کودکان کلیددار چه کسانی هستند؟

خانواده‌ای چند نفره را تصور کنید که همه از صبح برای کار و مدرسه و دانشگاه از خانه بیرون می‌روند و مدام برای حضور دیگری در منزل، کلید را در جایی بیرون از خانه مثل پادری منزل یا در کفش پنهان می‌کنند، شاید سناریوی جذابی باشد، اما قسمت تراژیک داستان زمانی است که غریبه‌ای از این قرار خانوادگی با خبر شود. این گزارش مخصوص خانواده‌هایی است که فرزندانی کلیددار دارند؛ بچه‌هایی که مجبورند ساعت‌های طولانی در خانه تنها بمانند. چند وقت پیش با یکی از همسایه‌هایمان بنا به اتفاق آشنا شدیم، آن‌ها در چند دورهمی دوستانه با ما حضور داشتند. این همسایه نظر مرا به دلائلی به خود جلب کرد، زن و شوهر جوانی که صبح تا شب سرکار هستند، با رده‌های بالای شغلی و یک فرزند پسر که همیشه در خانه تنهاست. خوب که به این بچه در چند میهمانی دقت کردم، متوجه پریشان حالی‌اش شدم، سرش در گوشی یا تبلتش بود، مدام پاهایش را تکان می‌داد و ناخن‌هایش را می‌جوید، انگار از چیزی اضطراب داشته باشد، اگر بنا به اجبار مجبور می‌شد با کسی صحبت کند، تند تند و با پرخاش پاسخ دیگران یا پدر و مادرش را می‌داد و بعد هم در خودش فرو می‌رفت. جالب‌تر آنکه والدینش هیچ توجهی به این رفتار‌ها و حالاتش نداشتند. ذهنم را این پسر بچه و خانواده‌اش خیلی درگیر کردند. به هرحال موفقیت شغلی آرزوی هر خانواده‌ای است، اینکه پدر و مادر بتوانند مایحتاج زندگی خود و فرزندشان را تأمین کنند، خانه کوچکشان را بزرگ کنند یا ماشین راحت تری تهیه کنند و حتی دو ماشین برای رفت و آمد داشته باشند، اما اگر بهای همه این امکانات دور شدن از فرزندان باشد، چقدر ارزش دارد؟ تنها ماندن مدام بچه‌ها در منزل عواقبی هم دارد یا خیر؟ اینکه چه چیز‌هایی را بچه‌های تنها در خانه باید رعایت کنند تا کمتر دچار آسیب شده و خانواده‌هایشان چطور باید از راه دور مراقبشان باشند تا خطری آن‌ها را تهدید نکند؟ سوالاتی بود که مدام در ذهنم می‌چرخید.

شاید برای برخی باور کردنی نباشد که یک بچه مثلا در سن و سال هفت ـ، هشت سالگی یا بیشتر، صبح تا شب در منزل تنها باشد تا پدر و مادرش به خانه بیایند. این بچه اگر در سن مدرسه باشد، مدرسه‌اش را که می‌رود، خودش کلید دارد، به خانه می‌آید، ناهارش را گرم می‌کند، تلویزیون می‌بیند و بعد مشغول کار‌های دیگر درسی یا بازی با رایانه یا گوشی می‌شود. برخی روانشناسان به این بچه‌ها «کودکان کلیددار» می‌گویند. کودکانی که خودشان کلید خانه را دارند و با استقلال کامل به منزل می‌آیند و کسی هم در خانه منتظرشان نیست.
«سید حسن موسوی چلک»؛ رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در این باره می‌گوید: «کودکان کلیددار کسانی هستند که به دلیل مشاغل والدینشان در خانه تنها هستند و همواره یکی از دغدغه‌های والدینشان این بچه‌ها هستند که در خانه چطور اموراتشان را می‌گذرانند. البته این مشکلات در ایام تابستان بیشتر هم می‌شود چرا که عمدتاً زمان بیشتری را بچه‌ها در منزل تنها هستند، چون به مدرسه نمی‌روند و ممکن است آن‌ها دچار آسیب‌های بیشتری هم بشوند.» طبق گفته روانشناسان، کودکان زیر سن هفت سال تحت هیچ شرایطی نباید تنها در خانه بمانند چرا که ممکن است دچار آسیب‌های مختلفی از جمله ابتلا به بیماری‌های جسمی مثل صرع و تشنج و حملات روانی از جمله ترس شدید (فوبیا) بشوند یا اینکه ممکن است برای بازی یا استفاده از وسایل منزل دچار خطر و آسیب شوند، اما برای والدینی که هر روز باید به محل کار بروند، فرزند یا فرزندانشان نیز بالای سن هفت سال هستند و مدرسه می‌روند، توصیه‌هایی وجود دارد که رعایت آن‌ها از سوی والدین باعث می‌شود تا خطرات احتمالی کمتری بچه‌ها را تهدید کند.

