موجوداتی به نام چهره ها / از ماهی علی دایی تا عنکبوت آنجلینا جولی

یک گونه جدید ماهی کشف و در پاسداشت علی دایی شده هم اسم شهریار فوتبال جهان. اتفاقی که مثل همیشه باعث رواج شوخی‌های زیادی در فضای مجازی شد. اما در محتوای این شوخی‌ها و واکنش‌ها از یک چیز غفلت شده، این اتفاق در تقدیر از یک نفر است نه برای شوخی با او و این مسئله یک موضوع مرسوم در علوم زیستی است و برخی از ماهیان بومی توسط کاشفان به نام خیلی از مفاخر بزرگ کشورمان مثل امیر کبیر، سعدی، حافظ و رئیس علی دلواری نام گذاری شده است و درباره علی دایی نیز با این نام گذاری و به پاس خدمات او نامش وارد جغرافیای علم می‌شود و ماندگار خواهد شد.

همان طور که بخش‌هایی از ماه نیز به نام برخی دانشمندان ایرانی است. یک گروه تحقیقاتی ماه‌ها و شاید سال‌ها تلاش و یک گونه جدید کشف کرده و از این پس نتیجه تلاش آن‌ها در تمام جهان و در تمام زمان‌های بعدی با یک نام شناخته می‌شود و وقتی تصمیم می‌گیرند اسم یکی از مشاهیر را روی کشف شان بگذارند یعنی می‌خواهند از تلاش و جایگاه آن فرد تقدیر کنند و برای همین عجیب است که بعضی از ما صرفاً با چنین موضوعی شوخی و این اتفاق را ساده و کوچک فرض می‌کنیم. امروز به بهانه نام گذاری اخیر به سراغ موارد مشابه رفتیم، از رامبد جوان تا بردپیت و مریم میرزاخانی. با ما باشید.

ماجرا از این قرار است که در قالب یک تیم تحقیقاتی ایرانی و آلمانی یک گونه جدید ماهی کشف و ثبت جهانی شده و به نام «علی دایی» افتخار فوتبال ایران نام گذاری شده است. این اتفاق بر اساس نتایج هشت سال تحقیقات مستمر روی ماهیان خانواده سیسوریده در حوضه آبریز رودخانه‌های دجله و فرات در کشور‌های ایران، ترکیه، سوریه و عراق بوده که به تازگی در قالب یک مقاله با کشف گونه‌های ناشناخته از این خانواده منتشر شده است. دکتر سید حامد موسوی ثابت، سرپرست این تحقیق مشترک در گفت‌و‌گویی اظهار کرده است: «این تحقیقات با همکاری دکتر سهیل ایگدری، عضو هیئت علمی گروه شیلات دانشگاه تهران، دکتر صابر وطن دوست، عضو هیئت علمی گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل و دکتر یورگ فرایهوف، ماهی شناس موزه تاریخ طبیعی برلین انجام شد و ماهیان ناشناخته از این خانواده در ایران برای اولین بار به جهان علم معرفی شدند. با عنایت به پراکنش این ماهیان در رودخانه  استان‌های غربی و جنوب غربی کشور، نام علمی یک گونه از این ماهیان که در رودخانه سیمره زیست می‌کند، به پاس فعالیت‌های انسان دوستانه و میهن پرستانه فوتبالیست و مربی پرآوازه کشورمان بعد از زلزله کرمانشاه به افتخار وی، کتفیش علی دایی (Glyptothorax alidaeii) نام گذاری شد». او با بیان این که مقاله حاصل از این تحقیق در یکی از معتبرترین مجلات جانورشناسی جهان (Zootaxa) به تازگی منتشر شده است، افزود: «ما با افتخار این گنجینه را از دل رودخانه بخشنده سیمره و از طرف تمام مردم ایران و به خصوص هموطنان غیور کرمانشاهی، به پاس تلاش‌های علی دایی در بازسازی مناطق زلزله زده کرمانشاه به نام ایشان جاودان کردیم».

