اضطراب و استرس چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
همه ما در شرایطی دچار اضطراب و استرس شدید شده‌ایم. در چنین موقعیتی حس ناراحتی و بی‌قراری داشته و ضربان قلب ما بسیار سریع شده است. اما آیا می‌دانید دلیل اضطراب چیست؟ چند نوع اضطراب داریم؟ چگونه می‌توان استرس را کنترل کرد؟ چه نوع درمان‌هایی برای کنترل استرس وجود دارد؟
در این مطلب سعی می‌کنیم دررابطه‌با این مشکل صحبت کنیم و برای کنترل و رفع اضطراب روش‌هایی را به شما معرفی کنیم. اگر احساس استرس و بی‌قراری شما بسیار شدید است، بهتر است با یک روانشناس حرفه‌ای مشاوره داشته باشید. روانشناس یا دکتر روانپزشک با استفاده از روش‌های کاملا علمی و اصولی مشکل را برطرف می‌کند.
اضطراب چیست؟
اضطراب نوعی احساس ترس و ناراحتی است که خود را با علائمی مانند تعریق، ترس، احساس بی‌قراری و ضربان قلب شدید نشان می‌دهد. تمامی این موارد در پاسخ به استرس طبیعی است. احساس ترس و دلهره درمورد چیزی که قرار است در آینده اتفاق بیفتد، این شرایط را ایجاد می‌کند.
شرایطی مانند روز اول مدرسه، مصاحبه شغلی، سخنرانی برای تعداد زیادی از افراد و انجام دیگر کارهای این‌چنینی اضطراب را به همراه دارد. اما دقت داشته باشید که اگر اضطراب شما بسیار شدید باشد و بیش از 6 ماه طول بکشد، به‌طوری‌که در زندگی شما اختلال ایجاد کند، ممکن است دچار اختلال اضطرابی شده باشید.
در بسیاری از شرایط استرس‌زا و حساس ما دچار اضطراب می‌شویم. در این حالت ضربان قلب بالا رفته و دچار تعریق و بی‌قراری می‌شویم.
اختلالات اضطرابی چیست؟
اضطراب برای ورود به یک مکان جدید، یک آزمون مهم یا سخنرانی کاملا طبیعی است. در این شرایط شاید استرس ناخوشایند باشد، اما باعث ایجاد انگیزه و تلاش بیشتر می‌شود. این نوع از استرس اختلالی در زندگی ایجاد نمی‌کند و پس از مدت کوتاهی برطرف می‌شود. اما اختلال اضطراب ترسی است که همیشه همراه شما است و گاهی به حدی شدید است که شما را ناتوان می‌کند.
این نوع اختلال باعث می‌شود، شما از انجام بسیاری از کارهای مورد علاقه‌تان یا حتی کارهای معمولی دست بکشید. به‌عنوان‌مثال ممکن است فرد به دلیل ترس و استرس از ورود به آسانسور، رد شدن از خیابان یا خروج از خانه خودداری کند.
اختلالات اضطرابی شایع‌ترین اختلال عاطفی است. این بیماری می‌تواند هر شخصی را با هر سنی درگیر کند. اما طبق تحقیقات انجام شده زنان بیشتر از مردان دچار این نوع اختلال می‌شوند.
انواع اختلالات اضطرابی
چندین اختلال مختلف وجود دارد که بخش مهمی از آن‌ها اضطراب و استرس شدید است. در ادامه این اختلالات را معرفی می‌کنیم.
آگورافوبیا: نوعی اختلال است که باعث ایجاد ترس می‌شود. فرد از موقعیت‌ها و مکان‌هایی که باعث وحشت شود و حس در دام افتادن، درماندگی یا خجالت داشته باشد، دوری می‌کند.
اختلال اضطراب ناشی از وضعیت پزشکی: علائمی از اضطراب و وحشت شدید که به دلیل بیماری یا مشکلی در سلامت جسمانی ایجاد می‌شود.
