دبیر فلک کدام سیاره است؟ + حقایق جالب
دبیر فلک کدام سیاره است؟ درباره این سیاره چه می دانید؟ خواندن درباره منظومه شمسی و سیاره ها برای همه ما جالب است. وقتی اطلاعاتی از آسمان مطالعه می کنیم گویا زمان نمی گذرد. جهان آفرینش پر است از شگفتی هایی که شاید درباره آن تاکنون نشنیده باشیم.
دبیر فلک کدام سیاره است؟
نام دیگر عطارد دبیر فلک یا تیر است. عطارد کوچک‌ترین و نزدیکترین سیاره به خورشید است. به همین دلیل عطارد یکی از سخت‌ترین سیاره‌ها برای رصد با چشم غیرمسلح است. میانگین فاصله‌اش از خورشید ۵۷,۹۰۹,۲۲۷ کیلومتر است.
عطارد یک سیاره سنگی
عطارد یک سیاره‌ی سنگی (terrestrial planet) است. سیاره‌ای سنگی یا زمین‌سان است که مواد سازنده‌اش به طور عمده فلز‌ها و سنگ‌های سیلیکانی هستند. سیاره‌های سنگی منظومه شمسی عطارد، زهره، زمین و مریخ هستند. سطح عطارد شبیه به ماه است، سطحش جامد است و دهانه‌های برخوردی زیادی دارد. اتمسفر عطارد بسیار نازک است و فقط از اگزوسفر تشکیل شده است. مواد سازنده‌ی این اتمسفر اکسیژن، سدیم، هیدروژن، هلیوم و پتاسیم هستند. در این اتمسفر نمی‌توان نفس کشید. عطارد نه قمری دارد و نه حلقه‌ای و میدان مغناطیسی‌اش نسبتا ضعیف است.
چون تابش خورشید بر عطارد زیاد است و دمای زیادی دارد، بنظر نمی‌رسد که حیات به شکلی که ما می‌شناسیم در سطح عطارد ممکن باشد.
نامگذاری عطارد
دبیر فلک یا عطارد در یونان باستان دو اسم مختلف داشت. وقتی قبل از طلوع خورشید دیده می‌شد به آن آپولو (Apollo) می‌گفتند و وقتی بعد از غروب خورشید رصد می‌شد هرمس (Hermes) نام داشت. علت این نامگذاری نیز سرعت زیاد عطارد است. در حدود ۳۵۰ سال قبل از میلاد، یونانیان باستان متوجه شدند که این دو ستاره در واقع یکی هستند. رومیان باستان این سیاره «مرکوری» (Mercury) نامگذاری کردند.
حقایق جالب درباره سیاره عطارد
- آیا می دانید وزن انسان‌ها بر روی عطارد ۳۸% وزنشان در زمین خواهد بود. جالب است بدانید که ممکن است وزن شما در سیارات مختلف متفاوت با وزن زمینی شما باشد.
- ۲۴,۴۶۲ عطارد در مشتری جا می‌گیرد و وزن مشتری ۵,۷۵۰ برابر عطارد است.
- سطح عطارد چین و چروک دارد. دلیل این چین و چروک ها را در ادامه آورده ایم.
یک تکه از عطارد بر روی زمین پیدا شد!
پروفسور «آناتونی ایروینگ» از محققان علوم زمین و فضا در دانشگاه واشنگتن و متخصص شهاب سنگ‌ها معتقد است، سنگ NWA ۷۳۲۵ نخستین نمونه شهاب سنگ متعلق به عطارد محسوب می‌شود که از جو زمین عبور کرده است.
این سنگ متعلق به زمین، مریخ یا یک سیارک نبوده و با توجه به ترکیبات گاز‌های داخل سنگ می‌توان گفت که NWA ۷۳۲۵ از عطارد یا سیاره دیگری مشابه همسایه نزدیک خورشید آمده است.
مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد، سال‌ها قبل سیارکی با سطح نزدیکترین سیاره به خورشید (عطارد) برخورد کرده و در نتیجه این برخورد سنگ سبز رنگ NWA ۷۳۲۵ از سطح سیاره جدا و در فضا سرگردان شده است. این تکه سنگ باستانی میلیون‌ها یا حتی یک میلیارد سال بدور خورشید در حال چرخش بوده و در نهایت وارد مدار زمین شده و در مراکش فرود آمده است.
عطارد دُم دارد!
