سوءاستفاده تجاری از یک دستاورد پزشکی!

روزی که علم و تکنولوژی بشری آنقدر پیشرفت کرد تا در دل زوجهای نابارور بذر امید بکارد و با روشهایی همچون IVF آنان را به مادر و پدر شدن و در آغوش کشیدن فرزند خود امیدوار سازد، شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد که این دستاورد علمی رفته رفته به سمت تجاری سازی حرکت کند و مراکز درمان ناباروری برای گسترش مراجعه کنندگان و به تبع آن افزایش درآمدها، طیف گسترده‌ای از خدمات را حتی به زوجهای سالم ارائه کنند! حالا اما اگر سری به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بزنید با تبلیغات صریح مراکز درمان ناباروری مواجه می‌شوید. تبلیغاتی که منوی بازی از انتخابها را در برابر زوجهای خواهان فرزند می‌گذارند و پدر مادرها می‌توانند جنسیت یا حتی تعداد فرزندان خود را انتخاب کنند. بدین منظور با قرار گرفتن مادر در پروسه‌ای مشابه با درمان ناباروری به روش IVF، جنسیت و تعداد قل فرزندان پیش از بارداری تعیین می‌شود! این تعیین جنسیت یا دوقلوزایی انتخابی اما به دلیل هورمون‌تراپی انجام شده روی مادر می‌تواند به قیمت افزایش خطر ابتلا به سرطان در وی شود و حتی تبعاتی را بر روی سلامت فرزند یا فرزندان در پی داشته باشد!

زنان قدیمی وقتی باردار می‌شدند تا زمان زایمان از جنسیت فرزندشان اطلاع نداشتند. همه اطرافیان نیز ۹ ماه هیجان خوشایند را تجربه می‌کردند و البته برخی روش ها و برخی حدس و گمانها به تشخیص جنسیت احتمالی جنین کمک می‌کرد؛ حدس و گمانهایی که در نهایت با تولد بچه خیلی هایشان غلط از آب در می‌آمدند. در این میان برخی خانواده‌هایی که به دنبال جنسیتی خاص بودند تلاش می‌کردند از راه‌های مختلف همچون تغذیه و یا حتی توسل به جادو جنبل جنسیت بچه را تغییر دهند! بعدترها با پیدا شدن سر و کله دستگاه‌های سونوگرافی دیگر تشخیص جنسیت جنین به امری رایج تبدیل شد و دیگر نیازی نبود خانمهای باردار و اطرافیانشان برای اطلاع از جنسیت بچه ۹ ماه صبر کنند. حالا چند سالی می‌شود به مدد پیشرفت علم و تکنولوژی و در پی ارتقای روشهای درمان ناباروری خدمات ثانویه ای هم در مراکز درمان ناباروری به زوج های سالم ارائه می‌شود. یکی از این خدمات هم تعیین جنسیت جنین است. در چنین شرایطی برای تشخیص جنسیت جنین حتی دیگر نیازی به سونوگرافی هم نیست! اما این کار مستلزم دریافت مقادری زیادی داروی هورمونی از سوی مادر است که می‌تواند ریسک سرطانهای سینه و رحم را در وی بالا ببرد. از سوی دیگر دست‌کاری در خلقت و تعیین جنسیت جنین معضلی جدی در دنیا ایجاد کرده است و آن چیزی نیست جز به هم خوردن تعادل و توزان جمعیت زنان و مردان!

تعیین جنسیت از طریق لقاح مصنوعی از سال ۸۲ در کشور ما هم انجام می‌شود. برای این کار از روش‌های PGF و PGD که هر دو برگرفته از روش IVF هستند و حدود ۲۰ سالی در ایران قدمت دارد، استفاده می‌شود. این روش‌ها ابتدا برای درمان زوج‌های نابارور ابداع شده بود، اما استفاده از آن‌ها حتی برای درمان ناباروری هم عوارض و مشکلاتی را برای مادر و نوزاد به همراه دارد. در واقع، بارداری آزمایشگاهی به طور کلی با خطراتی همراه است. داروهای هورمونی که در این روشها برای مادران تجویز می‌شود با عوارضی همچون بزرگ شدن تخمدان‌ها، خونریزی، سقط جنین، دردهای مزمن، حساسیت و چاقی همراه خواهد بود که این علائم، در افراد مختلف متفاوت است.
نتایج برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد استفاده از داروهای هورمونی می‌تواند عاملی برای افزایش احتمال سرطان تخمدان در مادران باشد. علاوه بر این طبق تحقیقاتی منتشر شده، کودکانی که به شکل آزمایشگاهی متولد می‌شوند، با احتمال بالاتری نسبت به کودکانی که به روش طبیعی متولد می‌شوند در معرض خطراتی همچون نقص جسمی یا عارضه قلبی قرار دارند.

برای دانستن جزئیات بیشتر درباره راهکارهای تعیین جنسیت و یا تعیین دوقلو یا یک قلو بودن جنین و عوارض احتمالی به سرغ دکتر علی صادقی‌تبار، مدیر مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر پژوهشگاه ابن‌سینا می‌روم. وی درباره روند کار در تعیین جنسیت جنین اینگونه توضیح می‌دهد: « برای تعیین جنسیت از تکنیک‌های درمان ناباروری استفاده می‌شود به این صورت که بعد از انجام یک مرحله درمان ناباروری، در آزمایشگاه ژنتیک دختر و پسر بودن جنین‌ها تشخیص داده می‌شود تا طبق خواسته زوج برایشان اقدام شود.»

