آقارحیم؛ تنها یخچال سنتی مانده در زنجان / بوزخانا کجاست؟
بوزخانا در زبان ترکی به معنی محل نگهداری یخ یا به عبارت دیگر یخچال است. تاریخ ساخت بنای یخچال آقارحیم دقیقاً مشخص نیست اما طبق گفته‌های برخی باغداران قدیمی منطقه، این یکی از چند یخچال سنتی حاشیه جنوبی شهر زنجان است که شخصی به‌نام آقارحیم در دوران پهلوی اول آن را ساخته است.
پیش از اختراع یخچال‌های الکتریکی، ساکنان شهر زنجان نیز همچون بسیاری از مردم مناطق دیگر ایران از یخچال‌های سنتی برای نگهداری یخ استفاده می‌کردند. در محدوده جنوبی شهر زنجان چندین یخچال سنتی وجود داشته که بیشتر آن‌ها امروزه تخریب‌شده و از بین رفته‌اند.
بوزخانا یا یخچال آقارحیم یکی از معدود یخچال‌های سنتی باقی‌مانده از دوران قدیم است که در یک باغ خصوصی در جنوب شهر زنجان قرار دارد. این یخچال در گذشته از سه بخش تشکیل می‌شده که دو بخش آن با همدیگر ارتباط داشتند. در حال حاضر از یخچال قدیمی دو سالن بزرگ مرتبط با هم برجای مانده و از سالن سوم هم فقط بخش‌هایی که بازسازی‌شده باقی‌مانده است.
در حال حاضر هر سه سالن کارکرد خود را ازدست‌داده و به‌عنوان محل نگهداری احشام و انبار مورد استفاده قرار می‌گیرند. دو سالن اصلی بنا در جهت شرق به غرب ساخته شده و با یک در کوچک به همدیگر راه می‌یابند. سالن سوم که بخش اعظم آن تخریب‌شده در راستای شمالی جنوبی و در فاصله اندکی از دو سالن قبلی ساخته شده است.
مصالح استفاده‌شده در یخچال آقارحیم، لاشه‌سنگ و ملاط آهکی در دیوار‌ها و آجر در قسمت‌های بالاتر و سقف است. پوشش سقف بنا به‌صورت طاق قوسی و نوع و شکل ظاهری طاق‌ها بیشتر به‌صورت هلالی است. در قسمت‌های فوقانی دیوار‌ها در فواصل مختلفی پنجره‌هایی با طاق قوسی تعبیه‌شده است.
هر سه سالن به‌صورت فضا‌های ساده مستطیلی شکل بوده که در گذشته محلی برای نگهداری یخ بودند. با توجه به نزدیکی به چشمه‌های آب حاشیه زنجان‌رود، ذخیره‌سازی یخ در این بنا‌ها به‌راحتی انجام می‌یافته است.
بوزخانا یا یخچال آقارحیم یکی از معدود یخچال‌های سنتی باقی‌مانده از دوران قدیم است که در یک باغ خصوصی در جنوب شهر زنجان قرار دارد. این یخچال در گذشته از سه بخش تشکیل می‌شده که دو بخش آن با همدیگر ارتباط داشتند. در حال حاضر از یخچال قدیمی دو سالن بزرگ مرتبط با هم برجای مانده و از سالن سوم هم فقط بخش‌هایی که بازسازی‌شده باقی‌مانده است.
در حال حاضر هر سه سالن کارکرد خود را ازدست‌داده و به‌عنوان محل نگهداری احشام و انبار مورد استفاده قرار می‌گیرند. دو سالن اصلی بنا در جهت شرق به غرب ساخته شده و با یک در کوچک به همدیگر راه می‌یابند. سالن سوم که بخش اعظم آن تخریب‌شده در راستای شمالی جنوبی و در فاصله اندکی از دو سالن قبلی ساخته شده است.
مصالح استفاده‌شده در یخچال آقارحیم، لاشه‌سنگ و ملاط آهکی در دیوار‌ها و آجر در قسمت‌های بالاتر و سقف است. پوشش سقف بنا به‌صورت طاق قوسی و نوع و شکل ظاهری طاق‌ها بیشتر به‌صورت هلالی است. در قسمت‌های فوقانی دیوار‌ها در فواصل مختلفی پنجره‌هایی با طاق قوسی تعبیه‌شده است.
هر سه سالن به‌صورت فضا‌های ساده مستطیلی شکل بوده که در گذشته محلی برای نگهداری یخ بودند. با توجه به نزدیکی به چشمه‌های آب حاشیه زنجان‌رود، ذخیره‌سازی یخ در این بنا‌ها به‌راحتی انجام می‌یافته است.
بیشتر بخوانید:
تمامی یخچال‌های سنتی شهر زنجان در چند دهه اخیر تخریب شده‌اند و یخچال آقارحیم تنها یخچال سنتی برجامانده در شهر زنجان و از معدود یخچال‌های استان است. به گفته روستاییان، بخش‌هایی از گنبد بنا توسط مردم محلی در گذشته مرمت‌شده است.
از نظر هنر معماری و دانش مهندسی، یخچال یکی از بهترین مصداق‌های دانش «انسان-طبیعت-معماری» و تعامل انسان با رفتار‌های طبیعت و عناصر طبیعی در فصول مختلف سال است.
منبع: همشهری آنلاین
ارسال نظرات