ازگیل چه خاصیتی دارد؟ آیا دانه ازگیل را بخوریم؟
احتمالا در سفر به شمال یا مغازه های میوه فروشی میوه ازگیل را دیده اید و می پرسید ازگیل چه خاصیتی دارد؟ خواص ازگیل فراوان است و ما می خواهیم به انواع این میوه و فواید ازگیل بپردازیم.
تاریخ چند هزارساله ازگیل در ایران
ازگیل ده هزار سال پیش در جنوب دریای کاسپین در مناطق گیلان و مازندران و قزوین در ایران کشت می‌شد. ۷۰۰ سال پیش از میلاد به یونان و در ۲۰۰ پیش از میلاد به روم رسید. کاشت این میوه از طریق رومی‌ها در بقیه اروپا گسترش یافت. در حال حاضر ازگیل در همهٔ جنگل‌های شمال ایران از ارسباران تا چناران (بجنورد) و در همهٔ بلندی‌های کرانه‌های دریا در دامنه جنوبی البرز و مناطق استپی می‌روید.
انواع ازگیل
درخت ازگیل به طور کلی به سه نوع تقسیم میشود:
ازگیل آمریکای شمالی
همانطور که از نامش پیداست بومی مناطقی از آمریکای شمالی است که نام علمی انگلیسی آن M.canescens است.
ازگیل جنگلی
ازگیل معمولی یا جنگلی گونه‌ای درخت ازگیل است که میوه‌ای گرد و کروی دارد که دارای طعم شیرینی است و سرشار از ویتامین‌های مختلفی است. این نوع درخت بومی مناطقی از غرب آسیا به خصوص ایران است. نام علمی و انگلیسی این گیاه Mespilus germanica است. در زبان گیلکی به آن کونوس، کُنوس می‌گویند و در زبان مازندرانی به آن کِنِس و کندس می‌گویند. ازگیل جنگلی درخت و میوه‌ای است. خانواده گلسرخیان از سرده ازگیل، هم خانواده با سیب، گلابی، به، زالزالک و گلابی وحشی است.
ازگیل ژاپنی
ازگیل ژاپنی گیاهی از سرده ازگیل است که با گیاهانی همچون سیب، گلابی و زالزالک هم خانواده است. همانطور که از نامش مشخص است بومی مناطقی از ژاپن است. تاج کروی و گسترده‌ای به همراه میوه‌ای گرد و کروی دارد که دارای طعم شیرینی است.
میوه، دانه‌ها و برگ‌های ازگیل ژاپنی به دلیل داشتن مقادیر بالای آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌هایی مانند پرو ویتامین A، تیامین، ریبوفلاوین، ویتامین B۶، فولات، ویتامین C و مواد معدنی مانند منیزیم، پتاسیم، منگنز، مس، آهن، کلسیم و فسفر که دارد در طب سنتی برای درمان بیماری‌های قلبی، سرطان و دیابت مفید استفاده میشود.
طبع ازگیل
طبع ازگیل سرد است.
درباره درخت ازگیل
محمدرضا پورمجیدیان، یک کارشناس جنگل شناس، درباره درختچه ازگیل، می‌گوید: ازگیل درختچه‌ای با ارتفاع ۷ متر و تکثیر آن از طریق بذر است که البته با قلمه نیز پرورش داده میشود. ازگیل گونه‌ای نورپسند و شاخه دوانی آن گسترده و دارای تیغ و از خانواده روداسه و دارای خواص دارویی فراوان است.
بهار فصل ازگیل است
این جنگل شناس، می‌گوید: فصل شکوفایی ازگیل از اوایل بهار است که گل‌هایی به رنگ صورتی کم رنگ و منفرد دارد و فصل برداشت میوه آن نیز در اواخر پاییز است. چوب آن بسیار بادوام بوده به طوری که بومیان از شاخه‌های آن برای ساخت دسته تبر و بیل استفاده می‌کنند و حتی چوب آن اگر در شعله ملایم قرار گیرد بر استحکام آن افزوده میشود. ازگیل در اکثر جنگل‌های شمالی می‌روید و در سراسر مناطق شمالی از ارسباران تا گلی‌داغی گرگان دیده میشود و همچنین در بجنورد و دامنه‌های جنوبی البرز و دره کرج رشد میکند. بومیان محلی از عصاره میوه ازگیل ترشی و دوشاب درست می‌کنند و همچنین در شب یلدا به عنوان دسر از میوه آن استفاده میشود.