 

وقتی از او می پرسم؛ آیا قانون خاصی برای پذیرش داوطلبان تعیین جنسیت جنین وجود دارد؟ پاسخ می‌دهد: « نه، قانونی وجود ندارد، اما در مرکز ما توصیه می‌کنیم که برای بارداری اول این کار انجام نشود و از بارداری دوم برای تقاضا با جنس مخالف کار انجام می‌شود.»
صادقی تبار در رابطه با خطرات احتمالی این هورمون تراپی برای مادر می‌گوید:« در درمان ناباروری معمول هم داروها عوارضی دارند. اما عوارض این داروها به گونه‌ای نیست که کاری غیرمجاز و غیراخلاقی باشد.»
از او می پرسم نظر خود شما در این باره چیست؟ آیا چنین کاری را می‌کنید یا به اطرافیان خودتان توصیه می‌کنید که برای تعیین جنسیت فرزندشان اقدام کنند؟ و اینگونه پاسخ می‌دهد :« من توصیه می‌کنم کسی دنبال جنسیت خاص نباشد. متأسفانه در کشور ما اغلب خانواده‌ها به دنبال جنس مذکر هستند و پسر می‌خواهند. من معتقدم هر جنسی خداوند به پدر و مادر عطا می‌کند لطف و نعمت و هدیه خداست.»
صادقی تبار درباره انتخاب دوقلوزایی نیز می‌گوید:« برای افرادی که به صورت طبیعی می‌توانند باردار شوند، راهکارهای دارویی برای کمک به دوقلوزایی وجود دارد. اما توصیه می‌شود فردی که به صورت طبیعی باردار می‌شود برای دوقلوزایی وارد پروسه درمان آی وی اف نشود. فردی که به صورت طبیعی باردار می‌شود باید از مسیر طبیعی پیش برود نه درمان آی وی اف.»
به گفته این پزشک برای دوقلوزایی باید شرایط بالینی مادر به عبارتی وضعیت جسمی، اندازه رحم و قطر لگن بررسی شود و باید دید آیا مادر می‌تواند بچه‌ها را تحمل کند و سالم به دنیا بیاورد یا خیر؟ صادقی‌تبار تاکید می کند:« در حال حاضر سیاست بسیاری از مراکز درمان ناباروری در دنیا به سمت بارداری یک قلو پیش می‌رود و ما توصیه نمی‌کنیم دوقلو یا بیش از دو قلو را ترویج کنیم؛ چراکه این کار می‌تواند برای مادر با عوارضی همراه باشد.»

---

بیشتر بخوانید:

• آمار نگران کننده از فرزندکشی پنهان!
• چکاپ‌های ضروری برای زنان بالای ۳۵ سال کدامند؟

پروفسور داریوش فرهود پدر علم ژنتیک ایران درباره راه‌های تعیین جنسیت می‌گوید:« در حال حاضر برای تعیین جنسیت دو روش رایج وجود دارد که روش اول موسوم به IVF و روش دوم مربوط به سبک زندگی افراد است. در این روش بعد از انجام مشاوره و آزمایش‌های لازم باید 12 تا 17 تخمک در طول یک ماه از مادر و تعدادی اسپرم از پدر گرفته شود که لازمه این موضوع انجام هورمون‌تراپی یا دوپینگ هورمونی مادر است و از آنجا که لازم است بنا به تشخیص پزشک مقداری هورمون به مادر تزریق شود، درصد ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان و سرطان رحم در مادر افزایش می‌یابد.»

 

به گفته وی عمل IVF یک عمل تهاجمی است که می‌تواند بعدها عوارض ناگواری برای مادر ایجاد کند، بنابراین توصیه می‌شود مادران برای باروری از طریق این روش تحت نظر متخصص پس از انجام مشاوره‌های کافی اقدام کنند.
دکتر فرهود از راهکارهای کم‌خطرتر برای تعیین جنسیت فرزند خبر می‌دهد؛ اصلاح سبک زندگی و رعایت مواردی چون تغذیه، ‌زمان انجام لقاح، عادت‌های زندگی، مصرف مواد مخدر و غیره موضوعاتی است که فرد می‌تواند با رعایت این اصول درصد باروری را افزایش دهد و حتی روی جنسیت جنین اثرگذار باشد.

طبق آمار رسمی سازمان ثبت احوال در کشور ما به ازای تولد هر 100 دختر، حدود 105 پسر به دنیا می‌آیند اما دستکاری در جنسیت نوزدان علاوه بر تبعاتی که برای مادر و نوزاد در پی دارد می‌تواند توزان جنسیتی کشور را هم به هم بزند. طبق تحقیقاتی که در مجله BMJ Global Health منتشر شده است، از دهه ۱۹۷۰ تاکنون سقط جنین بر پایه جنسیت در کشورهایی مثل چین، هند و ۱۰ کشور دیگر باعث از بین رفتن ۲۳ تا ۴۵ میلیون نوزاد دختر شده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰، حدود ۴/۷ میلیون نوزاد دختر دیگر نیز از بین بروند. در چین و هند که تعداد مردان ۷۰ میلیون بیشتر از زنان است این عدم تعادل و مضیقه در ازدواج باعث نگرانی برای تنها ماندن و افزایش خشونت و قاچاق زنان شده است؛ سرنوشتی که با ادامه تجاری سازی درمان های ناباروری ممکن است در انتظار ما هم باشد!

 

منبع: ایرنا زندگی