کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟ + عکس
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟ آیا می دانید کبد چرب چند گرید دارد؟ یکی از مهم ترین مشکلات کبد چرب خاموش بودن آن است که در صورتی که درمان نشود ممکن است با مرور زمان بدتر شود.
دلایل ابتلا به کبد چرب چیست؟
اگر مقدار چربی در کبد بیش از ۵% وزن کبد باشد، فرد مبتلا به کبد چرب میباشد. علت اصلی بروز کبد چرب ناشناخته است، ولی تعدادی از اختلالات بالینی معین به عنوان علل زمینه‌ای شناخته شده‌اند. هشتاد درصد بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند. دیابت و بالا بودن چربی‌های خون نیز از علل زمینه‌ای آن می‌باشند.
عوامل مختلفی که باعث تغییر متابولیسم در بدن می‌شوند، شامل کاهش ناگهانی وزن، سوء تغذیه، تغذیه وریدی، انجام بعضی از جراحی‌های شکم شامل برداشتن کیسه صفرا، برداشتن قسمتی از روده یا معده، جراحی روی لوزالمعده و مصرف بعضی از دارو‌های خاص شامل هورمون استروژن، کورتون (استروئیدها، آمیودارون، تاموکسی فن، والپروات سدیم) نیز از علل زمینه‌ساز کبد چرب هستند.
طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مانند کلسترول بالا، سطح بالای تری گلیسیرید در خون، سندرم متابولیک، چاقی (به ویژه هنگامی که چربی در شکم متمرکز است)، سندرم تخمدان پلی کیستیک، آپنه، دیابت نوع ۲، کم‌کاری تیروئید، کم‌کاری غده هیپوفیز، خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی را افزایش می‌دهند.
دلایل کلی کبد چرب
- رژیم غذایی نادرست
- استرس درونی و نهفته
- مصرف دارو بیش از حد معمول
- مصرف لووستاتین‌ها
- غذا‌های فست فودی (سوسیس، کالباس، سس، پیتزا و…)
متخصصان اعتقاد دارند که شیوه ناصحیح زندگی و تبعات آن از قبیل چاقی و اضافه وزن در ابتلا به کبد چرب در بین سنین مختلف دخیل است؛ داشتن شیوه زندگی صحیح، داشتن وزن ایدئال و مناسب، انجام فعالیت‌های بدنی روزانه، پیروی از رژیم غذایی سالم، پرهیز از مصرف غذا‌های چرب و سرخ کردنی و دوری از استرس از جمله راه‌های درمان این بیماری است.
دلیل کبد چرب غیرالکلی
دلیل ابتلا به کبد چرب در افرادی که نوشیدنی‌های الکلی نمی‌نوشند زیاد مشخص نیست. در این افراد ممکن است چربی بیش از حد بدن یا عدم متابولیزه شدن چربی باعث ایجاد این بیماری شود. در صورتی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف نمی‌کنید، اما به این بیماری مبتلا شده اید بهتر است دلایل زیر را مورد بررسی قرار دهید. یکی از این دلایل ممکن است باعث ابتلا شما به این بیماری شده باشد.
- چاقی
- ابتلا به دیابت نوع دو
- مقاومت نسبتا بالای بدن در مقابل انسولین
- سطوح بالای چربی به ویژه تری گلیسرید در خون
- سندروم متابولیک
از دیگر دلایل بالقوه ایجاد این بیماری در افراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بارداری
- عوارض جانبی برخی از دارو‌ها
- ابتلا به برخی از عفونت‌ها همچون هپاتیت
- وجود برخی از شرایط ژنتیکی نادر
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟
کبد چرب چند گرید دارد؟
گریدهای کبد چرب بسته به شدت بیماری متفاوت است. بسته به الکلی یا غیر الکلی بودن کبد چرب، گریدهای متفاوتی برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود. برای مثال اگر بیماری کبد، کبد چرب غیر الکلی باشد، ۴ مرحله پیشرونده پیش روی کبد خواهد بود:
- کبد چرب ساده یا استئاتوز (کبد چرب گرید یک): در این مرحله سلول‌های چربی شروع به رسوب در کبد می‌کنند. در کبد چرب گرید ۱ هیچ التهاب یا زخمی وجود ندارد.
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (کبد چرب گرید دو): کبد چرب گرید ۲ زمانی رخ می‌دهد که تجمع چربی در سلول‌های کبد با التهاب همراه باشد.
- فیبروز کبدی (کبد چرب گرید سه): این مرحله زمانی اتفاق می‌افتد که بافت اسکار پایدار، در کبد و در رگ‌های خونی اطراف کبد وجود داشته باشد. در کبد چرب گرید ۳ کبد هنوز می‌تواند کاملا خوب عمل کند.
