تراجنسیتی یعنی چه؟ /فقه درمورد تغییرجنسیت چه می‌گوید؟

خبر تغییر جنسیت بازیگر تلویزیون و سینمای ایران شهره لرستانی بهانه ای شد تا در این مقاله به بررسی نشانه های تراجنسیتی‌ها و نظر فقهی درباره تغییر جنسیت، ترنس ها بپردازیم. با ما همراه باشید.

ناهمگونی جنسی یا ملال جنسی

ناهمگونی جنسی یا ملال جنسی یا دیسفوریای جنسی (به انگلیسی: gender dysphoria) احساس بی قراری از تطابق نداشتن هویت جنسی فرد با جنسیت انتسابی در زمان تولدش است. این اصطلاح در سال ۲۰۱۳ جایگزین اختلال هویت جنسی (به انگلیسی: Gender identity disorder) یا به اختصار GID شد.
افرادی که دچار ناهمگونی جنسی‌ می‌شوند به طور عام به عنوان تراجنسیتی شناخته می‌شوند. نداشتن انطباق جنسیتی همیشه منجر به ملال یا پریشانی جنسیتی نمی‌شود. چنین افرادی ممکن است با تغییر در بیان یا رفتار، جنسیت درونی خودشان را بروز دهند. برای کمک به این افراد و رسیدن به تغییراتی که ظاهر آن‌ها را با جنسیت درونشان هماهنگ کنند از هورمون درمانی، جراحی تطبیقی و روان درمان استفاده می‌شد. ناهمگونی جنسی در هر سنی می‌توند بروز کند مثلا پسری که هنوز به سن بلوغ نرسیده، ولی رفتار‌های دخترانه دارد و خودش را دختر می‌داند دچار ناهمگونی جنسی شده است. انجمن جهانی حمایت از تراجنسیتی‌ها یا WPATH پیشنهاد می‌کند که تا قبل از ۱۶ سالگی نباید هیچ گونه مداخله پزشکی انجام شود؛ و مداخله رونشناسی برای تایید جنسیت یا تایید جراحی تغییر جنیست بعد از ۱۸ سالگی و ۲ سال بعد از زندگی در نقش جنس مخالف امکان پذیر است.

تشخیص مشکل تراجنسیتی از کودکی

کودکان ترنس بیشتر در معرض آزار و خشونت در مدرسه قرار می‌گیرند. ناهمگونی جنسی در افرادی که با جسم مردانه متولد شده اند ممکن است به صورت زودرس و دیررس شروع شود. ناهمگونی جنسی زودرس درکودکی قابل مشاهده است. گاهی ناهمگونی جنسی در این گروه متوقف شده و سپس به عنوان همجنسگرا شناخته می‌شوند و در نهایت با اوج ناهمگونی و آشفتگی جنسی روبرو می‌شوند. گروه دیگر معمولا در بزرگسالی دچار ناهمگونی جنسی دیررس می‌شوند و علایم خاصی در کودکی نشان نمی‌دهند، ولی برخی از آن‌ها گزارش می‌دهند که در کودکی آرزو داشته اند جنس مخالف باشند، ولی این موضوع را با کسی در میان نگذاشته اند. این مردان ممکن است برای رسیدن به هیجان جنسی درگیر مبدل پوشی شوند.
زنانی که دچار ناهمگونی جنسی دیررس هستند معمولا به خانم‌های دیگر جذب می‌شوند و ممکن است به عنوان همجنس گرا شناخته شوند. افراد مبتلا به ناهمگونی جنسی در خطر ابتلا به استرس، انزوا، اضطراب، افسردگی، عزت نفس پایین و خودکشی هستند. مطالعات نشان داده است که احتمال اقدام به خودکشی در افراد ترنس زیاد است. در مطالعه‌ای که روز ۶۴۵۰ تنرس در ایالات متحده انجام شد مشخص شده که ۴۱ درصد ان‌ها اقدام به خودکشی کرده اند در صورتی که میانگین کشوری ۱.۶ درصد بوده است. البته تلاش برای خودکشی در بین افراد ترنس که بعد از تغییر جنسیت روابط خانوادگی شان حفظ شده است، کمتر است. احتمال بروز اختلالات خوردن یا زیاده روی در مصرف مواد مخدر در افراد ترنس بالاست.

