چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟ + قیمت

شهاب سنگ می تواند یکی از سوژه های فیلم و کتاب های علمی تخیلی باشد. اجرامی آسمانی که ارز بالایی دارند. چه کسانی می توانند به شهاب سنگ دست پیدا کنند؟ قیمت شهاب سنگ چقدر است؟ روش تشخیص شهاب سنگ چیست؟ آیا در ایران شهاب سنگ داریم؟ پاسخ این سوالات و اطلاعات جالب دیگری را درباره شهاب سنگ در ادامه بخوانید.

شهاب سنگ چیست و چرا مهم است؟

چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟ شهاب‌سنگ بخش جامدی از یک دنباله‌دار، سیارک یا شهاب‌واره است که از آن جدا شده و در فضا شناور شده است. این اجرام هنگام برخورد به جو زمین در آن می‌سوزند، اما امکان عبور آن‌ها از جو نیز وجود دارد و در این صورت به زمین برخورد کرده و دهانه برخوردی ایجاد می‌کنند. این قاتلان بالقوه نقش مهمی در درک بهتر ما از نحوه‌ی تشکیل منظومه شمسی و زمین نیز ایفا می‌کنند.

این اجرام داده‌های مربوط به شرایط موجود در ابتدای تشکیل منظومه شمسی ارائه می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین عواملی که باعث شده دانشمندان به مطالعه شهاب‌سنگ‌ها بپردازند آن است که این اجرام می‌توانند درباره منشا منظومه شمسی اطلاعاتی فراهم کنند. اعتقاد بر این است که دنباله‌دار‌ها و سیارک‌ها آثاری از مواد تشکیل دهنده منظومه شمسی را در خود جای داده‌اند و علاوه بر آن به درک عناصر موجود در هسته‌ی زمین نیز کمک می‌کنند.

تشخیص شهاب سنگ

هر ساله تعداد بسیاری از سنگ هایی که ادعا می شود شهاب سنگ هستند به آزمایشگاه ها ارسال می شوند اما بعد معلوم می شود که یک سنگ معمولی هستند. آیا راه هایی برای تشخیص اولیه و ظاهری شهاب سنگ وجود دارد؟ چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟

خاصیت مغناطیسی

۹۵ درصد شهاب سنگ‌ها به آهنربا کشش دارند؛ اما باید توجه داشت برخی سنگ‌های زمینی هم به آهنربا می‌چسبند. شهاب سنگ‌های ماه؛ مریخ و اکوندرایت ها، کمتر از یک درصد آهن دارند. پس گران بها‌ترین سنگ ها، جذب آهنربا نمی‌شوند.

پوسته گداخته

چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟ اگر شهاب سنگ تازه افتاده باشد یک پوسته گداخته نیم تا یک میلی متر روی آن وجود دارد. گاهی پوسته سوخته مانند چرم ترک می‌خورد و سیاه می‌شود. رنگ درون بیشتر شهاب سنگ‌ها روشن است، ولی اگر نوع کربنی باشد درون آن سیاه است. پوسته گداخته روی شهاب سنگ‌های ماه گاهی حفره دار است. سنگ‌های کهن ممکن است در اثر فرسایش چنین اثراتی را روی خودشان نداشته باشند. در موارد خاصی، بیابان روی سنگ‌ها پوسته‌ای به نام desert varnish ایجاد می‌کند که نباید با پوسته گداخته اشتباه گرفته شود.

تخلخل

شهاب سنگ‌ها عموما فاقد تخلخل بالا هستند. البته شهاب سنگ‌های ماه به طور استثنا دارای سوراخ‌های زیادی بر روی سطح خودشان هستند. اگر سنگ شما سوراخ‌های زیادی دارد، این یک سنگ آتشفشانی است و باید با سایر روش‌ها تست شود.

آزمایش رنگ خاکه

چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟ رنگ خاکه اغلب شهاب سنگ‌ها سفید، بی رنگ یا کمرنگ است در حالی که سنگ‌های زمینی مشابه نظیر هماتیت و مگنتیت دارای رنگ خاکه قرمز یا قهوه‌ای هستند.

نبش‌های تیز

شهاب سنگ‌ها نبش‌های تیز ندارند. زمانی که وارد جو می‌شوند، نبش‌های تیز آن‌ها می‌پرد و یا ذوب می‌شود.

