چگونه هنگام مطالعه تمرکز کنیم؟

ذهن شما همواره می‌خواهد درگیر و مشغول باشد. اگر در انجام کاری، درگیری ذهنی ایجاد نشود، ذهن شما شتابان به جایی می‌رود که بتواند خود را در آنجا مشغول کند؛ و این همان حواس پرتی است. اما اگر آنچه که اکنون انجام می‌دهید در شما درگیری و مشغولیت ذهنی ایجاد کند، فکر شما دیگر لزومی احساس نمی‌کند که به جای دیگر برود و در آنجا درگیر شود.در محیط‌های امروزی تمرکز به راحتی از بین می‌رود، با وجود گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و کامپیوترها، افراد حواس‌شان پرت می‌شود. فرقی ندارد که در چه سنی هستید یا شغل‌تان چیست، زمانی که در موقعیتی قرار می‌گیرید که باید تمرکز کنید، این عواملِ خارجیِ حواس‌پرتی، می‌توانند مانعِ یادگیری شوند. با کارهایی مانند پاسخ دادن به ایمیل‌ها یا پیام‌ها، لحظات به سرعت سپری می‌شوند. این مهم است که یاد بگیریم به مدت طولانی روی مطالعه تمرکز کنیم. پس بیایید ببینیم که چگونه هنگام مطالعه تمرکز کنیم.

حواس پرتی یا منشأ ذهنی و درونی دارد و یا منشأ بیرونی و محیطی. حواس پرتی درونی و ذهنی، عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه‌هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق و مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می‌کنند. این موانع، شامل مواردی از قبیل درد، رنج، غم و غصه، نگرانی؛ گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس، خشم، شادی، سر دردو... است.
حواس پرتی بیرونی و محیطی، به محیط پیرامون فرد و یا تحریکات غیر عادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می‌شود ارتباط پیدا می‌کند؛ مانند نور شدید و ضعیف، صدا‌های ناهنجار، روشن بودن رسانه‌ای صوتی و تصویری و نظایر اینها.
بیشتر حواس پرتی‌ها علل درونی دارند و به طبیعت فرد، ویژگی ها، حالات روحی و روانی و عادات فردی بستگی دارند. بی شک، حواس پرتی بیرونی، آسان‌تر از عوامل حواس پرتی درونی برطرف می‌شود. از این رو، می‌توان بدون توجه به عوامل محیطی، مانند سر و صدای زیاد، شلوغ بودن محیط و حتی داخل سرویس و هنگام مسافرت تمرکز حواس خود را حفظ کرد؛ اما نمی‌توان در حال گرسنگی و یا تشنگی شدید، نگرانی و ناراحتی فکر و اندیشه، با تمرکز مطالعه کرد و یا کار دیگری را با تمرکز انجام داد.

اولین راهی که می‌توانید در پاسخ به سؤال «چگونه هنگام مطالعه تمرکز کنیم» امتحان کنید، در نظر گرفتن یک محیط مناسب است. مکان مطالعه تأثیر زیادی روی میزان یادگیری شما دارد و نحوه‌ی تمرکز شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای رسیدن به بیشترین میزان تمرکز، محلی را انتخاب کنید که در آن امکان تمرکز کردن داشته باشید. در اینجا چند توصیه در مورد انتخاب مناسب محل مطالعه وجود دارد:
مکانی را برای مطالعه اختصاص بدهید که دارای نور کافی و دمای مناسبی باشد و در آن راحت باشید.
محل مطالعه‌ی خود را تمیز و مرتب نگهدارید، یک صندلی و میز مطالعه با ارتفاع مناسب همراه با فضایی برای کامپیوتر و کتاب‌های خود داشته باشید.
بعضی افراد عادت دارند هنگام مطالعه به یک موزیک ملایم گوش بدهند، این کار تا جایی که مزاحم تمرکز شما نشود اشکالی ندارد.
وقتی در حال مطالعه هستید، یک تابلو با عنوان «لطفا مزاحم نشوید» را در قسمت بیرونی محل مطالعه خود قرار بدهید.

زمانی که تصمیم گرفتید مطالعه کنید، اما دوستان یا هم اتاقی‌های شما درخواست می‌کنند که دور هم جمع شوید، هنر گفتن "نَه" را در خود تقویت کنید. اگر این اراده در شما ضعیف است، می‌توانید روی در اتاق مطالعه‌ی خود بنویسید: لطفاً «مزاحم نشوید». اگر موفق نشدید می‌توانید کار‌های دیگری انجام دهید که نشان دهد که شما دوست ندارید که کسی باعث از هم گسیختن افکار شما شود.

باید بدانید بهترین زمان برای مطالعه‌ی شما چه موقعی است در طول روز یا هنگام شب. سعی کنید بهترین زمان ممکن را برای مطالعه در نظر بگیرید.
یک برنامه‌ی زمانی برای مطالعه داشته باشید و آن را در میان برنامه‌های عادی زندگی‌تان جا بدهید.
از ابتدای بحث، شروع به مطالعه کنید و تا انتها یک روند منطقی برای آن داشته باشید. اگر ترتیب منطقی مباحث مورد مطالعه را رعایت کنید، یادگیری برای ذهن شما آسان‌تر خواهد بود.
با در نظر گرفتن محدودیت زمانی برای انجام یک کار خاص و هدف‌گذاری برای مطالعه، به خودتان انگیزه بدهید.
زمان مطالعه‌ی خود را به بازه‌های ۴۵ دقیقه‌ای محدود کنید. وقتی بیشتر از این زمان مشغول مطالعه باشید، مطالبی که یاد گرفته‌اید از ذهن‌تان می‌پرد. زمان‌های طولانی مطالعه را به قسمت‌های کوچکتر تقسیم کنید تا ذهن شما کمی استراحت کند و دوباره سرِحال شود.
پس از هر قسمت از مطالعه‌ بین ۵ تا ۱۰ دقیقه استراحت کنید تا تمرکزتان از بین نرود، اگر کمی استراحت داشته باشید، مجبور نیستید برای هوشیار ماندن به خودتان فشار بیاورید.