اختلال هراس: این اختلال باعث حملات پانیک مکرر در زمان‌های غیرمنتظره می‌شود. معمولا این افراد با ترس پانیک بعدی زندگی می‌کنند. حملات پانیک وحشت شدید است که در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسد.
فوبیا: این اختلال، ترس بیش از حد از یک موقعیت خاص، یک شیء یا فعالیت خاص است. مثل فوبیا حیوانی خاص یا فوبیا ارتفاع که باعث دوری از چنین موقعیت‌هایی می‌شود. فوبیا در برخی افراد به‌قدری شدید است که باعث حملات پانیک می‌شود.
اختلال اضطراب اجتماعی: در این نوع اختلال شخص از قضاوت شدن توسط دیگران در موقعیت‌های اجتماعی بسیار وحشت دارد و به همین دلیل از اجتماع گریزان است. گاهی احساس خجالت یا حس نگاه منفی از طرف دیگران چنین حالتی را ایجاد می‌کند.
اختلال وسواس فکری: این افراد به طور مکرر به افکار غیرمنطقی فکر می‌کنند. چنین افکاری ممکن است شخص را به سمت رفتارهای خاصی سوق دهد.
اختلال اضطراب جدایی: ترس دوری از خانه یا عزیزان این افراد را آزار می‌دهد. این اختلال می‌تواند هر شخصی را درگیر کند. اما در کودکان بیشتر دیده می‌شود.
اختلال اضطراب بیماری: این افراد در مورد سلامتی خود و عزیزانشان همیشه دچار نگرانی و استرس هستند. به این اختلال هیپوکندری نیز گفته می‌شود.
اضطراب بعد از حادثه: برخی از حوادث و رویدادها به‌قدری آسیب‌زا هستند که ممکن است شخص دچار چنین اختلالی شود.
علائم استرس و اضطراب شدید
قرارگرفتن در یک موقعیت استرس‌زا می‌تواند علائم و نشانه‌های مختلفی داشته باشد. علائم استرس و اضطراب شدید شامل موارد زیر است. ممکن است فرد همه یا برخی از علائم زیر را تجربه کند.
احساس عصبانیت، بی‌قراری و تنش
احساس خطر، وحشت یا عذاب
افزایش ضربان قلب
تنفس سریع
تعریق
لرزش
احساس ضعف یا خستگی
مشکل در تمرکز یا فکرکردن به چیزی غیر از نگرانی فعلی
مشکل در خواب
تجربه مشکلات گوارشی
مشکل در کنترل نگرانی
تمایل به دوری از چیزهایی که باعث اضطراب می‌شوند.
دلیل اضطراب ناگهانی چیست؟
علت اضطراب می‌تواند موارد زیادی باشد. بسیاری از موقعیت‌ها و رویدادهای آسیب‌زا که در زندگی تجربه می‌کنیم، باعث ایجاد استرس یا حتی نوع شدیدتر آن یعنی اختلال اضطرابی می‌شوند. سه عامل مهمی که در ایجاد استرس نقش دارند، عبارتند از:
ژنتیک: افرادی که در خانواده خود سابقه اختلال اضطرابی دارند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
محیط: عوامل استرس‌زای محیطی مانند مشکل در کار، روابط یا مسائل خانوادگی
فعالیت شیمیایی مغز: ایجاد ناهماهنگی میان هورمون‌ها و سیگنال‌های الکتریکی مغز
گاهی مناطقی از مغز که مسئول کنترل ترس هستند، تحت تاثیر قرار گرفته و این مشکل را ایجاد می‌کنند. حتی صفات ارثی می‌توانند باعث ایجاد اضطراب و نگرانی در موقعیت‌های مختلف شوند. گاهی نیز استرس می‌تواند به دلیل یک مشکل پزشکی و اختلال در سلامت جسمی ایجاد شود.