- سیروز کبدی (کبد چرب گرید چهار): در این مرحله کبد به درستی کار نمی‌کند و علائمی مانند زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها و درد مبهم در سمت راست پایین دنده‌ها شروع می‌شود.
کبد چرب الکلی (AFLD) نیز دارای ۳ سطح پیشرونده است که عبارت‌اند از:
- استئاتوز
- استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)
- سیروز
انواع گرید کبد چرب و میزان خطراتش
کبد چرب غیرالکلی به ۴ گرید از نظر میزان پیشرفت دسته‌بندی می‌شود.
- گرید ۱ کبد چرب ساده‌ترین نوع آن است که دلیل آن خوردن مواد غذایی ناسالم است. البته این گرید با افزایش فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملاً برطرف می‌گردد.
- گرید ۲ کبد چرب در این حالت وضعیت بیمار کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
- گرید ۳ کبد چرب تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان خواهد بود ورزش، تغذیه مناسب (کاهش مصرف انواع گوشت، فست فودها، چربی‌ها و غذا‌های چرب و…) کاهش استرس و دیگر موارد. البته این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید ۲ و ۱ که در درمان بیماری خود سهل انگاری می‌کنند.
- گرید ۴ کبد چرب که به سیروز کبدی معروف است، در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری پیوند کبد برای فرد احتیاج می‌شود.
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟
همانطور که گفته شد هر چه شماره گرید بالاتر می رود خطر آن هم بیشتر می شود. پس می توان گفت گرید سه و چهار خطرناک ترین گرید است که فورا باید درمان شود.
کبد چرب گرید ۳
کبد چرب گرید ۳ یا فیبروز کبدی یکی از بیماری‌های کبدی جدی است و زمانی رخ می‌دهد که آسیب یا التهاب مکرر یا طولانی‌مدت باعث ایجاد زخم یا بافت اسکار در اندام شود. اکثر انواع بیماری مزمن کبدی مانند کبد چرب، در نهایت می‌توانند باعث فیبروز شوند.
برخلاف سلول‌های سالم کبد، سلول‌های بافت اسکار نمی‌توانند خود‌به٬خود ترمیم شوند یا عملکرد دیگری داشته باشند. در نتیجه، کبد چرب گرید ۳ می‌تواند عملکرد کلی کبد را کاهش دهد و توانایی آن را برای بازسازی مختل کند.
بافت اسکار ناشی از کبد چرب گرید ۳ همچنین می‌تواند جریان خون در کبد را مسدود یا محدود کند. این اتفاق می‌تواند احساس گرسنگی را از بین ببرد و در نهایت سلول‌های سالم کبد را از بین ببرد و در این فرآیند بافت اسکار بیشتری ایجاد کند. در نتیجه بی اشتهایی می‌تواند یکی از علائم کبد چرب گرید ۳ باشد. اگر کبد چرب گرید سه به موقع درمان نشود، ممکن است به سیروز یا سرطان کبد تبدیل شود. این بیماری بسیار خطرناک است و نیاز به مراقبت‌های ویژه پزشکی دارد.
علل کبد چرب گرید ۳ و فیبروز کبد
فیبروز کبد پس از ایجاد آسیب یا التهاب در کبد اتفاق می‌افتد. زمانی که کبد ملتهب یا زخم می‌شود، سلول‌های کبد فرایند ترمیم زخم را تحریک می‌کنند. در طول روند بهبود زخم، پروتئین‌های اضافی مانند کلاژن و گلیکوپروتئین‌ها در کبد جمع می‌شوند. در نهایت، پس از ترمیم‌های سلولی مداوم و مکرر، سلول‌های کبدی دیگر نمی‌توانند خود را ترمیم کنند و پروتئین‌های اضافی بافت اسکار یا فیبروز را تشکیل می‌دهند.
در حالی که چربی کبد یکی از دلایل اصلی فیبروز کبد است، دلایلی دیگری نیز می‌توانند در بروز این عارضه دخیل باشند. در صورتی که فیبروز به دلیل چربی کبد باشد، به آن بیماری کبد چرب گرید ۳ گفته می‌شود.
به طور کلی، طبق گفته Healthline، عواملی زیر می‌توانند در بروز فیبروز کبد دخیل باشند:
- هپاتیت خود ایمنی
- انسداد صفراوی
- اضافه بار آهن
- بیماری کبد چرب غیر الکلی، که شامل کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) است.
- هپاتیت ویروسی B و C
- بیماری کبد الکلی
همانطور که گفتیم، شایع‌ترین علت فیبروز کبد، بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) است، در حالی که دومین عامل، بیماری کبد الکلی است که به دلیل مصرف زیاد الکل در طولانی مدت ایجاد می‌شود.
