فیستول چیست و برای درمان سریع آن به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

تجربه ناخوشایند درد و عفونت در قسمت رکتوم و مقعد که معمولا در پی ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات ناحیه نشیمنگاهی بروز پیدا می‌کند، باعث نگرانی و همچنین کاهش کیفیت زندگی افراد می‌شود. بعضی از مبتلایان آگاهی و اطلاعات کافی درباره هیچ یک از بیماری‌های مقعد و نشیمنگاه ندارند و نمی‌دانند هنگام مواجهه با چنین علائمی چکار کنند؟ یکی از این عارضه‌های نشیمنگاهی که با عفونت همراه است، فیستول مقعدی است که در پی یک اتصال نامتعادل در پوست مقعد ایجاد می‌شود.
به دلیل عفونی بودن عارضه فیستول و پیشرفت سریع این بیماری باید هرچه زودتر برای درمان آن اقدام کنید و به بهانه خجالت یا نگرانی درباره هزینه درمان فیستول، درمان را به تعویق نیندازید. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا به بررسی علائم و دلایل، زمان مراجعه به پزشک و همچنین راه‌های تشخیص و درمان این بیماری بپردازیم:

به ایجاد هرگونه اتصال غیر طبیعی بین دو ارگان از بدن فیستول گفته می‌شود و زمانی که این کانال و اتصال میان بخشی از مقعد و روده ایجاد شود، فرد به فیستول مقعدی مبتلا شده است. در انتهای روده بزرگ (راست روده) و به ویژه در نزدیکی محل خروج مدفوع (مقعد)، غددی وجود دارند که مانند غده‌های عرق عمل می‌کنند. این غده‌ها با توجه به نوع موادی که ترشح می‌کنند، در تامین سلامت کلی بدن ایفا نقش مهمی دارند. دهانه‌ی این غده‌ها به داخل روده باز می‌شود و ترشحات آن‌ها از این طریق به داخل روده بزرگ تخلیه می‌گردد.وقتی دهانه این غدد به هر دلیلی مسدود شوند، عفونت ایجاد می‌شود و این عفونت منجر به ایجاد بیماری آبسه و فیستول مقعدی خواهد شد. معمولا در مرحله اول فرد دچار آبسه مقعدی می‌شود و اگر نسبت به درمان عفونت آبسه بی اهمیت باشد، عفونت شدت یافته و با ایجاد یک مجرا به سطح پوست راه می‌یابد؛ بنابراین بیماری فیستول معمولا شامل دهانه‌ای در اطراف مقعد می‌باشد که گاهی از آن عفونت و چرک خارج می‌شود.

همانطور که در بالا اشاره کردیم یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به فیستول مقعدی، عفونت درمان نشده آبسه است. سایر عواملی که می‌توانند در ایجاد این عارضه تاثیرگذار باشند شامل موارد زیر است:
جراحی‌های لگن و مقعد
بیماری‌های التهابی روده مثل کرون
بیماری‌های مقاربتی مثل HIV
دیورتیکولیت
ایجاد ضربه
سرطان
علائم و نشانه‌ها
معمولا با ایجاد فیستول یک مجرا و زخم در پوست اطراف مقعد ایجاد می‌شود که به راحتی قابل مشاهده است. اما سایر نشانه‌های فیستول به شرح زیر است:
ایجاد یک برجستگی ملتهب و دردناک نزدیک مقعد که به لمس حساس است
خروج ترشحات چرکی با بوی بد که معمولا باعث خجالت بیمار می‌شود
قرمز شدن پوست اطراف مقعد
خونریزی
درد شکم
با توجه به نوع فیستول ممکن است هر فرد یک یا چند مورد از علائم فیستول مقعدی را تجربه کند.

سوال رایج بیماران این است که برای درمان فیستول به چه دکتری مراجعه کنیم؟ با توجه به اینکه تنها راه درمان فیستول جراحی و لیزر است، بهتر است از ابتدا به پزشک متخصص جراح فیستول که تجربه و تخصص کافی در این زمینه را دارد مراجعه کنید.