ختلالات اضطرابی به دلایل مختلفی مانند وراثت، محیط و ترشحات شیمیایی مغز ایجاد می‌شود و می‌تواند روی زندگی تاثیر منفی داشته باشد.
علت پزشکی استرس
در برخی مواقع اضطراب نشانه و علامتی مربوط به یک مشکل پزشکی است. اگر پزشک مشکوک به یک بیماری شود، برای تشخیص آن آزمایش‌هایی تجویز می‌کند. نمونه‌هایی از بیماری‌ها که باعث بروز استرس می‌شوند، عبارتند از:
بیماری قلبی
دیابت
مشکلات تیروئید مانند پرکاری تیروئید
اختلالات تنفسی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه و آسم
سوءمصرف یا ترک مواد مخدر
ترک الکل، داروهای ضداضطراب یا سایر داروها
درد مزمن یا سندرم روده تحریک‌پذیر
تومورهای نادری که باعث ترشح هورمون‌های جنگ یا گریز می‌شوند.
گاهی نیز اضطراب می‌تواند به دلیل مصرف داروها و ایجاد عوارض آن‌ها باشد. اگر می‌خواهید بدانید که استرس شما مربوط به شرایط استرس‌زا و اختلالات اضطرابی است یا مربوط به بیماری‌های زمینه‌ای می‌شود، باید به موارد زیر دقت کنید. اگر موارد زیر شامل حال شما می‌شود، احتمال دارد، دلیل استرس یکی از بیماری‌ها یا داروهای ذکرشده باشد.
در بستگان و نزدیکان شما سابقه اختلال اضطرابی وجود ندارد.
دوران کودکی به اختلال اضطرابی مبتلا نبوده‌اید.
در موقعیت‌ها و برخورد با موارد خاص دچار استرس نمی‌شوید.
دچار اضطراب ناگهانی می‌شوید، درصورتی‌که ارتباطی با اتفاقات روزمره نداشته و چنین حالتی را قبلا تجربه نکرده‌اید.
عوامل خطر و منابع اضطراب
برخی عوامل باعث می‌شوند، احتمال ابتلا به اختلال اضطرابی در شخص بیشتر شوند. عوامل خطر عبارتند از:
ضربه روحی: کودکانی که آزار و اذیت یا ضربه روحی را تحمل می‌کنند یا شاهد رویدادهای آسیب‌زا هستند، بیشتر در معرض این اختلال قرار می‌گیرند. بزرگسالان نیز زمان تجربه رویدادهای آسیب‌زا ممکن است به این مشکل دچار شوند.
استرس ناشی از بیماری: برخی از بیماری‌های جدی و مشکلات در سلامتی باعث نگرانی شدیدی در مورد آینده و نتیجه درمان می‌شود.
استرس شدید: گاهی یک رخداد بزرگ یا انباشته شدن موقعیت‌های استرس‌زای کوچک باعث ایجاد اختلال اضطرابی می‌شود. مسائلی مانند مرگ یک عزیز یا نگرانی مداوم در مورد مسائل مالی ازاین‌دست رخدادها هستند.
شخصیت: برخی از تیپ‌های شخصیتی بیشتر از دیگران دچار استرس و نگرانی می‌شوند.
اختلالات سلامت روان: برخی از اختلالات روانی مانند افسردگی می‌توانند علائمی مانند استرس و نگرانی را همراه داشته باشند.
سابقه خانوادگی اختلال اضطرابی: اگر در خانواده و افراد نزدیک شخصی به این اختلال دچار شده باشد، احتمال ایجاد آن در دیگر افراد خانواده زیاد است.
مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل یا اقدام برای ترک آن‌ها می‌تواند باعث بروز این اختلال یا تشدید آن شود.