بسیاری از مردم می‌دانند که ستاره‌های دنباله دار دُم دارند، اما آیا تا به حال شنیده‌اید که سیاره‌ای دم داشته باشد؟ عطارد دارای یک دنباله مانند ستاره‌های دنباله دار است که توسط «باد خورشیدی» تولید می‌شود و این باد خورشیدی اتم‌های سدیم را از سطح سیاره به بیرون می‌راند. دیدن آن به سادگی در آسمان میسر نیست؛ زمانی می‌تواند این دنباله عطارد را در آسمان مشاهده کنید که با استفاده از تلسکوپ و فیلتر مخصوص، عکسی با نوردهی طولانی از عطارد بگیرید.
در مشاهده دنباله عطارد، زمان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در واقع، در ۱۶ روز پس از حضیضِ (perihelion) سیاره، دنباله عطارد در درخشان‌ترین حالت خود به سر می‌برد. گفتنی است که حضیض زمانی رخ می‌دهد که سیاره در نزدیکترین فاصله به خورشید قرار دارد.
اختلاف دمای عجیب شب و روز در عطارد یا دبیر فلک
دمای سطح عطارد در طی روز به ۴۳۰ درجه‌ی سیلیسیوس می‌رسد. علت این دمای زیاد نزدیکی عطارد به خورشید است. اما چون عطارد اتمسفر نازکی دارد که نمی‌تواند این گرما را در جو نگه دارد، شب‌ها دمای این سیاره به ۱۸۰- درجه‌ی سیلیسیوس می‌رسد.
یخ‌های زیاد روی سیاره عطارد از اسرار دیگر
محققان دانشگاه براون دریافتند بیش از آنچه تاکنون تصور می‌شد در سیاره عطارد یخ وجود دارد. در این تحقیقات اطلاعات به دست آمده از ارتفاع‌سنج موجود در کاوشگر Messenger که در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ میلادی در مدار عطارد حرکت می‌کرد، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این ابزار در اصل برای اندازه‌گیری ارتفاع سطح سیارات طراحی شده؛ اما محققان با تغییر تنظیمات آن توانستند از امواج بازگشتی برای شناسایی یخ در عطارد استفاده کنند.
اولین بار در دهه ۱۹۹۰ میلادی با استفاده از تلسکوپ‌های راداری مناطق براقی درسطح عطارد کشف شد. این نقطه‌های شفاف درون دهانه‌های آتشفشانی در نزدیکی قطب‌های این سیاره که هرگز نورآفتاب به آن نمی‌تابد، قرار داشتند. دمای این مناطق به اندازه‌ای پایین بود که امکان شکل‌گیری یخ را فراهم می‌کرد. تحلیل اطلاعات به دست آمده از کاوشگر Messenger وجود سه دهانه آتشفشانی حاوی یخ را در نزدیکی قطب شمال عطارد تایید کرد و البته در اطراف این دهانه‌ها مناطق کوچکتری هم شناسایی شد که زمانی انبار یخ بوده‌اند.
البته این مناطق به‌طور مستقل توسط ابزار ارتفاع سنج قابل تشخیص نیستند، اما در مجموع موجب بهبود کیفیت امواج بازگشتی از سطح سیاره می‌شوند. محققان در یک جمع‌بندی به این نتیجه رسیدند که زمانی در سطح عطارد، یخ در مقیاس وسیع وجود داشته و دهانه‌های آتشفشانی آن حدود ۳۴۰۰ کیلومتر مربع یخ را در خود جای می‌دادند. همچنین در این تحقیقات چهار منطقه یخی با مساحت حدود ۵ کیلومتر شناسایی شد که نشان‌دهنده گستردگی انبار‌های یخی در سراسر عطارد است.
چگونگی ایجاد این حجم از یخ در عطارد یکی از اسراری است که محققان به دنبال گره‌گشایی آن هستند.
بیشتر بخوانید:
دبیر فلک یا عطارد در حال کوچک شدن است
فضاپیمای مسنجر سازمان فضایی آمریکا (ناسا) سال ۲۰۰۴ به فضا پرتاب شد و سال ۲۰۱۱ در مدار عطارد قرار گرفت. استیون هاوک محقق دانشگاه وسترن کیس گفت: با استفاده از فضاپیمای مسنجر اکنون تصاویری از تمام این سیاره با وضوح بالا بدست آورده ایم که در زوایای مختلف به دور خورشید می‌گردد.
دانشمندان از مدت‌ها پیش فرض کرده بودند از آنجایی که هسته عطارد سرد شده است این سیاره کوچک خواهد شد و مانند یک دانه انگور که به کشمش تبدیل می‌شود پوسته این سیاره چین و چروک می‌خورد.
