خانواده‌ها در ایام امتحانات چطور رفتار کنند؟
(صحنه اول) وسط اتاق نشسته ام و گوش‌هایم را می‌گیرم، دخترم از اتاقش فریاد می زند که لباس مدرسه اش را گم کرده و الان است که زنگ مدرسه بخورد، پسرم هم دنبال کیف و کفشش می‌گردد و شاکی است که امتحانش دیر شده. دیکر کنترل صدایم دست خودم نیست و می‌گویم: «آخه چقدر به شما بگویم وقت امتحانات منضبط باشید، وسایلتان را از شب قبل جمع کنید و روز امتحان دنبال چیزی نگردید. زبانم مو در آورد آنقدر این جمله‌ها را تکرار کردم.»
(صحنه دوم) دخترم با لب و لوچه آویزان به خانه می‌آید، از او درباره امتحانش می‌پرسم می‌گوید: « خوب نبوده . مغزم قفل شده. همه چیز از یادم رفته.» کنارش می‌نشینم و می‌پرسم چرا آنقدر سخت ؟ کمی فکر می‌کند و می‌گوید:«چون همیشه برای رسیدن سر جلسه بدو بدو دارم، چون خواب می‌مانم و چون وقتی ورقه امتحان را می‌بینم، حس می‌کنم چیزی بلد نیستم.»
این‌ها درد دل‌های مادرانی است که به گفته خودشان تلاششان را کرده اند تا بچه‌ها در ایام امتحانات آرامش داشته باشند؛ اما باز هم این وضعیتشان همین است. ایام امتحانات شرایط ویژه خود را دارد، از رفتن به میهمانی و آمادگی درسی بچه‌ها گرفته تا انضباط شخصی و آماده کردن وسایلشان همه و همه نیاز به برنامه و آموزش دارد.
اما چه کنیم که فرزندانمان آمادگی حضور در جلسه امتحان را پیدا کنند و با استرس سرجلسه امتحان نروند.
یک الگوی مناسب تحصیلی برای فرزندان
«مریم مظاهری »کارشناس ارشد روانشناسی می‌گوید: «نخستین نکته ای که بچه‌ها در ایام امتحانات باید مراقبش باشند، آمادگی درسی و امتحانی آنها است و این هم محقق نمی‌شود مگر اینکه والدین در ایام تحصیل مراقب درس و مشق بچه‌ها باشند و بر آن نظارت داشته باشند. پدر و مادر اول باید خودشان یک الگوی خوب تحصیلی برای بچه‌هایشان باشند نه اینکه حتما تحصیلکرده باشند اما با کتاب مأنوس باشند تا بچه هایشان هم کتابخوان شوند.
نکته دیگر اینکه محبت و امنیت باید در خانه وجود داشته باشد علاوه بر همه ایام سال، زمان امتحانات بچه ها بیش از هر چیزی به امنیت و آرامش نیاز دارند تا هم تمرکز بهتری داشته باشند و درس بخوانند هم اعصابشان راحت باشد و همه این‌ها خلاقیت بچه‌ها را نیز در طول سال افزایش می‌دهد.
والدینی که بتوانند با فرزندشان ارتباط مناسبی داشته باشند، فرزندان نیز اگر مشکلی در زمینه تحصیلی یا هر چیز دیگری داشته باشند به راحتی احساساتشان را با والدین در میان می‌گذارند وگرنه گاه پیش می آید بچه چند امتحان را خراب می‌کند اما از ترس به والدینش هیچ چیز نمی‌گوید و همین رویه تا انتها نیز ادامه پیدا می‌کند و باز هم تا زمانی که بتواند همه چیز را از والدین مخفی می‌کند، در حالیکه اگر رابطه والد فرزندی درست باشد، کودک و نوجوان به راحتی با والدین درباره مشکلاتش حرف می زند مثلا اگر یک امتحان را خوب نگذرانده باشد، دراین رابطه با مادر یا پدرش صحبت می‌کند تا مشکل حل شود.»