تشخیص ناهمگونی جنسی

برای این که ناهنگونی جنسی شخص تایید شود باید دارای ناهمخوانی بسیار قابل توجه بین جنسیت درونی و جنسیت بیرونی فرد به مدت حداق ۶ ماه مشاهده شود و حداقل دو مورد از موارد زیر را داشته باشد:
- ناهمخوانی زیاد بین جنسیت تجربه شده و ویژگی‌های اولیه و ثانویه جنسی
- تمایل زیاد فر برای رها شدن از ویژگی‌های اولیه و ثانویه جنسی
- تمایل زیاد فرد برای داشتن ویژگی‌های اولیه و ثانویه جنس مخالف
- تمایل قابل توجه فرد برای داشتن جنسیت مخالف
- تمایل فرد برای این که مانند افراد جنس مخلف با او رفتار شود
- تمایل زیاد برای داشتن تمایلات و احساسات جنس مخالف
نکته مهم دیگری که مشاور در این زمینه اهمیت بسیار زیادی به آن میدهد این است که ناهمگونی جنسی باعث افت کارکرد غلی و اجتماعی یا سایر مسائل برای فرد شده باشد. به گفته یکی از رون شناسان انجمن روان شناسی آمریکا ناهمگونی جنسی فقط زمانی اختلال محسوب می‌شود که باعث اذیت و از کارافتادگی فرد شود. بسیاری از تراجنسیتی‌ها از شرایط خود ناراحت نیستند و به صورت عادی به کار و فعالیت خود ادامه می‌دهند که نشان می‌دهد تراجنسیتی بودن به خودی خود یک اختلال یا عقب افتادگی نیست.

درمان ناهمگونی جنسی

درمان افراد مبتلا به ناهمگونی جنسی در مواردی که منجر به اختلال و مشکلات اجتماعی یا خانوادگی برای فرد باشد میتواند شامل روان درمانی یا حمایت از جنسیت ترجیحی فرد با کمک هورمون درمانی، بیان جنسیت و نقش جنسیت یا جراحی تغییر جنسیت باشد.
مشاوره روان شناختی معمولا منجر به تغییر شیوه زندگی یا تغییرات جسمی با مداخلات پزشکی از جمله هورمون تراگی، جراحی دستگاه تناسلی، لیزر مو‌های زائد، تخلیه سینه، جراحی قفسه سینه یا سایر جراحی‌ها به منظور تغییر ظاهری فرد می‌شود.
مشاوره روان شناسی معمولا برای کاهش احساس گناه مرتبط با پوشیدن لباس جنس مخالف با اطرافیان بیمار برای درک بهتر شرایط انجام می‌شود.

