سامرا مرقد کدام امام است؟

در ایام زیارتی عتبات عالیات مانند اربعین حسینی (علیه السلام) زائران زیادی از جمله ایران به نیت زیارت به کشور عراق سفر می کنند. زائران علاوه بر زیارت کربلای معلی و نجف اشرف به زیارت امامان معصوم در کاظمین و سامرا نیز مشرف می شوند. داشتن شناخت از این مکان های زیارتی و قبور مطهر امامان معصوم (علیهم السلام) در افزایش معرفت و شناخت ما کمک خواهد کرد. باید بدانیم سامرا مرقد کدام امامان است؟ یا اگر کسی پرسید کاظمین و سامرا حرم کیست؟ پاسخ آن را بدانیم. در این مطلب قصد معرفی حرم مطهر سامرا را داریم که معروف به حرم عسکریین است.

در سامرا چند امام دفن است؟

به جای اینکه بپرسیم سامرا مرقد کدام امام است؟ باید بگوییم سامرا مرقد کدام امامان است؟ چرا که دو امام بزرگوار در این حرم دفن شده اند. امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام، امام دهم و امام یازدهم شیعیان پس از شهادت، در منزلشان در سامرا به خاک سپرده شدند.

تاریخچه حرم عسکریین

دانستیم که مرقد امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام در کدام شهر است. امام هادی (علیه السلام) این خانه را از دلیل بن یعقوب نصرانی خریده بود. به گفته ذبیح‌الله محلاتی، خانه‌ای که امامین عسکریین در آن دفن بودند تا سال ۳۲۸ق به همان حالت اولیه بود؛ البته پنجره‌ای بر آن نصب شده بود و برخی از مردم از بیرون خانه، قبر امامان را زیارت می‌کردند. محلاتی با استناد به سروده محمد سماوی (۱۲۹۲-۱۳۷۰ق)، ناصرالدوله حمدانی (حکومت ۳۲۳-۳۵۶ق) از حاکمان آل حمدان را نخستین کسی دانسته است که در این خانه تعمیراتی انجام داد و در سال ۳۲۸ق بر قبر دو امام قبه‌ای بنا کرد. پس از آن تعمیرات و بازسازی‌های مختلفی در حرم عسکریین انجام شده است.

حرم کدام امامان در سامرا است؟

با زندگینامه امامان دفن شده در سامرا بیشتر آشنا شوید.

امام هادی علیه السلام

حضرت امام ابوالحسن، علی‌النقی الهادی (علیه السلام)، ملقب به "امام هادی (علیه السلام) "، دهمین پیشوای شیعیان، در ۱۵ ذی‌الحجه سال ۲۱۲ هجری قمری، در اطراف مدینه منوره، در محلی به نام "صریا" متولد شدند.
پدر بزرگوارشان، حضرت امام جواد (علیه السلام) و مادرشان، بانوی گرامی؛ سمانه مغربیه است که بانویی بافضیلت و باتقوا بود. امام هادی (علیه السلام) در سال ۲۲۰ هجری، پس از شهادت پدر ارجمندشان؛ حضرت امام جواد (علیه السلام) به امامت رسیدند. پس از ۳۳ سال امامت، در سامرا در زمان خلافت معتز به شهادت رسیدند.
نکته مهم در شهادت امام هادی (علیه السّلام) این است که حضرت در سامراء به سبب کنترل بسیار شدید و خفقان حاکم و منع دوستان و شیعیان از دیدار با حضرت و عقوبت سخت متخلفین حتی نزدیکترین یاران امام نیز از حال و وضع امام بی خبر یا بسیار کم اطلاع بودند. به همین دلیل است که منابع اشاره دقیقی به نحوه شهادت امام ندارد. منابع فقط شهادت حضرت در زمان معتز را ذکر کردند بدون ذکر زمان دستور خلیفه به مسموم کردن و اینکه چه کسانی مأمور این جنایت شدند و چه زمانی این عمل پلید از آنان سر زد.
مدت ۳۳ ساله امامت حضرت هادی الائمه (علیه السلام) با خلافت معتصم، واثق، منتصر، مستعین، متوکل و معتز عباسی معاصر بود.

چرا می گویند حرم عسکریین؟

آن حضرت و فرزند گرامی ایشان؛ امام حسن عسکری (علیهما السلام)، به «عسکریین» شهرت یافتند، زیرا خلفای بنی عباس، ایشان را از سال ۲۳۳ به سامرا (عسکر) برده و تا آخر عمر پربرکتشان در آنجا، تحت نظر قرار دادند.