صبحانه نقطه قوت یک امتحان خوب
حال برسیم به مسائل فیزیکی و توجه به پرورش جسم در ایام امتحانات که قطعا همه می‌دانیم باید بچه ها در این زمینه در ایام امتحانات تقویت شوند هم غذای کم چرب و کم نمک بخورند و هم اینکه مواد مغذی به بدنشان برسد. مظاهری می‌گوید: «صبحانه کامل باعث آرامش ذهن و یادگیری دانش آموزان می شود. بچه هایی که سر جلسه امتحان بدون صبحانه می روند و قند خونشان پایین است نمی توانند اطلاعات را به خوبی از ذهن بازیابی کنند و امتحان خوبی بدهند. پس صبحانه حتما حتما از سوی پدر و مادر مورد توجه قرار بگیرد حال هر صبحانه ای که کودک یا نوجوان به آن علاقه دارد، می تواند مناسب باشد.
بچه ها در ایام امتحان تلویزیون ببینند؟!
این سوال خیلی از والدین است که آیا بچه‌ها باید از هر چیزی در ایام امتحانات محروم باشند یا خیر مثلا همین دیدن تلویزیون و فیلم و سریال . مظاهری در این زمینه می‌گوید: «دیدن تلویزیون یا فیلم و بازی ویدئویی باید به میزان خیلی خیلی کم در این دوره باشد تا بچه ها هم احساس محرومیت نکنند و هم اینکه با انرژی به درس و مشقشان بپردازند. استفاده از موبایل و اینترنت نیز همینطور است. منتها میهمانی رفتن بهتر است که در یک زمان کوتاه امتحانات کلا حذف شود یا میهمان آمدن تا بچه ها ساعت خواب و بیدار و برنامه درسی شان تغییر نکند.
نکته مهم این است که بچه ها در هر ایامی بالاخص امتحانات هشت ساعت کامل شبانه روز خواب خود را داشته باشند تا ذهنشان به خوبی کار کند همیشه سرحال باشد. به جای آن زمان بیداری با یک برنامه ریزی صحیح به درس بپردازند.
اگر فرزند شما شب امتحان احساس کرد که هیچ چیز بلد نیست و دچار استرس شد، نخستین نکته این است که به او آرامش دهید و بگویید که همه محصل ها شب امتحان چنین حسی دارند اما حسشان نادرست است و به خاطر استرس زیاد است . پس از آن یک دوره درسی کوتاه با پرسش و پاسخ ساده و با آرامش با هم داشته باشید حتی اگر در بخش هایی بچه ها ضعیف بودند با یک خلاصه ساده می توان دروس را به آنها بدون عصبانی و داد و فریاد آموزش داد.
یکی دیگر از نکات مهم در شب های امتحان این است که از بچه ها انتقاد نکنید تا اعتماد به نفسشان در زمینه درسی کاهش پیدا نکند. بخش‌هایی که در آنها قوی هستند را برجسته کنید و آنها را تشویق کنید و سایر بخش ها را نیز با آرامش به آنها آموزش دهید. تهیه یادداشت های کوچک شب امتحانی نیز در سپردن اطلاعات به ذهن بچه ها خیلی کمک کننده است.
وسایل دانش آموز را شب امتحان آماده کنید
نکته دیگر برای داشتن آرامش در روز امتحان این است که بچه ها وسایلشان اعم از لباس و کیف و کتاب و مداد یا خودکار و هر چیز دیگری که با خود می خواهند سر امتحان ببرند، شب قبل با همکاری هم آماده کنید تا روز امتحان دچار استرس پیدا کردن وسایلشان نباشند. این نظم و ترتیب را با افزایش سن به خودشان آموزش دهید تا خودشان این کارها را شب قبل انجام دهند به جای اینکه مدام روز امتحان از آنها انتقاد کنید.
پس از هر امتحان بهتر است که یک استراحت کوتاه بچه ها با خواب کافی داشته باشند و سپس با یک برنامه ریزی درست به درس بعدی برسند و در نهایت هم تأکید می شود که روابط گرم و صمیمی در خانه همراه با فضایی که هیچ تنشی در آن نیست به یادگیری بچه ها در دوران امتحان و همینطور گذراندن راحت تر امتحانات کمک بزرگی می‌کند.
اگر بچه ها در یک امتحان نمره خوبی به تعبیر خودشان کسب نکردند بهتر است که به جای انتقاد ذهنشان را به سمت موفقیت در امتحانات بعدی سوق دهید.