اما تصاویر جدید مستندات جامع از این سیاره را کامل می‌کند و نشان می‌دهد که انقباض این سیاره بیشتر از چیزی است که تصور می‌شد. مسنجر ناسا نخستین مدارگردی است که به دور عطارد، کوچک‌ترین و داخلی‌ترین سیاره منظومه شمسی می‌چرخد. این مدارگرد انتقال هرگونه اطلاعات از مناظر این سیاره گرفته تا هسته مغناطیسی آن را پوشش می‌دهد. این مدارگرد ۴۴۶ میلیون دلاری ناسا در سال ۲۰۰۴ به سمت عطارد پرتاب شد.
۱۸ تا عطارد در زمین جا می‌شود
عطارد کوچک‌ترین و نزدیکترین سیاره به خورشید است. به همین دلیل عطارد یکی از سخت‌ترین سیاره‌ها برای رصد با چشم غیرمسلح است. میانگین فاصله‌اش از خورشید ۵۷,۹۰۹,۲۲۷ کیلومتر است. عطارد آنقدر کوچک است که می‌توان ۱۸ تا از آن را در داخل زمین جا داد. این سیاره فقط کمی از ماه بزرگ‌تر است. وقتی از سطح عطارد به خورشید نگاه کنیم، خورشید را سه برابر بزرگ‌تر از وقتی می‌بینیم که از زمین به خورشید نگاه می‌کنیم و نور خورشید نیز هفت برابر روشن‌تر خواهد بود. برخلاف نزدیک‌تر بودن به خورشید نسبت به بقیه‌ی سیاره‌ها، عطارد گرم‌ترین سیاره نیست. زهره گرم‌ترین سیاره است و علتش اتمسفر غلیظ زهره است.
چالش های کاوش در عطارد
رسیدن به عطارد از زمین چالش‌های تکنولوژی قابل توجهی دارد، چون عطارد نسبت به زمین خیلی نزدیک‌تر به دور خورشید می‌چرخد. فضاپیمایی که از زمین به عطارد می‌رود باید مسافت بیش از ۹۱ میلیون کیلومتر را به سمت چاه پتانسیل گرانشی خورشید بپیماید. سرعت مداری عطارد ۴۷.۴ کیلومتر بر ثانیه است، در حالی که سرعت مداری زمین ۲۹.۸ کیلومتر بر ثانیه است. در نتیجه فضاپیمایی که به عطارد می‌رود، وارد مدارش می‌شود و به دور عطارد می‌چرخد نسبت به فضاپیمایی که از زمین به مریخ می‌رود تغییرات سرعت بیشتری دارد.
یک سفر به عطارد به سوخت موشک بیشتری نیاز دارد تا سفری که در آن کاملا از منظومه شمسی خارج شویم. به همین خاطر فقط سه ماهواره به عطارد فرستاده شده‌اند.
- مارینر ۱۰ (Mariner ۱۰)
- مسنجر (MESSENGER)
- بپی‌کلمبو (BepiColombo)
سال در عطارد چند روز ما است؟
عطارد سریع‌ترین سیاره در منظومه‌ی شمسی است و با سرعت ۴۷ کیلومتر بر ثانیه در فضا حرکت می‌کند. هرچقدر یک سیاره به خورشید نزدیک‌تر باشد، سرعتش نیز بیشتر می‌شود. چون عطارد سریع‌ترین سیاره و نزدیکترین به خورشید است، کوتاه‌ترین سال را نیز دارد. هر سال عطارد ۸۷.۹۷ روز زمین است. هر روز عطارد، نسبت به ستاره‌های خیلی دور، ۵۸.۶۴۶ روز زمین است.
اولین عکس نزدیک از سیاره عطارد
این تصویر نخستین تصویری است که در این ماموریت مشترک از سیاره عطارد به ثبت رسیده است؛ تصویر از عطارد در ساعت ۲۳:۴۴:۱۲ طبق ساعت هماهنگ جهانی (یو‌تی‌سی) در تاریخ یک اکتبر ۲۰۲۱ ثبت شد و به گفته کارشناسان گرانش این سیاره سرعت کاوشگر را کاهش می‌دهد.
کاوشگر بپی‌کلمبو در ارتفاع کمتر از ۲۰۰ کیلومتر و قبل از حرکت مجدد، یک عکس سیاه و سفید با وضوح پایین از سیاره عطارد با یکی از دوربین‌های نظارتی خود گرفت.
آژانس فضایی اروپا (ESA) گفته تصویر گرفته شده نیمکره شمالی و عطارد را نشان می‌دهد؛ مأموریت مشترک آژانس اروپایی و آژانس فضایی ژاپن در سال ۲۰۱۸ آغاز شد و به نام دانشمند ایتالیایی «Giuseppe 'Bepi' Colombo» نامگذاری شده است.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: دیجیاتو / ایسنا / ایرنا / فارس