عوارض استرس و اضطراب شدید
استرس در حالت طبیعی عوارضی نداشته و با عبور از موقعیت استرس‌زا برطرف می‌شود. اما وقتی این مشکل شدید شده و تبدیل به یک اختلال شود، می‌تواند شرایط روحی و جسمی را تحت تاثیر قرار دهد. عوارض این اختلال عبارتند از:
افسردگی و سایر اختلالات روان
سوءمصرف مواد
مشکل در خواب و بی‌خوابی
مشکلات گوارشی یا روده‌ای
سردرد و درد مزمن
دوری از اجتماع
مشکل عملکرد در مدرسه یا محل کار
کیفیت پایین زندگی
خودکشی
تشخیص علت ایجاد اضطراب
برای تشخیص علت ایجاد استرس بهتر است ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید تا مطمئن شوید دلیل این مشکل، بیماری زمینه‌ای یا مصرف داروی خاصی نیست. درصورتی‌که پس از انجام آزمایش‌های لازم هیچ بیماری زمینه‌ای تشخیص داده نشد، باید به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کرد. روانشناس یا روانپزشک برای تشخیص اختلال اضطرابی ممکن است موارد زیر را انجام دهد.
ارزیابی روان‌شناختی: متخصص دررابطه‌با افکار، احساسات و رفتار شما این اختلال را تشخیص داده و عوارض آن را بررسی می‌کند. در برخی مواقع این اختلال همراه با سایر مشکلات سلامت روان مانند افسردگی یا سوءمصرف مواد رخ می‌دهد که باعث می‌شود، تشخیص کمی مشکل شود.
مقایسه علائم با معیارهای DSM-5: راهنمای تشخیصی به نام DSM-5 وجود دارد که برخی پزشکان از معیارهای موجود در این راهنمای تشخیصی و آماری استفاده می‌کنند. این راهنما توسط انجمن روانپزشکی آمریکا تهیه شده است.
درمان استرس و اضطراب
دررابطه‌با درمان اختلالات اضطرابی دو روش درمان وجود دارد، روان‌درمانی و تجویز دارو. ممکن است پزشک تشخیص دهد که ترکیب این دو درمان مفیدتر خواهد بود. گاهی نیز برای تشخیص بهترین روش درمان استرس و اضطراب آزمون‌وخطا انجام می‌شود. همین موضوع درمان را کمی طولانی می‌کند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی به‌عنوان گفتگو درمانی یا مشاوره روان‌شناختی شناخته می‌شود. روانشناس در با متدهای مختلف سعی می‌کند، علائم استرس را کاهش دهد. در یکی از روش‌های این نوع درمان به نام CBT یا درمان شناختی رفتاری مهارت‌های خاصی آموزش داده می‌شود تا شخص به‌مرور فعالیت‌هایی که به دلیل استرس و نگرانی از آن‌ها دوری می‌کرده است، انجام دهد. این روش متداول‌ترین روش روان‌درمانی است.
در این روش شخص به‌مرور با شی یا موقعیتی که باعث اضطراب او می‌شود، مواجه شده و با مدیریت شرایط اعتمادبه‌نفس او بالا می‌رود.
داروهای ضد اضطراب
انواع مختلفی از داروها باعث تسکین علائم اختلال اضطرابی می‌شوند. متخصص باتوجه‌به نوع اختلال و دیگر مشکلات سلامتی جسمی و روحی داروهای خاصی را تجویز می‌کند. برخی از داروهای ضد اضطراب شامل موارد زیر می‌شود.
برخی داروهای ضدافسردگی که برای درمان اختلالات اضطرابی نیز کاربرد دارند.
احتمال دارد دارویی مربوط به این اختلال به نام بوسپیرون تجویز شود.
در برخی شرایط ممکن است پزشک انواع دیگری از داروها مانند آرام‌بخش‌ها (بنزودیازپین‌ها) یا مسدودکننده‌های بتا را تجویز کند. این نوع داروها علائم اختلال را در کوتاه‌مدت برطرف می‌کنند. اما برای درمان طولانی‌مدت جوابگو نیستند.