سال ۹۳ با کشف دو گونه جدید ماهی در استان فارس، این جانداران به اسامی بزرگان و نامداران این خطه نام گذاری شدند. دکتر حمیدرضا اسماعیلی، متخصص زیست‌جانوری در این باره گفته: «با همکاری استادان داخل و خارج کشور موفق به کشف گونه‌های جدید‌ی از ماهیان شدیم که تنها در ایران و به خصوص فارس مشاهده شده‌اند؛ بنابراین تلاش کردیم نام‌های انتخاب شده برای این ماهی‌ها، برگرفته از فرهنگ و طبیعت فارس و کشور باشد و به افتخار بزرگان این مرز و بوم، دو ماهی کشف شده در منطقه تنگه تیزآب سپیدان، ماهی جویباری سعدی و ماهی جویباری حافظ نام گذاری شدند».

یافته‌های استادان دانشگاه فردوسی مشهد در زمینه مطالعات آرایه شناختی عنکبوت‌های ایران، دلالت بر وجود گونه جدیدی از عنکبوت‌های گرگی متعلق به جنس Pardosa در شمال شرق ایران داشت. امید میر شمسی، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد در همین باره گفته است: «راسته عنکبوت‌ها با داشتن بیش از ۴۶ هزار گونه شناخته شده در سرتاسر دنیا، هفتمین راسته متنوع جانوری محسوب می‌شوند. آخرین یافته در زمینه مطالعات آرایه شناختی عنکبوت‌های ایران مربوط به رساله یک دانشجوی دکترای بیوسیستماتیک جانوری دانشگاه فردوسی مشهد است که دلالت بر وجود گونه جدیدی از عنکبوت‌های گرگی متعلق به جنس Pardosa در شمال شرق ایران داشت که باتوجه به همزمانی این یافته با درگذشت مریم میرزاخانی به افتخار وی Pardosa mirzakhaniae نام‌گذاری و توصیف شد».

رامبد جوان، بازیگر، کارگردان، کمدین و اولین ستاره ایرانی است که گونه جدیدی از جانداران به افتخار او و به علت فعالیت‌های زیست محیطی‌اش، به اسم او نام‌گذاری شده است. مجید مرادمند و علیرضا زمانی، دو عنکبوت‌شناس مطرح کشورمان با کمک یکی از عنکبوت‌شناسان مطرح دنیا یک‌گونه جدید عنکبوت را کشف و به پاس خدمات زیست محیطی رامبد جوان نام عنکبوت شکارگر «رامبد جوان» را برای آن برگزیدند. گونه «عنکبوت شکارگر رامبد جوان» اولین نمونه از این نوع عنکبوت است که در دشت کویر بین قم و گرمسار پیدا شده است. این عنکبوت‌ها احتمالا شب‌ها فعال هستند و شبانگاه به سطح می‌آیند و شکار می‌کنند. یکی از رفتار‌های شگفت انگیز و جالب این عنکبوت‌ها رفتار فرار از دست دشمنان است. در صورت مواجه شدن با خطر، این عنکبوت در شیب تند رو به پایین تلماسه‌ها، پشتک می‌زند تا سرعت گریز از مهلکه را دو چندان کند! علیرضا زمانی در این باره گفته: «علاقه شخصی من به ایشان و برنامه خندوانه و به خصوص فعالیت‌های زیست محیطی ایشان در این برنامه تلویزیونی که مقبولیت عمومی هم دارد، دست به دست هم داد تا گونه جدید عنکبوت کویر زی از سرده Cebrennus را به افتخار ایشان Cebrennus rambodjavan۱ نام گذاری کنیم».