طبیعی است که هر فردی برای خودش نگرانی‌هایی داشته باشد، اما هنگام مطالعه،‌ آنها را کنار بگذارید و در برنامه‌ی خود زمانی را برای رسیدن به نگرانی‌ها‌ی‌تان در نظر بگیرید، خودتان تصمیم بگیرید که ذهن‌تان چه زمانی در طول روز به مسائل مختلف بپردازد.
هنگام مطالعه کنارتان یک کاغذ و خودکار برای نوشتن افکار مزاحم داشته باشید. اگر این افکار را یادداشت کنید، می‌توانید باز هم روی مطالعه‌ تمرکز کنید؛ زیرا دیگر نگران فراموش کردن افکارتان نیستید.
اگر نتوانستید نگرانی‌ها را کنار بگذارید، زمانی را برای رسیدگی به آنها در نظر بگیرید. در غیر این صورت، این مسائل در ذهن بزرگ‌تر می‌شوند و تلاش‌های شما را بی‌اثر می‌کند.

این مهم است که بفهمید برنامه‌ی اولیه‌تان کاربردی نخواهد بود. ممکن است در آغاز کاربردی باشد اما در ادامه باید آن را تغییر بدهید، این امری طبیعی و عادی است. کسب توانایی تمرکز برای مدت طولانی، در صورت لزوم نیازمند تغییراتی است. در اینجا سؤالاتی هست که با جواب دادن به آنها می‌فهمید که نیاز به اصلاح برنامه دارید یا نه:
هدف اصلی شما از تهیه این برنامه چیست؟
امروز و این هفته چه کارهایی باید انجام شود؟
من در کجای برنامه‌ی خود قرار دارم؟
آیا برنامه‌ی من کاربردی هست؟
اگر نیست، چطور باید آن را اصلاح کنم؟

روش‌های مطالعاتی را با هم ترکیب کنید تا مطالب به نظرتان خسته‌کننده نیاید.
خودتان را بیازمایید تا ببینید چه قدر آموخته‌اید.
با صدای بلند مطالعه کنید و در مورد اطلاعات و حقایق برای خودتان استدلال بیاورید.
از نمودارها، یادداشت و فلوچارت‌ها برای یادگیری بهتر استفاده کنید.
از میان‌وعده‌های مناسب در هنگام مطالعه استفاده کنید

برای اینکه بدانید چگونه هنگام مطالعه تمرکز کنیم، باید بگوییم خواب کافی را فراموش نکنید. خیلی خوب است که ساعت‌های طولانی به مطالعه بپردازید؛ اما بدن شما به خواب نیاز دارد تا تلاش‌های شما بی‌ثمر نباشد. به یاد داشته باشید که:
بدن شما روزانه به ۷ الی ۸ ساعت خواب نیاز دارد.
مطالعه کردن وقتی که خیلی خسته هستید، فقط وقت تلف کردن است.
داشتن خواب مناسب در شب، باعث می‌شود که بهتر بتوانید تمرکز کنید و مهارت‌ها را حفظ کنید.

مطالعهی عمیق و یادگیری ثمربخش، وقتی حاصل می‌شود که فرد، تصور مثبتی از خود داشته باشد و به خود اعتماد کند؛ زیرا اعتماد به خود، مهارت و نیرو را افزایش داده، مغز را سالم‌تر می‌کند. وقتی می‌خواهید کاری انجام دهید، از گفتن کلماتی مانند "نمی‌خواهم"، "نمی‌دانم" و "نمی‌توانم"، بپرهیزید و جملهی «این کار محال است» را از دفتر زندگی خود خط بزنید.
ترس، بدگمانی و بی اراده‌گی را از خود دور کنید و هرگز به خود اجازه ندهید تا هیجانات افکار منفی، شما را در خود غرق سازد؛ و تمرکز حواس شما را مختل کند. اعتماد به نفس داشته باشید و پیوسته با خود تکرار کنید که قادر به انجام هر کاری هستید و بدین طریق، تفکر مثبت را در خود پرورش دهید.
قوی بودن اعتماد به نفس، احساس شعف و شادی را در شما به وجود می‌آورد و در حالت شادمانی، از تمرکز حواس خوبی برخوردار می‌شوید؛ بهتر فکر می‌کنید؛ بهتر مطالعه می‌کنید و نتیجه، کارتان بهتر می‌شود. «مارگات کوربت» می‌نویسد: «انسان در بحر اندیشه‌های خوشایند، حافظه‌ای بهتر پیدا می‌کند و ذهن در حالت آرامی قرار می‌گیرد و میل به یادگیری را در خود به وجود می‌آورد». از این رو، خودپنداری مثبت، مهم‌ترین کمک برای تمرکز و یادگیری است. اگر بتوانیم تصورات غلط و منفی را از خود دور و تصورات مثبت را جایگزین کنیم، می‌توانیم علاقه به مطالعه و یادگیری را در خود ایجاد کنیم.