درباره امام هادی علیه السلام

حضرت امام هادی (علیه السلام) به القاب دیگری مانند: نقی، عالم، فقیه، امین و طیب، شهرت داشت و کنیه مبارک ایشان نیز "ابوالحسن " است.
امام علی النقی (علیه السلام)، دارای نفس زکیه و عزمی راسخ و همتی عالی بود و عظمت شخصیت آن بزرگوار (علیه السلام) به قدری زیاد است که دوست و دشمن را به اعتراف واداشته است. امام هادی علیه السلام از آغاز امامت در مدینه حضور داشتند و در مدت اقامت در این شهر نقش بسیار مهمی در رهبری شیعیان ایفا کردند؛ به طوری که حکومت عباسی از موقعیت ممتاز امام احساس خطر کرده و حضور ایشان در مدینه را به صلاح ندانست، متوکل برای کنترل بیشتر امام علیه السلام تصمیم گرفت ایشان را از مدینه به سامرا منتقل کند.

در سال ۲۳۳ ق بنا به گزارش‌هایی که جاسوسان از فعالیت‌های امام علیه السلام داده بودند، متوکل به یحیی بن هرثمه مأموریت داد تا این انتقال را انجام دهد. با ورود یحیی بن هرثمه به مدینه، مردم که سخت مشتاق و شیفته امام خود بودند، اعتراض خود را علنی کردند؛ به طوری که یحیی بن هرثمه اعلام کرد که کاری به امام علیه السلام ندارد و هیچ خطری امام علیه السلام را تهدید نمی‌کند. پس از مدتی به بهانه این که در منزل امام علیه حاکم عباسی سلاح جمع آوری می‌شود به خانه امام علیه السلام حمله بردند، ولی چیزی جز قرآن و ادعیه نیافتند. جالب اینکه خود یحیی بن هرثمه پس از بازگشت می‌گوید: «چیزی جز بزرگواری، ورع، زهد و شجاعت در او نیافتم». بعد از استقرار امام هادی علیه السلام در سامرا تمامی رفت و آمد‌ها و ارتباطات امام تحت کنترل بود.
در طول مدت حضور امام علیه السلام در سامرا هر روز بر عظمت و محبوبیت آن حضرت افزوده می‌شد و همه ناخواسته در برابر امام علیه السلام متواضع و خاشع بودند و سخت محترمش می‌داشتند. البته نفوذ امام منحصر به شیعیان نبود و شامل درباریان عباسی هم می‌شد. حتی اهل کتاب هم به امام علیه السلام احترام می‌گذاشتند.

متوکل وقتی در اقدامات خود علیه امام علیه السلام ناکام ماند، به نزدیکان خود اعلام کرد که در کار امام هادی علیه السلام درمانده شده است؛ از این رو به محدودیت و فشار اکتفا نکرد و تصمیم به کشتن امام علیه السلام گرفت و حتی اقداماتی هم انجام داد؛ اما پیش از آنکه موفق شود، خود به هلاکت رسید.

امام حسن عسکری علیه السلام

حسن بن علی بن محمد (ع) مشهور به امام حسن عسکری (علیه السلام) (۲۳۲-۲۶۰ق) یازدهمین امام شیعیان اثناعشری است که به مدت شش سال امامت را بر عهده داشت. او فرزند امام هادی (علیه السلام) و پدر امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
مشهورترین لقب وی، عسکری(علیه السلام) است که به اقامت اجباری‌اش در سامرا اشاره دارد. او در سامرا تحت مراقبت حکومت عباسی قرار داشت و برای فعالیت‌هایش با محدودیت روبه‌رو بود، امام عسکری (علیه السلام) از طریق نمایندگان خود و همچنین از راه نامه‌نگاری با شیعیان ارتباط داشت؛ عثمان بن سعید، نخستین نایب خاص امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از نمایندگان خاص وی نیز به شمار می‌رفت.
امام حسن عسکری (علیه السلام) در ۸ ربیع‌الاول سال ۲۶۰ق، در ۲۸ سالگی در سامرا به شهادت رسید و در کنار مرقد پدرش دفن شد. مدفن آن دو به حرم عسکریین مشهور است و از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق به شمار می‌آید.

بیشتر بخوانید: 

• کاظمین مرقد کدام امام است؟
• چرا حرم امام حسین علیه السلام شش گوشه است؟

القاب امام حسن عسکری (علیه السلام)

لقب‌های ایشان را هادی، نقی، زکی، رفیق و صامت ذکر کرده‌اند. برخی از مورخان لقب «خالص» را هم گفته‌اند. ابن الرضا نیز لقبی است که امام جواد (علیه السلام)، امام هادی (علیه السلام) و امام حسن عسکری (علیه السلام) به آن شهرت یافته‌اند. لقب «عسکری» نیز مشترک میان امام هادی (علیه السلام) و امام حسن عسکری (علیه السلام)، است، زیرا هر دو در شهر سامرا اقامت اجباری داشتند. «عسکر» عنوان غیرمشهوری برای سامرا بوده است، همچنین به خاطر اشتراک نام «حسن» میان ایشان و امام حسن مجتبی (علیه السلام)، ایشان را «حسن اخیر» علیه السلام نیز گفته‌اند.