حمایت روانی خانواده از تراجنسیتی ها

فقه درباره مسائل تراجنسیتی چه می‌گوید؟

حجت‌الاسلام حسین ابراهیمی در مصاحبه ای با خبرگزاری ایرنا گفت : بر اساس آمار رسمی تا سال ۹۶ حدود ۳۰۰ هزار نفر در کشور متقاضی تغییر جنسیت هستند و برای این کار به پزشکی قانونی مراجعه کرده اند.
وی ادامه داد: آمار غیر رسمی درباره متقاضیان تغییر جنسیت در کشور بیشتر از این رقم و حدود ۲ برابر آن تخمین زده می‌شود.
وی با بیان اینکه افراد بسیاری از کشور‌های دیگر بویژه کشور‌های همسایه برای تغییر جنسیت به کشورمان می‌آیند، تصریح کرد: برخی از آن‌ها ایران را ' بهشت ترنس‌ها ' می‌نامند، زیرا بر اساس مسائل قانونی و فقهی و فتوای برخی علما، مجوز تغییر جنسیت به افراد متقاضی مشمول احکام صادره در کشورمان داده می‌شود، اما در برخی کشور‌ها این مجوز به سختی صادر می‌شود.
مدیر گروه فقه مرکز ملی پاسخگویی به سئوالات دینی با بیان اینکه مسائل بسیاری درباره افراد ترا جنسی مطرح است، گفت: برخی افراد، ترنس واقعی نیستند بلکه فقط از نظر روحی و روانی یا ژنتیکی تمایل شدیدی درباره جنس مخالف دارند.
حجت الاسلام ابراهیمی افزود: در صورت انجام عمل تغییر جنسیت نیز مسائل بسیاری پس از آن مطرح می‌شود که فقه به آن‌ها پاسخ داده است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال اگر زن و مرد با یکدیگر ازدواج کرده باشند و پس از ازدواج یکی از آن‌ها خواهان تغییر جنسیت باشد مسائل مختلف فقهی مانند حکم ازدواج و مهریه مطرح می‌شود.
وی با بیان اینکه پزشکی قانونی بر اساس احکام و فتوا‌های موجود درباره ترا جنسیتی برای انجام عمل تغییر جنسیت مجوز می‌دهد، اظهار کرد: ما به این احکام، ' سُلطانیه ' می‌گوییم بطوریکه بر اساس فتوای امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اگر این کار (تغییر جنسیت) یک ضرورت اجتناب ناپذیر داشته باشد، اشکالی ندارد هرچند تا جایی که می‌شود از مقدمات حرام باید پرهیز شود.
حجت الاسلام ابراهیمی با بیان اینکه حوزه‌های علمیه کشور، وظیفه خود را درباره پاسخگویی به مسائل فقهی و شرعی مرتبط با مسائل پزشکی مانند ترا جنسی‌ها انجام داده اند، تاکید کرد: لازم است اطلاع رسانی گسترده‌ای درباره آن از سوی رسانه‌ها صورت گیرد.

قصه عجیب مردی که از امام خمینی فتوا گرفت و زن شد

فریدون مُلک آرا، در سال ۱۳۲۹ در بندر انزلی متولد شد و دیری نپایید که دریافت یک ترنس است و تمایلات جنسی زنانه دارد.
زمانی که او در صدد تغییر جنسیت بود، فتوای قابل اعتنایی برای این کار وجود نداشت؛ بنابراین کوشید امام خمینی (ره) را در نجف و پاریس ملاقات کند، ولی موفق نشد تا آن که بعد از پیروزی انقلاب، کوشید شانس خود را یک بار دیگر امتحان کند.
او سعی کرد امام خمینی را در جماران ملاقات کند. ولی این کار ساده‌ای نبود، زیرا جماران تحت تدابیر امنیتی شدید بود. ملک‌آرا کت و شلواری پوشید راهی جماران شد. مأموران امنیتی جلو وی را گرفتند و با وی برخورد کردند، ولی آیت‌الله حسن پسندیده (برادر بزرگتر امام خمینی) پس از دیدن ملک‌آرا، اجازهٔ ورود وی را داد.
پس از ورود، ملک‌آرا سعی کرد وضعیت خود را توضیح دهد، ولی مأموران امنیتی به پارچه‌ای که به دور سینهٔ وی پیچیده شده بود شک کرده و تصور کردند وی مواد منفجره حمل می‌کند بعد از باز کردن پارچه متوجه می‌شوند سینه‌بند است، زنان حاضر در خانه به ملک‌آرا چادری می‌دهند تا وی خود را بپوشاند. در همین حال پسر امام خمینی، سید احمد خمینی وارد شد و تحت تأثیر داستان ملک‌آرا قرار گرفت و قول کمک به ملک‌آرا داد. ملک‌آرا تحت فشار عصبی بیهوش شد.
او خانهٔ آیت‌الله خمینی را ترک کرد و نامه‌ای در دستان وی بود که اجازه می‌داد ملک آرا و تمام تراجنسی‌ها در ایران تغییر جنسیت دهند. آن نامه فتوای آیت‌الله خمینی بود. همان چیزی بود که ملک‌آرا برایش آمده بود.  
فریدون قصه ما، بعد از آن شد:مریم خاتون پور مُلک‌آرا و برای این که از رنج دیگر ترنس‌های ایران بکاهد، انجمن حمایت از بیماران مبتلا به اختلالات هویت جنسی ایران را در سال ۱۳۸۶ بنیان گذاشت و سرانجام در  ششم فروردین ۱۳۹۱ درگذشت و در آبکنار بندر انزلی آرام گرفت.