کندورال

کوچک، رنگارنگ، کره مانند هستند و در اکثر شهاب سنگ‌های سنگی وجود دارد در حالی که در سنگ‌های زمینی یافت نمی‌شوند.

نشانه فشار انگشتی

چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟ بیشتر شهاب سنگ‌ها فرورفتگی‌هایی شبیه به اثر انگشت دارند و اغلب فاقد برجستگی هستند.

رگه یا لایه

شهاب سنگ‌ها به طور معمول لایه لایه نیستند و رگه هم ندارند. اغلب به صورت خالص هستند؛ اما در موارد بسیار کم رگه و گاهی خرده سنگ نیز در آن‌ها دیده می‌شود، ولی در رابطه با آئرولیت رگه‌های سیاه و غیر فلزی می‌تواند به عنوان معیار تشخیص باشد.

وزن و چگالی

چگونه شهاب سنگ را بشناسیم؟ شهاب سنگ‌ها به طور معمول دارای وزن و فشردگی بیشتر از سنگ‌های زمینی هستند. چگالی بیشتر سنگ‌های آسمانی ۳ تا ۸ است. روش اندازه گیری چگالی شهاب سنگ‌ها نظیر اندازه گیری وزن مخصوص برای گوهر سنگ‌ها و با استفاده از ترازوی دیجیتال است. به طور کلی اگر سنگی آهنی باشد و چگالی آن بین ۷ تا ۸ نباشد، احتمالا شهاب سنگ نیست.

بیشتر بخوانید: 

• روش شناسایی سنگ های قیمتی در طبیعت ایران
• کدام گیاه طلا دارد؟ + روش استخراج و پرورش
• قدیمی ترین فرش جهان؛ آیا پازیریک ایرانی است؟

ماجرای شهاب‌سنگ‌های فروشی چیست؟

براساس گزارش‌های به دست آمده بیشتر شهاب‌سنگ‎‌هایی که به زمین برخورد می‌کنند، شهاب‌سنگ‌های از نوع کندریتی هستند که به‌دلیل فراوان بودن آن‌ها، ارزش چندانی ندارند؛ بنابراین این که سنگی شهاب‌سنگ باشد، لزوما به معنی قیمتی‌بودن آن نیست.
به نظر می‌رسد خرید و فروش شهاب سنگ در جهان مورد توجه قرار گرفته و به نوعی تجارت تبدیل شده است. از قطعه‌های ریز شهاب‌سنگ‌ها برای ساختن گردنبند، انگشتر و سایر وسایل تزیینی استفاده می‌شودو قطعه‌های بزرگ‌تر مورد توجه کلکسیون‌دار‌ها این حوزه قرار دارد.

خرید و فروش عجیب شهاب سنگ در ایران

هرساله تعداد کمی شهاب سنگ به سطح زمین برخورد می‌کند و از این تعداد تنها چند عدد به دست دانشمندان می‌رسد. با این حال به نظر می‌رسد تعداد شهاب‌سنگ‌هایی که سایت‌هایی، چون دیوار و شیپور آگهی شده، بیشتر از کل شهاب‌سنگ‌هایی است که سالانه به زمین می‌رسد!

اما فروشندگان ادعا می‌کنند شهاب سنگ را با ضمانت اصل بودن و داشتن شناسنامه می‌فروشند. البته با قیمت‌های بسیار متنوع و گاهی نجومی.