ازگیل نارس گوارش را به هم می‌ریزد
وی با بیان اینکه ازگیل نارس گوارش را بهم می‌زند، اما رسیده آن بسیار خوشمزه و دارای شفت چند هسته‌ای و قهوه‌ای رنگ و خوراک همه پرندگان و حیوانات وحشی مانند خرس است، ادامه می‌دهد: زیر برگهایش کرک‌دار بوده، برگهایش نیزه‌ای و روی برگ تیره است. ازگیل در جنگل‌های کم بازده و مراتع رشد میکند و همچنین در خاک‌های گرم و خشک رشد مناسبی دارد.
ترکیبات ازگیل
مهدی فضلی، درباره ترکیبات شیمیایی ازگیل، می‌افزاید: ازگیل از آب، قند، اسید‌های آلی که شامل اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتاریک و تانن، لعاب و اسید بوریک تشکیل شده است.
خواص ازگیل
پژوهشگر گیاهان سنتی نیز، درباره خواص ازگیل با اشاره به اینکه ازگیل سرشار از ویتامین‌های گروه B است به همین دلیل اعصاب را تقویت میکند، می‌گوید: این میوه دارای مقدار زیادی کربوهیدرات است که موجب تولید انرژی در بدن میشود.
ازگیل مفید برای عفونت روده
فضلی با بیان اینکه ازگیل حاوی ماده‌ای به نام "تانن" است که بهترین دارو برای درمان عفونت‌های روده بزرگ و رفع التهاب معده از آن استفاده میشود، تصریح میکند: خواص دارویی ازگیل از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده به طوری که بقراط ازگیل را برای مبتلایان به ترشی معده و عوارض تب مناسب می‌دانسته است.
ازگیل مفید برای فشار خون بالا
این پژوهشگر، با بیان اینکه ازگیل برگ‌هایی به رنگ زرد و قرمز داشته و چوب این درخت خاصیت منحصر به فردی دارد و غیرقابل شکستن است، می‌افزاید: ازگیل یکی از میوه‌های سرشار از پتاسیم بوده که برای افراد مبتلا به فشارخون بالا مناسب است.
وی با بیان اینکه ازگیل از میوه‌های سرشار از پتاسیم بوده به همین علت برای افراد مبتلا به فشارخون بالا مناسب است، یادآور میشود: بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به فشار خون بالا، باید مصرف مواد غذایی سرشار از سدیم را کاهش و به جای آن مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم، منیزیم و کلسیم را افزایش دهند. مصرف میوه‌های سرشار از پتاسیم مانند موز، گوجه‌فرنگی، زرشک، ریواس و ازگیل برای این افراد بسیار مناسب است.
بیشتر بخوانید:
ارزش غذایی ازگیل
وی با اشاره به اینکه هر ۱۰۰ گرم از میوه ازگیل دارای ۴۳ کالری، انرژی است، یادآور میشود: ۱۰۰ گرم از میوه ازگیل حاوی نیم میلی‌گرم روی، نیم میلی‌گرم منگنز، حدود هفت میلی‌گرم آهن، ۳۹ میلی‌گرم فسفر، ۵۵ میلی‌گرم منیزیم، ۷۳ میلی‌گرم کلسیم و ۷۹۲ میلی‌گرم پتاسیم است. ازگیل فاقد هرگونه چربی اشباع و کلسترول و در آن ۷۵ درصد آب و ۲۱ نوع اسید چرب مانند استئاریک اسید، پالمتیک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید وجود دارد و همچنین سرشار از ویتامین C، ویتامین A، ویتامین B۱ و ویتامین B۲ است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه ازگیل سرشار از فنولیک اسید بوده که فلاوونوئید به عنوان یکی از قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی شناخته شده است، می‌گوید: مصرف میوه‌هایی با ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بالا مانند ازگیل باعث از بین رفتن رادیکال‌های آزاد و در نتیجه پیشگیری از ابتلا به بسیاری سرطان‌ها میشود.