دوره‌های زندگی

مدت کوتاه عمر امام (علیه السلام) به سه دوره تقسیم می‌شود؛ تا چهار سال و چند ماهگی (و بنا به یک قول تا سیزده سالگی)، در مدینه به سر برد. تا ۲۳ سالگی به اتفاق پدر بزرگوارش در سامرا می‌زیست و تا ۲۸ سالگی (شش سال و اندی پس از شهادت امام دهم (علیه السلام))، در سامرا ولایت بر امور و پیشوایی شیعیان را بر عهده داشت.
روایاتی از رسول اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) بر امامت دوازده امام وارد شده و در آن‌ها، به روشنی، به نام ایشان از جمله امام حسن بن علی عسکری (علیه السلام) اشاره شده است. علاوه بر آنکه در روایات نقل شده از پدر بزرگوارش، به امامت آن حضرت تاکید شده است.
جابر بن عبدالله انصاری، با اشاره به لوحی که در دستان مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) مشاهده کرده بود، به امامت و نام امام عسکری (علیه السلام) بیان کرده است و مشهور بین شیعه آن است که امام عسکری (علیه السلام) فرزندی جز امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از خود به یادگار نگذاشت.

سامرا محل دفن چه کسانی است؟

اگر داخل ضریح سامرا را نگاه کنید ۴ قبر دیده می‌شود که با نام‌های آن بزرگواران مشخص شده است.
قبری که به صورت تکی قرار دارد، مزار حکیمه خاتون (سلام الله علیها) و سه قبر دیگر به ترتیب از چپ به راست یا پایین به بالا متعلق به امام علی النقی (علیه السلام)، امام حسن عسکری (علیه السلام) و نرجس خاتون (سلام الله علیها)، مادر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
در حقیقت جهت قبله از راست به چپ بوده و مرقد مطهر امام بزرگتر رو به قبله و در ابتدا قرار گرفته، پشت سر ایشان امام بعدی، امام حسن عسکری (علیه السلام)، در پایین پای ایشان حکیمه خاتون (سلام الله علیها)، دختر امام جواد (علیه السلام)، خواهر امام هادی (علیه السلام) و عمه امام حسن عسکری (علیه السلام) و بعد از قبر امام دهم (علیه السلام)، مزار همسر گرامی ایشان نرجس خاتون (سلام الله علیها) قرار دارد.

به گفته «تقویم شیعه» حرم شریف امامان هادی و عسکری (علیهم السلام) در سامرا، قریب ۱۳ بار در طول تاریخ به دست ناصبی‌ها تخریب شده و توسط محبان اهل بیت (علیهم السلام) تجدید بنا شده است.

سرداب سامرا چه مکانی است؟

در اعمال سامرا، اعمالی مخصوص برای سرداب ذکر شده است. اما سرداب چه مکانی است؟

شیعیان دوازده امامی، حضرت حجت بن الحسن (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را پیشوای دوازدهم خود می‌دانند که از نظر‌ها پنهان است و آنان به برقراری ارتباط روحی و عاطفی با آن حضرت موظف اند. یکی از راه‌های ارتباط روحی با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، حضور در مکان‌های منسوب به ایشان است که بسیاری از این مکان‌های منسوب به حضرت، در سرزمین عراق قرار دارد. برخی از این مکان‌ها نیز زیارتگاه‌هایی مستقل و دارای ساختمان مخصوص هستند و حضور در آن‌ها موجب پیوند بیشتر و عمیق‌تر با حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.

سرداب سامرا که به آن سرداب غیبت نیز می‌گویند، یکی این مکان هاست که شیعیان معتقدند غیبت کبرای امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از این مکان آغاز شده است. این سرداب که اکنون در نزدیکی بارگاه امامین عسکریین (علیهما السلام) واقع شده، در اصل، منزل امام هادی (علیه السلام) بوده که از سه بخش تشکیل شده و در گوشه‌ای از آن چاه واقع شده بود. در کتاب‌های دعا برای این سرداب مقدس، اعمال و دعا‌های خاصی همچون اذن دخول، نماز زیارت و وداع ذکر شده که شیعیان با انجام این اعمال، برای سلامتی و ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دعا می‌کنند. این مقاله دربردارنده تاریخچه، دلیل نام گذاری و آداب و اعمال مخصوص سرداب مقدس سامراست.

کاظمین مرقد کدام امامان است؟

حرم کاظِمَیْن، آرامگاه امام موسی کاظم علیه السلام امام هفتم و نوه‌شان امام جواد علیه السلام نهمین امام شیعیان است. حرم در منطقه کاظمین، منطقه‌ای در شمال بغداد، واقع شده و از زیارتگاه‌های مسلمانان به‌ویژه شیعیان در عراق است.

گردآوری: تابناک جوان

منابع: ایسنا / ویکی شیعه / فارس / حوزه