«سمیرا آل بویه» روان‌شناس می‌گوید: «نخستین نکته‌ای که پدر و مادر برای تنها گذاشتن بچه‌ها در خانه باید در نظر داشته باشند، توجه به سن و سال بچه و عقل رس شدنش در زمینه مراقبت شخصی از خود است. اینکه آموزش‌های مختلف از جمله نحوه استفاده از آب، برق و گاز را بداند و از سلامتی خودش مراقبت کند. مثلا پدر و مادر علاوه بر اینکه نوع استفاده از گاز را به بچه یاد می‌دهند، در کنارش خودشان هم صبح اول وقت برای بچه در فلاسک چای بریزند تا بچه مجبور نباشد که به گاز دست بزند یا مثلا ناهارش را آماده در ظرف در یخچال بگذارند تا زمانی که از مدرسه باز می‌گردد، آن را بتواند گرم کند یا ساندویچی خنک بخورد. البته نکته مهمی که در اینجا لازم است بدانید این است که پدر و مادر در نظر داشته باشند که این بچه قرار است مدت زمان طولانی در خانه تنها باشد، شاید ماه‌ها و سال‌ها این شرایط به طول بینجامد و گریزی از آن نیست، پس به جای اینکه بچه را به غذای آماده فست فودی بیرون عادت دهند که به مرور چاق و بیمار شود، یا او را تشویق کنند که از بیرون غذا سفارش دهد، برایش هر شب یک غذای ساده با مواد غذایی سالم و تازه در یخچال یا در هوای منزل بگذارند تا آن را میل کند. در کنارش میوه و سبزیجات نیز می‌تواند به مذاق بچه‌ها خوش بیاید.»

نوع دیگر سبک زندگی برخی خانواده‌ها به این صورت است که هریک از اعضای خانواده در یک ساعت مشخصی به منزل می‌آیند و این کلید بینشان می‌چرخد، منتها نه در دستانشان بلکه کلید را بیرون منزل در جایی مثل داخل لنگه یک کفش، زیر دمپایی، بالای مکانی مرتفع مثل کنترل برق یا گاز یا زیر پادری منزل پنهان می‌کنند. به طور مثال بچه از مدرسه می‌آید و کلید را بر می‌دارد، عصر دو مرتبه برای رفتن به کلاس زبان کلید را در جایی بیرون منزل پنهان می‌کند و مادر یا پدر به منزل می‌آیند و تااینکه شب هنگام همه دور هم در منزل جمع شوند. حال نکته مهم اینجا این است که چنین پنهان کاری خطراتی دارد و ممکن است امنیت فرزندان یا اعضای دیگر خانواده را در صورت مشخص شدن محل اختفای کلید به خطر بیندازد و کسی که به آمارگیری از این خانواده نشسته، محل دقیق و زمان رفت و آمد اعضای خانواده را بداند و در زمان مناسب به دزدی از منزل یا خفت گیری اعضای خانواده به ویژه بچه‌ها بپردازد. آل بویه در این باره می‌گوید: «والدین باید آگاه باشند که اولا چنین کاری خطرات زیادی در پی دارد و نباید چنین ریسکی را بکنند بنابراین در اولین فرصت برای همه اعضای خانواده کلید تهیه کنند و بعد هم اگر روزی استثنائا مجبور به چنین کاری شدند با فرزندانشان صحبت کنند که در ارتباط با این کلید با هیچ کسی صحبت نکنند. حتی همکلاسی هایشان!
بچه‌ها باید این آموزش را ببینند که اگر زمانی را پیش از پدر و مادر در منزل تنها هستند، از دوستانشان به عنوان میهمان دعوت نکنند و کسی نداند که آن‌ها در خانه تنها هستند، جز زمانی که خود والدین هم در منزل هستند و همه چیز تحت کنترل است؛ بنابراین تحت هیچ شرایط با هیچکس درباره این موضوع که آن‌ها کلید منزل را دارند و خانه شان هم خالی است، صحبت نکنند چرا که چنین چیزی نیز ممکن است تبعاتی داشته باشد.»

