معرفی کتاب حقوق فرهنگی

خداوند به هنگام آفرینش آدم خطاب به فرشتگان فرمود: من اراده کردم که در روي زمین «... هوالذي جعلکم خلائف فی الارض » براي خود خلیفه و جانشین قرار دهم و... و در جاي دیگر می فرماید: یعنی خداوند همان است که شما انسان ها را جانشینان خود در روي زمین قرارداد... و لذا روي همین اصل است که خداوند، انسان را نسبت به بسیاري از موجودات فضیلت و برتري بخشیده.
کتاب «حقوق فرهنگی» نوشته زهرا هنربخش با تکیه بر آیات و روایات متعدد و همچنین قوانین و مقررات حقوقی به موضوع مهم حقوق فرهنگی در زندگی انسان پرداخته است. براساس آنچه در این کتاب آمده، ارزش و اهمیت فرهنگ در نظام اسلامی تا آنجاست که خداوند متعال پیامبرش را براي تعلیم و تربیت، هدایت و تزکیت فرستاده است و اصولاً بعثت یعنی تحول و دگرگونی و بعثت اجتماعی چیزي جز یک حرکت اساسی و دگرگون ساز در تمامی ابعاد جامعه و ضمیر انسان برپایه اعتقاد به توحید و ذات باریتعالی نیست.
مردم حق دارند توسعه فرهنگی جامعه خود را از حکومت مطالبه نمایند.
این شکل حق قطعاً مبتنی بر تاسیس حقوقی بود که پیش از آن بند یک و دو ماده ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ به رسمیت میشناخت:
ماده ۲۷ بند ۱- هر کس حق دارد که آزادانه در زندگی فرهنگی جامعه شرکت جوید، از هنرها برخوردار گردد و از پیشرفت هاي علمی و دست آوردهاي آن بهره مند شود.
بند ۲- هرکس حق دارد که از حمایت منافع معنوي و مادي هر اثر علمی، ادبی یا هنري که خود پدیدآورنده آن است برخوردار شود.
در اصل دهم قانون اساسی نیز در مورد خانواده به عنوان واحد بنیادي جامعه اسلامی اشاره شده که همه قوانین و مقررات و برنامه ریزي هاي مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده ، پاسداري از قداست آن و استواري روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد.
نویسنده کتاب در جایی دیگر تأکید می‌کند که اصل عدم تبعیض مصرح در تعداد زیادی از اسناد حقوقی بین¬المللی مبنای حقوقی مهمی را در حیطه هر حق انسانی از جمله حقوق فرهنگی تشکیل میدهد. توافق مهمی در این خصوص وجود دارد که بهره¬مندی از حقوق و آزادیها مبتنی بر تساوی به مفهوم برخورد یکسان در هر مورد نیست بلکه، مستلزم رعایت تسهیل ابراز هویتهای فرهنگی مختلف است.
در فصلی از این کتاب در رابطه با حقوق فرهنگی در بستر پذیرش تنوع فرهنگی اشاره شده و آمده است که: تنوع فرهنگی، عبارت از شناسایی شیوه ها و رسوم اجتماعی مختلف در درون گروه های قومی گوناگون است که لازمه نیل به آن در یک جامعه، پذیرش تفاوت هاي فرهنگی است. این امر مستلزم تأکید بر وجوه مشترك فرهنگ ها و راه و رسم زندگی، اعتقاد و عمل به تساوي فرصت هاي اجتماعی، آموزش براي همگان، احترام به تعیین سرنوشت هر یک از آحاد مردم توسط خود آنان و پذیرش این واقعیت که به جاي برتر دانستن فرهنگی بر فرهنگ دیگر، بر شباهت هاي آن ها تأکید شود و بر این اساس، تنوع فرهنگی به معناي وجود الگوها، شیوه هاي عمل و بیان احساس، سبک هاي زندگی و نظام هاي ارزشی متنوع در میان گروه هاي اجتماعی در درون مرزهاي جغرافیایی یک کشور است که به گونه اي طبیعی با یکدیگر تعامل و همزیستی دارند. چنین ویژگی هایی از تنوع فرهنگی است که ارزش هاي اجتماعی، الگوهاي رفتاري، مناسبات حقوقی، قانونی و هنجاري متفاوت ایجاد می کند.
زهرا هنربخش در کتاب حقوق فرهنگی تاکید می کند: با توجه به افزایش تنوع فرهنگی در سراسر جهان، در این قرن، شهروندان نیاز به دانش، نگرش و مهارت هایی براي عملکرد در جوامع فرهنگی خودشان و همچنین فراتر از مرزهاي فرهنگی خود دارند. آن ها هم چنین باید مایل به مشارکت در ساخت یک فرهنگ ملی و مدنی نیز باشند که اخلاقی و صرفاً اجتماعی است. وقتي قرار است انسان فقط موجودي لذت طلب باشد که چند روزي مهلت بيشتر ندارد و با مرگ هم نابود مي شود، ديگر جز تشويق به مسابقه بر سر تمتعات پَست مادي چه بايد بکند؟ در اين صورت فرهنگ و حق فرهنگي چه معنايي مي تواند داشته باشد؟
اگر انديشه و فرهنگ را اساس هويت انسان و فصل مميز او از ساير مخلوقات بدانيم، حقوق فرهنگي اهميت خود را مي يابد و محروم کردن انسان از آن، همانند محروم ساختن او از تنفس و به منزله قتل او تلقي خواهد بود.
کتاب " حقوق فرهنگی " نوشته زهرا هنربخش در ۱۳۱ صفحه با قیمت ۴۵ هزار تومان در تابستان ۱۴۰۰ از سوی انتشارات شاپرک سرخ روانه بازار نشر شده است.