مجرای فیستول می‌تواند بخش‌های مختلفی از روده و مقعد را به یکدیگر متصل کند که با توجه به محل دقیق این مسیر، نوع فیستول مقعدی تعیین می‌شود. انواع فیستول شامل موارد زیر است:

فیستول ترانس اسفنکتریک: این فیستول از بین عضلات خارجی و داخلی و یا از ناحیه پشت مقعد شروع می‌شود و خروج آن از عضله اسفنکتر خارجی می‌باشد.
فیستول سوپر اسفنکتریک: مجرای این فیستول از بین عضلات اسفنکتر خارجی و داخلی شروع می‌شود و به سمت بالاتر افزایش پیدا می‌کند و با فاصله کمی از مقعد به سطح پوست می‌رسد.
فیستول اکسترا اسفنکتریک: این فیستول از قسمت راست روده شروع می‌شود و تا قسمت پایینی ادامه پیدا می‌کند. کانال آن از طریق عضله لواتور آنی که کف لگن می‌باشد تا به ناحیه اطراف نزدیک مقعد ادامه پیدا می‌کند.
فیستول اینتر اسفنکتریک: منشا این فیستول از بین عضلات داخلی و خارجی مقعد شروع می‌شود و بعد از اینکه از عضله اسفنکتر عبور می‌کند از قسمتی که به مقعد بسیار نزدیک است خارج می‌شود.

پزشک در مرحله اول سوابق خانوادگی و بیماری شما بطور کامل بررسی می‌کند و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. معمولا مجرایی که فیستول در سطح پوست مقعد ایجاد می‌کند به راحتی قابل مشاهده است، به غیر از مواردی که این مجرا خود به خود بسته می‌شود. گاهی تشخیص این بیماری فقط با بررسی سوابق بیمار و معاینه بالینی امکان پذیر نیست. در چنین مواردی انجام سونوگرافی‌های اندوآنال دوبعدی و سه بعدی یا سی تی اسکن تجویز می‌شود.

در حال حاضر هیچ درمان دارویی برای این مشکل وجود ندارد و تقریبا جراحی برای درمان فیستول مقعدی ضروری است؛ بنابراین با مصرف دارو و استفاده از روش‌های خانگی، درمان این عارضه را به تعویق نیندازید.

بهترین جایگزین جراحی‌های سخت فیستول، روش لیزر است. عمل فیستول با لیزر یک روش بدون بیهوشی و سرپایی است که طی آن با کمک اشعه لیزر مسیر فیستول را تخلیه و ترمیم می‌کنند. لیزر فیستول در کمتر از یک ساعت انجام می‌شود و بیمار بلافاصله بعد از عمل مرخص می‌شود. همچنین هیچ یک از مشکلات و عوارض جراحی فیستول را نخواهد داشت.به دلیل قطعی بودن نتیجه و دوران نقاهت کوتاه در روش درمان فیستول با لیزر، بسیاری از بیماران این روش را انتخاب می‌کنند.

اگر فیستول پیچیده نباشد، ممکن است فیستولوتومی انجام شود. در این روش با ایجاد برش در مقعد دهانه داخلی کانال مقعدی به دهانه خارجی متصل می‌شود و شیاری ایجاد می‌شود که از داخل به بیرون بهبود می‌یابد. فیستولوتومی یک روش طولانی مدت است که ترمیم آن حدود ۲ ماه زمان می‌برد، اما درصد موفقیت آن حدود ۹۰ درصد است. هرچند که احتمال بروز بی اختیاری به دلیل ایجاد آسیب در عضله اسفنکتر وجود خواهد داشت.

طی این روش مجرای ایجاد شده حاصل از بیماری فیستول را با کمک نخ بخیه و یا لوله تخلیه پر می‌کنند تا از این طریق عفونت تخلیه شده و به بهبود بیماری کمک نماید. این نخ حداقل ۶ هفته باید در مجرای بیماری باقی بماند.

فلپ پیشرفته اندوآنال روشی است که معمولاً برای فیستول‌های پیچیده یا بیمارانی که در معرض بی اختیاری هستند استفاده می‌شود. در این روش، دهانه داخلی فیستول توسط بافت سالم اطراف پوشانده می‌شود تا نقطه منشا فیستول بسته شود. میزان عود بیماری تا ۵۰ درصد گزارش شده است و برخی شرایط مانند بیماری کرون، بدخیمی، بافت پرتودهی شده و سیگار کشیدن، احتمال عود مجدد را افزایش می‌دهند.