خانه‌ای که میزبان مهمانان سرّی بود
خیابان لاله‌زار امروزی میان کابل‌ها و لوسترها و کلید و پریز ها گم شده است. شاید اگر الان گذرتان به این خیابان که روزگاری پاخور آلامدترین مردمان تهران قدیم بود بیفتد به سختی باور کنید که روزگاری بخش زیادی از این خیابان کم عرض را باغ های فراخ تصرف کرده بودند.
حتی مخروبه‌اش هم نگاه را به خود قفل می‌کرد. مثل رمانی قدیمی با کاراکتر‌های سالخورده یقه عابران را می‌گرفت و رها نمی‌کرد. از خوش اقبالی خانه باغ متروکه اتحادیه بود که به دلیل عدم رسیدگی از فهرست خانه‌های تاریخی در انتظار مرمت خارج و در مزایده‌ای به تملک شهرداری تهران درآمد. حالا این خانه سرتیتر اخبار گروه‌ها و انجمن‌های حراست از خانه‌های تاریخی پایتخت شده است. به زودی درب‌های آن پس از انتظار چند ساله به روی مخاطبانش باز می‌شود و خاطره آمد و شد آدم‌ها با هزار و یک قصه ناگفته دوباره در بیرونی و اندرونی و جلوخان این عمارت جان تازه می‌گیرد.
اینجا محل اختلاف خاندان امین‌الضرب و اتحادیه بود
سید عبدالله انوار مورخ تهران معاصر درباره سرگذشت این باغ مطالعات تاق و جفتی دارد. آنچه که از بالا و پایین کردن اسناد به دست آورده نشان می‌دهد که این خانه باغ اعیانی تا مدت‌ها محل اختلاف دو خاندان مشهور تهران قدیم یعنی امین الضرب و اتحادیه بوده است: «قسمتی از این باغ بعد‌ها به سفرات بلژیک فروخته شد و بخش کوچکی ار آن را پسر ظهیرالدوله حفظ کرد. اما بخش سفارت بلژیک هم در زمان پهلوی دوم به خانواده امینی فروخته شد. قسمتی از منزل مسکونی این باغ که باقی مانده بود در سه دانگ به وسیله ظهیرالدوله به یکی از خوانین بختیاری فروخته شد و سه دانگ دیگربه صورت رهن در اختیار مرحوم امین الضرب قرار گرفت. سه دانگ خانه بعد‌ها به مرحوم اتحادیه فروخته شد. از آنجا که سه دانگ خانه در اختیار مرحوم امین الضرب بود کار به طرح دعوی در محضر امام جمعه خویی کشید. پس از سال‌ها گفتگو و کشمکش و طبق اسناد این دو خاندان مرحوم اتحادیه مالک ۶ دانگ خانه شد و با پرداخت حق و حقوق خانواده امین السلطان ورثه او را راضی کرد و باغ زیبای اتحادیه را بوجود آورد.»
جانمایی این عمارت آن را بر سر زبان‌ها انداخت
این روز‌ها پیش نظر مبارک تان نباشد که میدان فردوسی وسط بی سر و تهی تهران افتاده و ده جور طرح با ربط و بی ربط رفتن به آن را هر روز سخت‌تر می‌کند. تا همین ۶ دهه پیش این خیابان سرحدات شمالی تهران بود و بعد از آن جاده شمیران شروع می‌شد و به کوهپایه‌های یا میدان تجریش امروزی می‌رسید. خانه اتحادیه در دوره قاجار توسط ظهیرالدوله مابین خیابان‌های فردوسی و لاله زار ساخته شد و خیلی زود اسم و رسمی به هم زد.