قیمت شهاب سنگ چند؟

قیمت شهاب سنگ سیاه و غیره که مشخص نیست از کجا آمده در برخی سایت ها به فروش می رسد.  قیمت شهاب‌سنگ‌های آگهی شده متغیر است، از یک میلیون تا دو میلیارد تومان! برخی از آگهی‌کنندگان گفته‌اند شهاب سنگی که می‌فروشند اصل است و حتی گفته‌اند «معامله بعد از صحت شهاب سنگ بودن» انجام می‌شود.
یکی می‌گوید شهاب سنگ الماسی دارد و قیمت آن، دو میلیارد تومان است و دیگری قیمت را ۲.۵ میلیارد تومان اعلام کرده، اما گفته شهاب سنگ بدون شناسنامه است. برخی می‌گویند شهاب‌سنگ آن‌ها آهنی است و قدرت جذب آهن دارد و همین دلیل اصل بودن آن است.
اما برخی ازشهاب‌سنگ‌ها هم شناسنامه دارند. به گفته یکی از فروشندگان «این شهاب سنگ‎‌ها دارای شناسنامه معتبر از دانشگاه خوارزمی هستند.» این در حالی است که به گفته کارشناسان این عرصه تاکنون تنها اصالت ۱۰۰ شهاب سنگ در ایران مورد تایید قرار گرفته است. پس به نظر می‌رسد داشتن شناسنامه از دانشگاه برای فروش راحت‌تر است.
سنگ‌های زیادی به عنوان شهاب‌سنگ یا الماس و یا یاقوت در این سایت‌ها مورد فروش قرار گرفته که هیچ‌گونه اعتباری ندارد. برخی از این شهاب سنگ‌ها حتی با قیمت‌های میلیاردی معامله می‌شوند مانند شهاب‌سنگ‌های مریخی یا شهاب‌سنگ‌های ماه که ظاهرا قیمت بیشتری دارند.

مراقب سودجویان باشید

به گزارش تابناک جوان، همان طور که گفته شد بسیاری از آگهی های فروش شهاب سنگ در ایران با قیمت نجومی عجیب و غریب است. برخی از افراد سودجو وعده تشخیص شهاب سنگ در خانه را می‌دهند. هیچ کدام از روش‌های تست شهاب سنگ با گوشی، تست شهاب سنگ با یخ، تست شهاب سنگ با میخ و تست شهاب سنگ با شیشه مورد اطمینان نیستند و نمی‌توان کارشناسانه نظر داد.

حقایق جالب درباره شهاب سنگ‌ها

• ۱. تا پیش از قرن نوزدهم هیچ کس نمی‌دانست که شهاب‌سنگ‌ها از فرای جو زمین نشات می‌گیرند

تا حدودی دانستیم که چگونه شهاب سنگ را بشناسیم، حالا بهتر است نکات جالبی درباره آنها بدانید. در گذشته به طور معمول تصور بر آن بود که این اجرام، سنگ‌های معمولی از زمین هستند که توسط باد‌های شدید و آتشفشان‌ها به هوا پرتاب شده‌اند. به طور متوسط روزانه بیش از ۱۰۰ تن مواد فرازمینی بر زمین می‌ریزد که بیشتر آن‌ها از شهاب‌سنگ‌های کوچک نشات می‌گیرند. این شهاب‌سنگ‌ها تنها از نظر ژئوفیزیکی سیاره ما را شکل نداده‌اند بلکه از نظر اخترزیست‌شناسی نیز آن را دستخوش تغییر کرده‌اند. "برنکا" می‌گوید: اگر ریزشهاب‌سنگ‌ها، آهن قابل جذب در بدن را برای پلانکتون‌ها فراهم نمی‌کردند، بخش‌های بزرگی از اقیانوس‌ها تقریبا خالی از سکنه باقی می‌ماندند.

• ۲. اولین تعامل شناخته شده انسان و شهاب‌سنگ به حدود ۶۰۰۰ سال قبل باز می‌گردد

ذرات کوچکی از شهاب‌سنگ‌ها در گوری مربوط به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد در مکانی که امروزه تپه سیلک نامیده می‌شود، یافت شده است. تپه سیلک یکی از مکان‌های تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است که مدارک مکتوب متعلق به دوران پیش از هخامنشی در آن پیدا شده است.
به رغم تاثیر این اجرام بر سیاره، فرهنگ و جامعه ما، امروزه تنها حدود ۱۰۰ محقق تمام وقت شهاب‌سنگ در تمام جهان وجود دارد. برنکا می‌گوید: انجمن شهاب‌سنگ تنها جامعه بین‌المللی است که به مطالعه و انتشار اطلاعات در مورد شهاب‌سنگ‌ها می‌پردازد و کمتر از ۱۰۰۰ عضو دارد.

• ۳. شهاب‌سنگ‌ها تبعیض قائل نمی‌شوند

آن‌ها تمامی مرز‌های سیاسی و جغرافیایی را نادیده می‌گیرند. با این وجود مناطقی که بیشترین شهاب سنگ را می‌توان در آن‌ها یافت مناطقی هستند که به طور طبیعی فاقد سنگ‌های تیره هستند و پوشش گیاهی آن‌ها مسدود کننده دید نیست.