خواص میوه ازگیل ژاپنی یا لوکوآت
میوه لوکوآت یا ازگیل ژاپنی پس از برداشت از درخت به‌سرعت سیاه میشود و طعم خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل قابلیت نگهداری و انبار کردن را ندارد. بهترین روش مصرف میوه تازه‌خوری آن است. البته میتوان از میوه‌های چیده شده آب‌میوه، ژله یا شربت نیز تهیه کرد. میوه‌های تازه لوکوآت سرشار از سدیم، ویتامین A، ویتامین B_۶، فیبر غذایی، پتاسیم و منگنز است. در دسته دوم ویتامین‌های تیامین، نیاسین، ریپوفلاوین، ویتامین C، کلسیم، فسفر و آهن ترکیبات مفید موجود در این میوه هستند. مانند اکثر گیاهان یا میوه‌های دیگر بذر‌ها و برگ‌های جوان درخت سمی است.
ازگیل ژاپنی حاوی مقادیر بالایی از آنتی اکسیدان‌های کاروتنوئیدی از جمله بتا کاروتن هستند که سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و باعث کاهش التهاب و محافظت در برابر بیماری‌های قلبی و چشم میشود.
ازگیل برای تقویت استخوان‌ها
داشتن استخوان‌های سالم یکی از مهم‌ترین مسائلی است که دوران سالخوردگی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. پایه و اساس استخوان سالم را دوران اولیه زندگی‌مان تشکیل می‌دهد؛ ولی این به این مفهوم نیست که سلامت آن در ادامه سال‌های زندگی کاملاً از عهده ما خارج باشد. عادت‌های غذایی، رژیم و تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت استخوان‌ها در سال‌های آینده هر فرد خواهد داشت. ۹۹ درصد از تمام کلسیم بدن را استخوان‌ها و دندان‌ها تشکیل می‌دهند. زمانی که وزن تمام استخوان‌های بدن را در نظر بگیرید، متوجه میزان کلسیمی که در بدن داریم، خواهید شد. به همین دلیل است که تغییر در میزان دریافت کلسیم در ساختار استخوان نتایج فاجعه‌باری خواهد داشت. میوه لوکوآت علاوه‌بر کلسیم فراوان دارای مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت استخوان‌هاست.
خواص ازگیل قهوه‌ای
ازگیل قهوه‌ای سرشار از فیبر، آنتی اکسیدان، فولیک اسید، نیاسین و ... است. به همین سبب مصرف آن موجب سلامت قلب و عروق شده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را به حداقل می‌رساند. علاوه بر این ازگیل خون‌ساز است و برای درمان کم‌خونی و همچنین کاهش ضعف ناشی از خون ریزی در دوران قاعدگی بانوان مناسب است.
آیا هسته ازگیل خوردنی است؟
برخی ها می پرسند هسته ازگیل را چگونه بخوریم؟ هستهٔ ازگیل به علت داشتن اسید سیانیدریک (Acid cianhidric)، عنصری سمی است و باید از خوردن آن اجتناب کرد.
عوارض مصرف ازگیل
دانه‌های میوه ازگیل ژاپنی حاوی مقادیر قابل توجهی مواد سمی است. مصرف هسته لوکوآت می‌تواند موجب مسمومیت شود. برگ‌های جوان درخت لوکوآت ممکن است سمی باشد، درنتیجه برای تهیه چای مناسب نیستند. برای این منظور از برگ‌های کهنه استفاده کنید. مصرف بیش از حد میوه لوکوآت ممکن است موجب دل درد، یبوست یا اسهال شود. افرادی که دچار طبع سرد هستند، ازگیل را با دارچین یا عسل میل کنند.
کاشت ازگیل ژاپنی امکان پذیر است؟
کاشت ازگیل ژاپنی در بیشتر مناطق ایران امکان‌پذیر است. کاشت این درخت در اکثر شهر‌های ایران از شمال تا جنوب کشور (گیلان، کرج، تهران تا شیراز و بندرعباس) و از شرق تا غرب (مشهد تا ایلام) مشاهده شده است. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید، اقلیم اصلی این درخت است. ازگیل ژاپنی بومی مناطق پر بارش و معتدل است؛ درنتیجه به آب فراوان و خاک سبک و حاصل‌خیز احتیاج دارد. در صورتی‌که لایه نازکی از سطح خاک در ظهر تابستان خشک شود، نهال ازگیل از بین خواهد رفت. خاک غنی و حاصل‌خیز، آب فراوان و کود مناسب سه فاکتور اصلی برای رشد سریع و باردهی مفید درخت لوکوآت یا ازگیل ژاپنی است.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: فرارو / ویکی پدیا / ایسنا / غفاری دایت