اگر اضطراب و استرس شما به طرز شدید بالا است و در شرایط عادی این حالات را تجربه می‌کنید، احتمالا پزشک از داروهای ضداضطراب برای درمان استفاده کند.
روش‌های کاهش اضطراب در خانه
برای درمان اختلال اضطرابی در کنار روش‌های پزشکی و روان‌درمانی برخی اقدامات و تغیر سبک زندگی می‌تواند شرایط را برای شما بهتر کند. برخی از اقداماتی که می‌توانید انجام دهید، عبارتند از:
حفظ فعالیت بدنی: یک برنامه روتین برای ورزش و فعالیت بدنی داشته باشید. ورزش به طور چشمگیری استرس را کاهش می‌دهد و روی خلق‌وخو تاثیر مثبت دارد. ورزش کمک می‌کند تا سالم بمانید. فعالیت‌های بدنی را به‌آرامی شروع کنید و به‌مرور آن را افزایش دهید.
پرهیز از مصرف الکل و مواد: این نوع مواد باعث ایجاد یا تشدید اضطراب می‌شوند. اگر ترک این مواد برای شما سخت است، به پزشک مراجعه کنید.
ترک سیگار و نوشیدنی کافئین‌دار: سیگار را ترک کنید و مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار را به حداقل برسانید. نیکوتین و کافئین می‌توانند اضطراب را بدتر کنند.
تکنیک‌های کنترل استرس: تکنیک‌هایی مانند تجسم، مدیتیشن و یوگا نمونه‌هایی از روش‌هایی برای احساس آرامش هستند.
خواب را اولویت قرار دهید. برای داشتن آرامش هنگام خواب از متدهای مختلف استفاده کنید. اگر خواب شما مشکل دارد، برای رفع مشکل به پزشک مراجعه کنید.
غذای سالم: تغذیه سالم شامل خوردن میوه، سبزیجات، غلات کامل و ماهی با کاهش اضطراب مرتبط هستند.
کاهش اضطراب و استرس
استرس باعث می‌شود، سریعا به تهدیدات پاسخ دهیم. اما در طولانی‌مدت می‌تواند به جسم و روان ما آسیب وارد کند. برای کاهش اضطراب و استرس باید مصرف الکل را به حداقل برسانید و رژیم غذایی سالم داشته باشید. برخی افراد در موقعیت استرس‌زا بیشتر می‌خورند. اما این کار استرس را بدتر می‌کند.
علاوه بر موارد ذکرشده مانند ورزش، کاهش مصرف نیکوتین و تکنیک‌های تمدد اعصاب باید سعی کنید محرک‌های استرس را کاهش دهید. تمرین مهارت‌های مدیریت زمان مانند درخواست کمک در مواقع مناسب، تعیین اولویت‌ها و انجام کارهایی برای مراقبت از خود می‌مؤثر به رفع این مشکل کمک کند. موارد زیر می‌توانند در کاهش استرس موثر باشند.
تمرینات تنفس عمیق
مراقبه
مدیتیشن و ذهن‌آگاهی
تصویرسازی ذهنی
آرامش با موسیقی
بیوفیدبک (مهارت‌های کاهش استرس)
مشاوره
تفاوت اضطراب و استرس
مرز باریکی میان این دو مشکل وجود دارد. هر دو واکنش احساسی هستند. اما تفاوت اضطراب و استرس در علت ایجاد آن‌ها است. استرس توسط یک محرک خارجی ایجاد می‌شود. محرک می‌تواند در کوتاه‌مدت علائمی در فرد ایجاد کند. افراد تحت استرس علائم روحی و جسمی مانند تحریک‌پذیری، عصبانیت، خستگی، درد عضلانی، مشکلات گوارشی و مشکل در خواب را تجربه می‌کنند.
اما اضطراب با نگرانی‌های مداوم و بیش از حد شناخته می‌شود. حتی زمانی که عامل استرس‌زا وجود ندارد، این حالت در فرد از بین نمی‌رود. علائم اضطراب نیز مشابه استرس است و فرد دچار بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، مشکل در تمرکز، خستگی و تنش عضلانی می‌شود.