شهاب سنگ ها در چه مناطقی یافت می شوند؟

مسلما قطب جنوب بهترین مکان برای جستجوی شهاب‌سنگ است. شهاب‌سنگ‌های مریخی زیادی در نیمکره پایینی زمین و در این قاره یافت شده‌اند. با این حال سه منطقه دیگر نیز زمینه‌های شکار شهاب‌سنگ‌های افسانه‌ای را فراهم می‌کنند. این مناطق شامل دشت "نولاربور" (Nullarbor)، صحرای وسیع و مسطح آتاکاما و سواحل جنوب شرقی شبه جزیره عربستان می‌شود.
دشت نولاربور گستره‌ای صاف و بدون درخت در جنوب استرالیا است. جایی که می‌توان بزرگ‌ترین سنگ آهک‌های جهان را در آن پیدا کرد و به همین دلیل سنگ‌های تیره و سیاه‌رنگ بیشتر به چشم می‌آیند. از آن جا که این منطقه برای ده‌ها هزار سال آب و هوای خشک داشته است، شهاب‌سنگ‌ها در آن تخریب نشده‌اند.
مورد بعدی صحرای وسیع و مسطح آتاکاما در شمال شیلی است. این صحرا یکی از خشک‌ترین مکان‌ها روی زمین است که ظاهر آن بیشتر به مریخ شباهت دارد تا یک صحرای آهکی. از آن جا که بارش در این ناحیه بسیار کم است، صحرای وسیع آتاکاما مکان مناسبی برای حفظ شهاب‌سنگ‌ها است. به گفته‌ی برنکا شهاب‌سنگ‌های متعددی در آتاکاما یافت شده‌اند که برای بیش از دو میلیون سال در این صحرا قرار داشتند.
در نهایت مکان سوم عمان در سواحل جنوب شرقی شبه جزیره عربستان است. این مکان دارای یک بیابان است که برنکا آن را به عنوان منطقه‌ای سفید با آب‌هوای شدیدا نامناسب توصیف می‌کند. وجود بستر‌های کربناته و سطوحی از نمک در عمان رایج است و این موارد زمینه‌ی سفید مناسبی برای جستجوی شهاب‌سنگ‌های تیره رنگ فراهم می‌کنند.

• ۴. از نظر تاریخی بشریت از مرگ در اثر برخورد شهاب‌سنگ هراسی نداشته است

برنکا می‌گوید: علت آن این است که تنها چند صد سال است که مردم متوجه احتمال سقوط شهاب‌سنگ‌ها از فضا بر روی زمین شده‌اند. علاوه بر آن نسل‌های گذشته با مشکلات زمینی دیگری مانند وبا و قطحی مواجه بودند. اگرچه امروزه ما نیز درگیر یک همه‌گیری ویروسی هستیم، اما برخورد شهاب سنگ‌ها نیز واقعیتی است که نمی‌توان آن را در نظر نگرفت.

• ۵. اولین فردی که در اثر برخورد شهاب‌سنگ جان خود را از دست داد که بود؟

برنکا می‌نویسد: تنها طی دو سال اخیر اسنادی یافت شده‌اند که تایید می‌کند یک مرد در سال ۱۸۸۸ در نتیجه‌ی برخورد شهاب‌سنگ جان خود را از دست داده است. او می‌گوید که این برخورد بر فراز عراق امروزی رخ داده، اما شهاب‌سنگ مورد نظر هنوز یافت نشده است.

