دارد و شیعیان اکثریت آن هستند.
حرم امام کاظم و امام جواد در کدام شهر است؟
کاظمین
کاظمین کجاست؟
کاظمین یا کاظمیه یکی از محله‌های شیعه‌نشین شهر بغداد در بخش غربی رود دجله است.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: ویکی شیعه / ایسنا / مهر / عقیق