بچه‌های کلیددار عمدتا تا قبل از آمدن مادر و پدر به خانه وقت زیادی برای بازی یا درس خواندن دارند، اما ممکن است وقتشان را صرف این کار‌ها هم نکنند و برای کنجکاوی مدام بخواهند در اینترنت پرسه بزنند و به عبارتی وبگردی کنند، برای مراقبت والدین از این امر نیاز به ایجاد محدودیت‌های اینترنت کودک و نوجوان واجب است. آل بویه در این باره می‌گوید: «درست است که خیلی از بازی‌های رایانه‌ای با تبلت و کامپیوتر نیاز به اتصال به اینترنت دارد، اما می‌توانید با تهیه سیم کارت کودک یا محدود کردن اینترنت خود با توجه به راه اندازی اینترنت کودک، شرایط را امن‌تر کنید. ضمن اینکه هراز گاهی نیز سرچ اینترنتی فرزندانتان را وارسی کنید تا خیالتان از فعالیت‌هایی که او در فضای مجازی دارد، راحت باشد.
علاوه بر این‌ها رسیدگی و توجه والدین به درس و مشق بچه‌ها نیز حائز اهمیت است. خیلی از والدین زمانی که به منزل می‌آیند دیگر حوصله‌ای برای صحبت با بچه‌ها ندارند چه رسد به اینکه از احوال درس آن‌ها بپرسند، این روش اشتباه است والدین باید مراقب وضعیت تحصیلی فرزندشان بوده، با اولیا مدرسه در ارتباط باشند و برای زمان‌های در خانه ماندن بچه‌ها برنامه ریزی کنند تا هم کودک و نوجوان به درسش برسد و هم بازی کند.»
علاوه بر این نکات، والدین روزانه باید وضعیت عوامل امنیتی و محافظتی منزل، وسایل گازسوز و برقی خانه را کنترل کنند، اگر فرزندشان به هر دلیلی نمی‌تواند تنها بماند، حتما برایش پرستار تهیه کنند یا اینکه از یک نفر مثل پدربزرگ و مادربزرگ بخواهند که ساعات تنهایی کنار او باشند تا هم کودک احساس تنهایی و ترس نکند و هم اینکه بازی‌های خطرناک نکند. طبق گفته روانشناسان، انتخاب نوع فیلم ها، بازی ها، سریال و همبازی برای بچه‌ها می‌تواند در روند هیجان پذیر شدن، دست به کار‌های خطرناک زدن یا رفتار‌های خشن و مسئله دار بچه‌ها موثر است. آل بویه می‌گوید: برای زمان‌های تنهایی بچه‌ها پیشنهادات تشویقی بدهید مثلا به فرزندتان بگویید اتاقش را مرتب کند و اگر درس و مشقش را به خوبی انجام دهد، اخر هفته او را به جایی که دوست دارد می‌برید یا مثلا او را به استادیوم، استخر یا زمین بازی می‌برید. در اینصورت بچه‌ها ذهنشان برنامه ریزی می‌شود و دیگر وقتشان را تلف نمی‌کنند.
شما به عنوان پدر و مادر شاغل برای نگهداری فرزندانتان چه می‌کنید؟ آیا آن‌ها را نزد شخص خاصی می‌گذارید یا در خانه دوست و آشنا و یا اینکه به تنهایی عادت کرده اند؟ از تجربیات تلخ و شیرینتان برایمان بنویسید.

 

منبع : فارس