افزایش فشارخون با استرس و اضطراب
استرس می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در بدن شود. یکی از این علائم افزایش فشارخون با استرس و اضطراب است. به‌خصوص افراد با بیماری زمینه‌ای در زمان بروز ترس یا وحشت دچار تنگی نفس، ضربان قلب بالا و افزایش فشارخون می‌شوند. در چنین شرایطی باید سعی کرد، استرس را کنترل کرده تا علائم به‌آرامی فروکش کنند.
آیا چربی خون عامل اضطراب است؟
طبق تحقیقات انجام شده کلسترول بالا در افرادی که دچار حملات پانیک می‌شوند، زیاد است. در میان افراد مبتلا به افسردگی نیز بیمارانی که اختلالات اضطرابی را تجربه کرده‌اند، بیشتر دچار مشکلات چربی خون هستند. پزشکان معتقدند علت این عارضه در افراد با اختلال هراس و اختلالات اضطرابی افزایش فعالیت نورآدرنرژیک است.
چه‌کار کنیم تا استرس نداشته باشیم؟
اگر این حالت باعث ایجاد مشکل در زندگی روزمره شما شده است، بهترین راه برای جلوگیری از استرس کمک‌گرفتن از یک فرد متخصص است. روانشناس در چنین شرایطی راهکارهایی را آموزش می‌دهد تا نگرانی شما کاهش پیدا کند. زمانی که یک نگرانی ذهن شما را مشغول کرده است، سعی کنید فعال باشید. در فعالیت‌هایی شرکت کنید که از آن‌ها لذت می‌برید و احساس خوبی در شما ایجاد می‌کنند.
در این شرایط به‌هیچ‌وجه الکل یا مواد مخدر مصرف نکنید. شاید تصور کنید، مصرف این مواد شما را آرام می‌کنند. اما کاملا بالعکس است. حتی سیگار نیز باعث تشدید استرس می‌شود. بهتر است برای کنترل نگرانی این مواد را ترک کنید.
چگونه اضطراب کودک را کاهش دهیم؟
اضطراب در کودکان بسیار طبیعی و رایج است. تحقیقات نشان می‌دهد از هر 8 کودک یک نفر دچار استرس است. کودکان در مراحل مختلف رشد، بسیاری از موارد را از بزرگسالان و هم‌سالان خود یاد می‌گیرند. در این میان مهارت‌های کنترل استرس و آرام‌کردن خود را نیز پیدا می‌کنند. گاهی نیز اضطراب می‌تواند مزمن و پایدار باشد. برای درمان چنین اختلالی باید از مشاور کمک بخواهید تا با روش‌های گفتاردرمانی و تجویز دارو استرس کنترل شود.
چه غذاهایی استرس را کاهش می‌دهند؟
تحقیقات نشان می‌دهد، برخی از غذاها و خوراکی‌ها می‌توانند تاثیر مفیدی روی مغز بگذارند و تا حدودی اضطراب را درمان کنند. از جمله:
ماهی سالمون
بابونه
زردچوبه
شکلات تلخ
ماست
چای سبز
برای درمان اضطراب به کدام پزشک باید مراجعه کرد؟
اگر احساس می‌کنید اضطراب و استرس شما بسیار شدید است و نگرانی بیش از حد در کار و زندگی شخصی شما اختلال ایجاد کرده است، باید به یک روانشناس یا بهترین دکتر متخصص روانپزشک مراجعه کنید
روانشناس یا روانپزشک با استفاده از متد مختلف شامل گفتاردرمانی و تجویز داروهای ضد اضطراب به بهبود شرایط کمک می‌کنند. اگر اختلال اضطرابی درمان نشود، می‌تواند مشکلات جدی در سلامت روحی و روانی به وجود بیاورد.
ارسال نظرات