بیشتر بخوانید:
علائم کبد چرب گرید ۳
حالا که دانستیم کدام گرید کبد چرب خطرناک است، به علائم آن میپردازیم. افراد مبتلا به کبد چرب گرید ۳ معمولا از ابتلای خود به این بیماری بی‌اطلاع هستند. به این دلیل که فیبروز کبدی به ندرت علائم واضحی ایجاد می‌کند. با این حال، کبد چرب گرید سه می‌تواند باعث اختلالات زیر شود:
- کاهش عملکرد کلی بدن، از جمله تصفیه خون، ذخیره انرژی و پاکسازی عفونت‌ها
- محدود شدن توانایی اندام برای بازسازی
- محدود کردن جریان خون در اندام.
هنگامی که کبد چرب گرید ۳ و فیبروز کبدی در حال تبدیل شدن به سیروز کبدی هستند، علائم آشکارتر خواهد بود. طبق گفته medicalnewstoday، این علائم اولیه می‌توانند متفاوت باشند، اما برخی از رایج‌‍ترین شاخص‌های سیروز زودرس عبارت‌اند از:
- اشتهای ضعیف
- احساس ضعف
- خستگی غیر قابل توضیح
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- تهوع و استفراغ
- ناراحتی یا درد خفیف در سمت راست بالای شکم
برخی از علائم رایج سیروز پیشرفته‌تر عبارت‌اند از:
- تمایل به کبودی یا خونریزی آسان
- ادم یا احتباس مایع در ساق پا، مچ پا یا پا
- یرقان که زردی پوست و چشم است
- آسیت یا نفخ شکم ناشی از تجمع مایعات
- پوست بسیار خارش دار
- افزایش حساسیت به دارو‌ها و عوارض جانبی آن‌ها
- مشکلات مربوط به برخی عملکرد‌های شناختی، مانند حافظه، تمرکز، یا خواب
- تیره شدن ادرار
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟
نحوه تشخیص کبد چرب گرید سه و فیبروز کبد
پزشک شما برای تشخیص این بیماری، کار را با بررسی سابقه پزشکی و علائم شروع می‌کند. پزشک شما همچنین معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
به منظور تشخیص کبد چرب گرید ۳ و فیبروز کبدی، دکتر کبد ممکن است آزمایش خون را برای ارزیابی عملکرد کبد، از جمله آزمایش عملکرد کبد و آزمایش CBC یا همان تست شمارش کامل خون را انجام دهد. زمانی که کبد به فیبروز مبتلا باشد، با افزایش آنزیم‌های کبدی روبرو خواهیم بود. از این رو می‌توان انتظار داشت که نتایج آزمایش ALT و آزمایش AST بالا باشد.
پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری از کبد مانند موارد زیر را تجویز کند:
- سونوگرافی شکم، پزشک از سونوگرافی برای ارزیابی اندازه و شکل کبد و همچنین جریان خون در کبد استفاده می‌کند. در تصاویر سونوگرافی، کبد چرب گرید ۳ روشن‌تر از کبد‌های معمولی به نظر می‌رسد و کبد‌های سیروزی (فیبروز پیشرفته) به صورت توده‌ای و منقبض به نظر می‌رسند.
- سی تی اسکن (CT) شکم و لگن: در CT کبد چرب گرید ۳ تیره‌تر از کبد طبیعی به نظر می‌رسد. کبد‌های سیروزی توده‌ای و کوچک به نظر می‌رسند.
- MRI: ام آر آی حساس‌ترین تست تصویربرداری برای کبد چرب گرید سه است که حتی در کبد‌های چرب خفیف‌تر هم بسیار دقیق است. هنگامی که از یک تکنیک خاص استفاده می‌شود، MRI می‌تواند درصد چربی در کبد را محاسبه کند. بیش از ۵-۶ درصد چربی در کبد غیر طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
- الاستوگرافی اولتراسوند یک روش سونوگرافی ویژه برای آزمایش فیبروز کبد است. در این تست حرکت کبد ناشی از امواج اولتراسوند در وسط کبد اندازه‌گیری می‌شود و سفتی (یا کشسانی) آن محاسبه می‌شود. کبد‌های فیبروتیک سفت‌تر هستند و در مقایسه با کبد‌های معمولی به میزان بیشتری حرکت می‌کنند.
- الاستوگرافی (MRE) یک تکنیک MRI ویژه برای آزمایش فیبروز کبد و کبد چرب گرید ۳ است. این آزمایش سفتی یا کشسانی را در سراسر کبد نشان می‌دهد. هم سونوگرافی و هم الاستوگرافی MR می‌توانند افزایش سفتی کبد ناشی از فیبروز کبد را زودتر از سایر تست‌های تصویربرداری تشخیص دهند و ممکن است نیاز به بیوپسی تهاجمی کبد را برطرف کنند.