با شهاب‌سنگ در مسیر زمین چه باید کرد؟

برنکا می‌گوید اولین گام این است که یک فضاپیما را در نزدیکی جرم تهدید کننده قرار دهید. از آن جا که گرانش مانند یک طناب نامرئی عمل می‌کند، جرم به محض نزدیک شدن به فضاپیما به آن جذب می‌شود. باید به آرامی مسیر فضاپیما را با روشن کردن موتور‌ها تغییر داد تا این شهاب‌سنگ را در مسیر به سمت فضا با خود ببرد. به چنین کاری "کشانه گرانشی" (gravity tractor) گفته می‌شود.
او می‌گوید که اگر کمتر از چندین هفته تا پیش از برخوردی فاجعه‌بار فرصت داشته باشیم، می‌توانیم از سلاح هسته‌ای استفاده کنیم. از جمله مواردی که می‌توان انجام داد پرتاب فضاپیمایی مملو از سلاح‌های معمول یا هسته‌ای به مدار زمین و شلیک به جرم مورد نظر از فضا است. اگرچه ساده‌ترین راه شلیک یک موشک بالستیک زمینی به مسیری است که جرم آسمانی مورد نظر از آن عبور می‌کند تا این تهدید خنثی شود.
برنکا می‌گوید که اگر کمتر از چندین هفته تا پیش از برخوردی فاجعه‌بار فرصت داشته باشیم، می‌توانیم از سلاح هسته‌ای استفاده کنیم.
ناسا نیز برای چنین برخورد‌های احتمالی تمهیدانی اندیشیده است. این آژانس فضایی هر دو سال یک بار، دانشمندان و کارمندان بخش خدمات اضطراری را به عنوان بخشی از کنفرانس "دفاع از سیاره" که توسط فرهنگستان بین‌المللی کیهان‌نوردی برگزار می‌شود دور هم جمع می‌کند تا درباره‌ی تهدید فرضی برخورد یک سیارک به زمین با هم بحث کنند.

مانور برخورد شهاب سنگ به زمین

شناخت شهاب سنگ ها در زندگی بهتر به انسان ها کمک می کند. اگرچه تاکنون همه‌ی سیارک‌هایی که اندازه بزرگی داشتند و در فاصله‌ی نزدیکی از زمین قرار گرفته بودند در فاصله‌ای ایمن از کنار آن رد شده‌اند، اما متخصصان دفاع از سیاره می‌خواهند برای زمانی که احتمال برخورد وجود دارد آماده باشند؛ بنابراین برای این کار مانوری فرضی انجام می‌دهند. در طول این کنفرانس گروهی از دانشمندان ناسا و دانشمندان دیگر هشدار برخورد سیارک را به صدا درمی‌آورند. طی چند روز گروه داده‌ها را به صورت مرحله‌ای فاش می‌کند تا مشابه تحقیقات واقعی باشد به طوری که داده‌ها به صورت مرحله‌ای و زمان‌بر به دست بیایند.
در طول این برنامه همه‌ی افراد گروه از دانشمندان سیارک‌ها گرفته تا وکلا، مهندسین فضاپیما‌ها و کارمندان خدمات اضطراری به چالش‌هایی که ممکن است با آن روبه‌رو شوند فکر می‌کنند و اینکه چه تصمیماتی می‌توانند بگیرند و نیاز به چه اطلاعات و برنامه‌ریزی‌هایی دارند.
ناسا تاکنون در هفت کنفرانس برخورد فرضی شرکت کرده است و در سه مورد نیز با سازمان مدیریت بحران فدرال همکاری داشته است و در اردیبهشت سال جاری نیز چنین مانوری انجام گرفت.
در این مانور سیارک فرضی در ۱۹ آوریل ۲۰۲۱ کشف شد و روز بعد وجود آن تایید شد. این سیارک توسط مرکز بررسی ریزسیاره‌ها “۲۰۲۱ PDC” نام گرفت. نام انتخاب شده برای آن سه حرف انگلیسی دارد برای اینکه بر روی فرضی بودن آن تاکید شود، زیرا که برای نام‌گذاری سیارک‌ها هیچ‌گاه از سه حرف استفاده نمی‌شود.
در روز ۱۴ اکتبر مانور پایان یافت.

شهاب سنگ و پایان زمین؟

در حال حاضر راه حلی قطعی برای برخورد و دور کردن سیارک‌های خطرناک وجود ندارد، اما دانشمندان در تلاشند تا راه حلی برای این موضوع پیدا کنند. انسان‌ها هنوز برخورد فاجعه‌بار یک شهاب‌سنگ که می‌تواند پایانی بر تمدن باشد را تجربه نکرده‌اند. اما ما در دریایی از زباله‌های فضایی زندگی می‌کنیم و این احتمال وجود دارد. باید امیدوار باشیم تا زمانی که یک تهدید واقعی در معرض دید ما قرار می‌گیرد برای مقابله با آن مجهزتر باشیم.

گردآوری: تابناک جوان

منابع: رکنا / ایسنا / تجارت نیوز.