کویر لوت، بیابانی بود که سالیان متمادی، متخصصان زیست جانوری از خالی بودن آن از موجودات زنده می‌گفتند، اما تحقیقاتی که در چند سال اخیر انجام شده، وجود یک اکوسیستم پنهان در این بیابان را نشان می‌دهد. در این تحقیق که به سرپرستی دکتر حسین رجائی، پژوهشگر ارشد و معاون بخش حشره‌شناسی در موزه تاریخ طبیعی اشتوتگارت آلمان و با همکاری دکتر مارتین شونتنر (سخت پوست‌شناس از موزه تاریخ طبیعی وین اتریش) و دکتر الکساندر رودوف (پژوهشگر) انجام شده، گونه جدیدی از پری‌میگو‌ها (از راسته Anostraca یا آبشش پایان) در لوت کشف و توصیف شده است. این گونه جدید که بومی کشور ایران است، به افتخار خزنده‌شناس و بوم‌شناس فقید ایرانی، هادی فهیمی، پری میگوی فهیمی نام گذاری شده است. این متخصص و فعال محیط‌زیست در سانحه سقوط هواپیمای یاسوج چشم از جهان فرو بست و پژوهش‌های ماندگاری از او در حوزه محیط‌زیست به یادگار مانده است.

گونه‌های جانوری جدیدی هستند که به اسم چهره‌های معروف خارجی، نام‌گذاری شده‌اند
در جهان این موضوع که یک گونه جدید جانوری را به پاس زحمات سلبریتی‌های افتخارآفرین یا به پاس زحمات و دغدغه‌هایشان در حوزه محیط زیست به اسم آن‌ها نام گذاری کنند، اتفاق عجیب یا کم سابقه‌ای نیست. در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود.

شاید شما فقط نام بیل گیتس را در دنیای فناوری شنیده باشید. جالب است بدانید بیل گیتس میلیون‌ها دلار از طریق بنیاد خود به پژوهش‌های علمی از انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا حفاظت از حیات وحش اهدا کرده است. برای همین یک گونه جانوری بعد از کشف به پاس کمک‌های بیل گیتس به این حوزه به اسم او نام گذاری شده است. این حشره فقط در جنگل‌های ابر کوهستانی کاستاریکا یافت می‌شود.

گروهی از دیرینه‌شناسان اسپانیایی که موفق به کشف بقایای جسد یک دایناسور از گونه ساروپود شده‌اند، نام آندرس اینیستا، ستاره سابق تیم ملی اسپانیا را برای معرفی این فسیل انتخاب کردند. نام این گونه جدید دایناسور که در شهر بورگوس یافت شده به افتخار کاپیتان سابق بارسلونا، اینیستاپودوس بورخنسیس گذاشته شده است. دیرینه‌شناسان اکتشاف کننده بقایای این دایناسور درباره دلیل انتخاب نام اینیستا برای این حیوان منقرض شده نوشته‌اند: «هر دو (دایناسور و اینیستا) دارای وجوه مشترکی مانند گام‌های محکم، باوقار، با شکوه و دارای نقش برجسته هستند.»

خیلی‌ها بیانسه را ملکه موزیک می‌دانند شاید به همین دلیل باشد که کاشف این مگس نام بیانسه را روی این گونه گذاشته است. او معتقد است، این مگس شبیه اسبی منحصر به فرد و دارای بدن طلایی است که او را تبدیل به ملکه مگس‌ها کرده است.

پاول دیوید هیوسن، معروف به بونو وکس، خواننده یک گروه ایرلندی است، اما معروفیت بونو فقط برای خوانندگی‌اش نیست. او کار‌های انسان‌دوستانه بسیاری در کشورش انجام داده و چندین بار نامزد صلح نوبل بوده‌است. برای همین است که کاشف یک گونه عنکبوت به پاس قدردانی از او نام این گونه جدید را عنکبوت «بونو» گذاشته است.

دیدن پوستر برد پیت روی دیوار اتاق یک دختر یا پسر نوجوان عجیب نیست، اما روی دیوار آزمایشگاه بسیار عجیب به نظر می‌رسد! دانشمندی که یک گونه جدید زنبور را کشف کرد، از طرفداران پر و پا قرص این بازیگر بود و حتی پوستری از او روی دیوار آزمایشگاهش داشت. پس نام گذاری این گونه زنبور به اسم آقای بازیگر غیرقابل انتظار به نظر نمی‌رسد!