تالار‌های این خانه میزبان مهمانان سری بود
بیشتر باغ‌های لاله زار در دوره احمد شاه قاجار و در بلبشوی وضعیت ناپایدار سیاسی و اقتصادی آن زمان فروخته شدند. در سال ۱۲۶۱ شمسی بخشی از این باغ بزرگ به میرزا ابراهیم خان پدر علی اصغر خان اتابک فروخته شده بود. با مرگ ابراهیم خان پسرش که امین السلطان لقب داشت بخش‌های دیگری را خریداری کرد و به این باغ افزود. این خانه پس از مدتی به میرزا احمد خان اتابک رسید و در زمان صدارت او میزبان مهمانی‌های سری و سرنوشت سازی شد. بسیاری از سفرا و مهره‌های اصلی دربار دراین خانه آمد و شد داشتند و همواره آن را پناهگاهی امن برای خود می‌دانستند.
فروش باغ امین‌السلطان به سینمادار‌ها
وارثان امین السلطان در سال‌های بعد بی توجه به ارزش باغ آن را به سینما دار‌های لاله زار فروختند. سینما جهان، سینما شهرزاد، یک مجتمع تجاری و یک پارکینگ بزرگ بعد‌ها در این زمین‌ها ساخته شدند. خانه باغ امین السلطان دیگر آن ابهت سابق را نداشت. شلوغی بدون تعطیلی خیابان با سانس‌های طولانی مدت سینما‌ها استخوان در گلوی این عمارت زیبا شد و کم کم آن را به حاشیه راند. زور طاق‌های و سر ستون‌ها و گچبری‌ها و مقرنس کاری‌های اتحادیه به چراغ‌های نئون و الوان سر در سینما‌ها نرسید و کم کم رو به فراموشی گذاشت.
رحیم اتحادیه منجی این خانه باغ شد
امین السلطان به عنوان صدر اعظم دربار قاجار چندان خوشنام نبود. خیلی‌ها خواهان خانه او بودند، اما سر به سر شدن با ورثه آن رای شان را می‌زد. تنها کسی که برای احیای باقی مانده این باغ قدم پیش گذاشت «رحیم اتحادیه» بود که سرانجام در سال ۱۲۹۵ این خانه را از وارثان امین السلطان خرید. آن را به ۳۰ سهم تفکیک و بین فرزندانش تقسیم کرد. در سال‌های بعدی وارثان اتحادیه هم کم کم این زمین‌های ارزشمند را فروختند. عمارتی که وسط این باغ قرار داشت به ترمیم افتاد و آنچنان که می‌باید از آن نگهداری و حراست نشد.
دایی جان ناپلئون در این عمارت ساخته شد
در دهه ۵۰ بیشتر خانه‌های استخوان دار و قدیمی تهران ساکن داشتند. هنوز ردی از زندگی میان آن پنج دری‌ها و سقف‌های ضربی و هشتی‌های ورودی می‌شد دید. ناصر تقوایی کارگردان نام آشنای سینما به دنبال عمارتی می‌گشت تا درام و کمدی مورد نظر خود را در آن بسازد. تا این که یکی از وارثان اتحادیه قبول می‌کند تا این سریال در این خانه ساخته شود. از آن زمان تا کنون این عمارت به جا مانده از باغ‌های فراخ امین السلطان به خانه دایی جان ناپلئون معروف شده است.
خانه صدراعظم خانه همه ما شد
در سال ۱۳۸۹ بود که مالکان خانه اتحادیه شکایتی را در دیوان عدالت اداری تنظیم کردند. حرف حساب شان این بود حالا که این خانه دچار حریق و آتش سوزی شده و سازمان میراث فرهنگی نیز نظارت و رسیدگی بر آن ندارد این عمارت از فهرست آثار به ثبت رسیده ملی خارج شود. در سال ۱۳۹۴ سازمان نوسازی شهرداری این عمارت را به قیمت ۲۸ میلیارد تومان از وارثان اتحادیه خریداری کرد و آن را مورد مرمت قرار داد. این روز‌ها خبر بازگشایی دوباره در‌های این خانه تاریخی امید را در دل دوست داران معماری تهران قدیم زنده کرده است. متولیان سازمان نوسازی در مصاحبه‌هایی اعلام کرده‌اند که این عمارت کاربری عمومی پیدا می‌کند تا همه خانه صدر اعظم دربار خانه تمام ملت ایران شود.
منبع: ایرنازندگی
ارسال نظرات