- بیوپسی کبد روشی است که در آن نمونه کوچکی از بافت کبد را با استفاده از سوزن برداشته می‌شود. سپس نمونه زیر میکروسکوپ از نظر علائم کبد چرب گرید ۳، التهاب، آسیب و فیبروز بررسی می‌شود.
تغذیه بیماران کبد چرب چگونه باشد؟
در تصاویری که بالا آوردیم کاملا مشخص است که کدام گرید کبد چرب خطرناک است. با کبد چرب چه باید کرد؟ بنابه اظهار و تاکید متخصصان، کبدچرب درمان دارویی قطعی ندارد و تغییر در شیوه زندگی، درمان اصلی و پیشگیرانه این بیماری است. کبدچرب غیر الکلی بر اثر تجمع چربی در سلول‌های کبد به وجود می‌آید و در افرادی که دچار اختلال در متابولیسم بدن هستند و چربی و قند خون‌شان بالاست، بیشتر دیده می‌شود. البته فردی که به آن مبتلا می‌شود، زمینه ژنتیکی هم دارد.
در این بیماری تری گلیسیریدی که در سلول‌ها تجمع یافته از سلول‌های کبدی خارج نمی‌شود و وقتی به تدریج چربی در سلول‌های کبدی جمع می‌شود، اصطلاحا می‌گویند فرد دچار کبدچرب غیرالکلی شده است.
تا این مرحله کبدچرب قابل درمان است، اما در صورتی که فرد متوجه نشود یا پیگیر درمان نباشد، وارد مرحله «سیروز» و بدخیمی‌های کبدی می‌شود که درمان ندارد؛ زیرا سلول‌های کبدی تخریب شده و راهی جز پیوند کبد باقی نمی‌ماند.
کبد چرب بیماری بدون نشانه
بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، متاسفانه یکی از مشکلات کبدچرب این است که نشانه خاصی ندارد و فقط با انجام آزمایش یا سونوگرافی می‌توان این بیماری را تشخیص داد. البته برخی علائم در بیماران مبتلا ممکن است وجود داشته باشد که از جمله آن خستگی و درد در ناحیه بالا و سمت راست شکم است.
رژیم غذایی بد متهم اصلی
۷۰ درصد افراد دچار کبدچرب به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستند و سابقه قند و چربی خون بالا دارند. در واقع کسانی که رژیم غذایی ناسالم دارند (به خصوص مصرف بالای چربی‌های اشباع و قند‌های ساده) و فعالیت بدنی‌شان کم است، بیشتر به کبدچرب مبتلا می‌شوند.
درمان کبد چرب
کبدچرب درمان دارویی قطعی ندارد. تغییر در شیوه زندگی، درمان اصلی و پیشگیرانه این بیماری است. فردی که به چاقی مبتلاست، با کمی کاهش وزن بهبود می‌یابد. مطالعه‌های مختلف نشان داده‌اند اگر این افراد ۵ تا ۱۰ درصد وزن‌شان را کاهش دهند، آنزیم‌های کبدی به حد طبیعی باز می‌گردد. این افراد باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد تا هرچه سریع‌تر بهبود یابند و بیماری وارد مرحله ۲ و ۳ نشود.
ورزش و رژیم غذایی مناسب کبد چرب
میزان کربوهیدرات (قند) و به خصوص کربوهیدرات‌های ساده و همین طور چربی، به خصوص چربی‌های اشباع، باید در رژیم این افراد کم شود. مبتلایان به کبد چرب بهتر است برای پخت و پز از چربی‌های غیراشباع مانند روغن‌های مایع و گیاهی مثل روغن کانولا و زیتون استفاده کنند؛ حتما چربی‌های قابل رویت گوشت را (چه قرمز چه سفید) بگیرند و ترجیحا در هفته بیش از ۲ بار گوشت قرمز نخورند و مصرف فیبر را افزایش دهند.
فیبر در انواع سبزی و سبوس غلات به وفور یافت می‌شود. میوه‌ها هم فیبر خوبی دارند، اما، چون حاوی قند فراوانی هستند، باید به میزان متعادل (یعنی حداکثر ۳ واحد در روز و به دفعات) میوه مصرف داشته باشند؛ یعنی بیمار مبتلا به کبدچرب نمی‌تواند ۳ میوه را در یک زمان مصرف کند، اما مصرف سبزی‌ها برایش آزاد است.
مصرف غلات سبوس‌دار یا سبوس به صورت جدا در سوپ، کوکو، کتلت و... نیز برای این بیماران مفید است. همچنین موادغذایی با خواص ضدالتهابی مثل روغن ماهی نیز بهتر است در برنامه غذایی این افراد گنجانده شود.
ورزش و تحرک بدنی برای مبتلایان به کبدچرب ضروری است. با این سبک زندگی چربی کمتری در سلول‌های کبد ذخیره می‌شود و به مرور بهبود می‌یابند.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: دکترتو / ویکی پدیا / ایسنا