نوروز با آیین‌ نمایشی «چاله گرمی»

در تاریخ پرشکوه تمدن‌ساز ایران، رفتار و کنش‌های آئین‌مند ایرانیان باورمند به آداب، رسوم و سنتی که تجمیع آن‌ها فصل مهمی از فرهنگ و تمدن جهان را بنیان گذاشته و ارابه‌اش را به پیش رانده، خود می‌تواند مرکبی دیگر برای پیمودن مسیر روز‌های آغاز قرن پانزدهم خورشیدی و نوروز ۱۴۰۱ با وجود شرایطی مشابه نوروز پیشین (کرونا) باشد.

زندگی مردم ایران از گذشته‌های دور تا به امروز بر پایه دو صنعت کشاورزی و دامپروری استوار بوده است و به همین سبب شکل‌گیری آیین‌های متعدد نمایشی و ریخت واره‎‌های آیینی در ایام نوروز نیز به برقراری ارتباط و احترام ایرانیان به زمین بخشنده در قالب محصولات کشاورزی و همچنین علوفه دام‌های آن‌ها مربوط می‌شود.بر این اساس ایرانیان در روز‌های نزدیک به آغاز سال نو، گرم شدن زمین و به تعبیری «نفس کشیدن» آن برای آغاز فصل جدید کشت و زرع، در قالب آیین‌های نمایشی نوروزی مراسم متعددی را در گرامی‌داشت و احترام به زمین به عنوان یکی از بُن مایه‌های شکل دهنده زندگی آن‌ها اجرا می‌کردند.
یکی از جذاب‌ترین این آیین‌های نمایشی که براساس اسناد تاریخی مکتوب، ۲۵۰۰ سال سابقه اجرا در فلات مرکزی ایران دارد، به آیین چاله گرم کنی یا چاله گرمی مشهور است که هنوز هم برگزاری این آیین به ویژه در بین عشایر و روستاییان منطقه کهگیلویه و بویراحمد به چشم می‌خورد.

در شهر‌ها و روستا‌های مرکزی ایران از چند روز پیش از آغاز نوروز، مردم به صورت مداوم اجاق خانه‌هایشان را گرم می‌کنند. گرم کردن اجاق‌ها نشانه آمادگی برای پذیرایی از مهمان و دور هم بودن در روز‌های نوروز است. همین اقدام به ظاهر ساده می‌تواند محمل بروز عادت‌ها و سنت‌های نمایشی باشد، یا در آن نمایشی اتفاق بیفتد، نقلی و روایتی صورت گیرد یا داستانی گفته شود.گرم کردن اجاق و دور هم نشستن‌ها با عروسی و مراسم‌های ازدواج و حنابندان همراه می‌شوند و این گردهمایی‌ها، انواع بازی‌ها و رسوم نمایشی را در خود جای می‌دهند. اگر جشن و تولد و سوری در کار نباشد هم معمولا شاهنامه خوانی بخشی از سنت «چاله گرم کنی» است.یدالله آقاعباسی از پژوهشگران بنام آیین‌های نوروزی در کتاب آیین‌های نمایشی ایرانیان با استناد به گزارش‌های مکتوب کهن درباره شیوه اجرای آیین «چاله گرمی» آورده است: «مردم کهگیلویه و بویراحمد، در طول تاریخ، آداب و رسومی‌را با خود داشته اند که هر کدام از این رسوم، نشان از منش و مرام مردانگی و غلبه عقل و خرد بر نفسانیات و خصلت‌های اهریمنی دارد.برخی از این آیین‌ها رابطه مستقیمی‌با کمبود و فقر و لزوم شاد بودن و داشتن بهترین‌ها در نوروز دارد. یکی از رسوم قدیمی‌و بسیار پسندیده مختص به ایام نوروز، آیین نمایشی «چاله گرمی» است که نشانه‌ای روشن از خردورزی و نوع دوستی اهالی کهگیلویه و بویراحمد است.مردم این استان در این شب که به «چاله گرم کِنون» معروف است تلاش می‌کنند با گرم نگه داشتن اجاق خانه و استفاده از غذا‌های گرم که با خواندن یار یار، شاهنامه و نی زدن هم همراه است سرمای زمستان را فراموش می‌کنند و خانواده‌ها در کنار هم برای میزبانی گرم و شایسته از بهار آماده می‌شوند.این شب بهانه‌ای است تا صله رحم که همواره مورد تاکید ائمه اطهار (ع) بوده است به جای آورده شود و مردم خوشحال‌تر و پر شورتر شوند؛ چرا که هم دورهمی‌های بیشتری دارند و هم یادی از گذشته‌ها می‌کنند.
روشن کردن آتش و نشستن دور این آتش از گذشته‌های دور مرسوم بوده و هنوز هم در میان برخی از خانواده‌های فلات مرکزی ایران به ویژه عشایر کهگیلویه و بویراحمد دیده می‌شود. یکی از اهداف این آتش روشن کردن دوری از اهریمن و زنده داری خانواده است. خانواده‌های کهگیلویه و بویراحمدی این شب را به واسطه داستان‌ها و دورهمی‌هایش می‌شناسند. افسانه‌هایی که توسط پدربزرگ‌ها نقل می‌شود و کودکان و بزرگتر‌ها برای شنیدن این داستان‌ها سر تا پا گوش می‌شوند.

 

منبع : ایرنا