زنبور تازه کشف شده‌ای داریم که به اسم جیمی فالن، مجری معروف آمریکایی نام‌گذاری شده است. این زنبور که زندگی انگلی دارد، برای بقا، نوعی کرم ابریشم را مومیایی کرده و در عین زنده نگه داشتن کرم، از داخل بدن او تغذیه می‌کند و در نهایت وقتی زنبور به اندازه کافی رشد کرد، کرم بیچاره را در حالی‌که منتظر مرگ است، رها می‌کند. کاشف این زنبور، آن را «جیمی فالن» نام‌گذاری کرده است.

یک نوع عقرب منقرض‌شده به خاطر شباهتش به ظاهر ادوارد دست قیچی که جانی دپ نقش آن را بازی می‌کرد، به اسم این بازیگر معروف نام‌گذاری شد. البته علاقه شخصی این دانشمند به جانی دپ هم در این میان، بی‌تاثیر نبوده است. این فسیل کشف شده قدمتی بیش از ۵۰۰ میلیون سال دارد و دانشمندان با توجه به شباهت‌ها، آن را جد لابستر و عقرب مدرن می‌دانند.

محققان یکی از دانشگاه‌های تایلند که مشغول تحقیقات گسترده‌ای روی حشرات بودند، گونه خاص و جدیدی از زنبور کشف کردند. این زنبور جثه بسیار کوچکی دارد و در مناطق روستایی تایلند مشاهده شده است. هنوز دلیل این نام گذاری مشخص نیست و احتمالا به علاقه شخصی کاشف آن برمی‌گردد.

هریسون فورد یکی از مشهورترین بازیگران مرد تاریخ هالیوود محسوب می‌شود. او نامزد جوایز اسکار و گلدن‌گلوب بوده و برنده جایزه یک عمر دستاورد هنری است، اما آقای فورد فقط به خاطر بازیگری‌اش معروف نیست. او تاثیرات مثبتی بر حفاظت محیط‌زیست هم گذاشته است. به‌دلیل همین فعالیت‌های محیط زیستی، گروهی از دانشمندان تصمیم گرفتند گونه‌ای مورچه را به افتخار او نام گذاری کنند. این گونه مورچه جدید در آمریکای مرکزی یافت شده است.

جیسون باند از دانشگاه آبورن آلاباما، عنکبوت «آنجلینا جولی» را در سال ۲۰۱۳ در صحرای کالیفرنیا در پارک ملی درخت جاشوا کشف کرد. باند ۳۳ گونه جدید را در پارک شناسایی کرد که اسم یکی از آن‌ها را به نام بازیگر سرشناس هالیوود آنجلینا جولی نام‌گذاری کرد. کسی چه می‌داند شاید باند از طرفداران سرسخت خانم جولی بوده است.

اگر این بار اسم شکیرا را در کتاب زیست‌شناسی خود دیدید، تعجب نکنید! زنبور شکیرا توسط دکتر ادواردو شیمبوری و دکتر اسکات شاو در کوه‌های آند شرقی اکوادور کشف و این زنبور انگلی به نام شکیرا نام گذاری شد.

فسیل یک تمساح توسط ادوین کولبرت در اواخر دهه ۱۹۴۰ در حفاری و نمونه برداری کشف شد. اگرچه این موجود شبیه یک دایناسور دو پا با طول شش فوت به نظر می‌رسد، اما در واقع پسر عموی دور تمساح‌های امروزی است. نام این گونه بعد از کشف به افتخار هنرمند جورجیا اوکیف، نقاش معروف که در نزدیکی محلی در شمال نیومکزیکو که فسیل در آن یافت شد، زندگی می‌کرد، روی این گونه قرار گرفت.

امکان ندارد اهل فوتبال باشید و صلاح، اعجوبه فوتبال را تحسین نکرده باشید. سال ۲۰۱۹ پروفسور شرف متخصص مورچه‌شناسی مصری مورچه‌ای را در مرز یمن و عمان کشف کرد و به دلیل سخت‌کوشی و ظاهر آن به افتخار محمد صلاح فوتبالیست مصری، آن را مورچه موصلاح نام گذاری کرد.

 

منبع: روزنامه خراسان