مرگ خود خواسته قابل پیشگیری است؟

تابناک جوان: صبح روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت در ایستگاه مترو بیمه واقع در خط ۴ به سمت کلاهدوز، مرد جوانی دست به خودکشی زد که البته ناموفق بود. این خبر بهانه‌ای شد برای پاسخ به این سوال که آیا خودکشی یا مرگ خود خواسته قابل پیشگیری است؟ اطرافیان فردی که در فکر اقدام به خودکشی است، چطور می‌توانند نشانه‌های آن را تشخصی دهند؟در اغلب کسانی که دست به خودکشی می‌زنند، احساس عمیق ناامیدی، ناتوانی در حل مسائل و افسردگی مشاهده می‌شود. هرچه تعداد علائمی که در شخص مشاهده می‌کنید بیشترباشد، به همان میزان احتمال ارتکاب به خودکشی در او افزایش خواهد یافت.

براساس گزارش سازمان جهانی سلامت (WHO)، سالانه نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر خودکشی می‌کنند. آمار خودکشی‌ در ایران به نسبت جهان، میزان کمتری را نشان می‌دهد؛ به طوریکه این رقم در ایران حدود پنج نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است، حال آنکه در جهان رقمی بیش از ۱۲ نفر بین هر ۱۰۰ هزار نفر است. 

چه عواملی در گرایش به خودکشی نقش دارند؟

براساس اطلاعات یافت شده از سایت Mental Health، کسانی که دچار مشکلات روحی و روانی شده‌اند، بیشتر در معرض اقدام به خودکشی هستند به طوری که تقریبا ۹۰درصد خودکشی‌ها توسط این افراد اتفاق می‌افتد. افسردگی، مصرف موادمخدر و الکل و ترد شدن از سوی خانواده در صدر مسائل مؤثر بر اقدام به خودکشی قرار دارند.

الهه خوش‌نویس، دکتر روانشناس نیز در خصوص عواملی که شخص را به سمت این اقدام هدایت می‎کند به خبرآنلاین می‌گوید: مسلما خودکشی عامل واحدی ندارد و در بیشتر مواقع کسی که به این کار دست می‌زند تحت تأثیر مسائل مختلفی قرار می‌گیرد. ولی اگر بخواهیم رایج‌ترین دلایل این اتفاقات را نام ببریم، می‌توانیم به اختلال روانی، تأثیر پذیری از داروها، مسائل خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی و ژنتیک فرد اشاره کنیم.

او ادامه می‌دهد: در کنار تمام این عوامل، زمانی که فرد زمینه را برای ارتکاب به خودکشی فراهم می‌بیند، به عنوان مثال اسلحه‌ای یا جسم تیزی مانند چاقو در دسترس داشته باشد یا امکان خودکشی را مناسب ببیند مثل همین موردی که در مترو اتفاق افتاد، همه این‌ها شرایط را برای شخصی که دست به این کار می‌زند، فراهم می‌کند.

علائمی که خبر از تمایل فرد به خودکشی می‌دهد

خوش‌نویس ضمن تأکید بر احساس ناامیدی از زندگی در این افراد، در خصوص علائمی که زنگ خطری برای اقدام به خودکشی است، می‌گوید: در بیشتر موارد کسی که قصد خودکشی داشته باشد این موضوع را به زبان می‌آورد. علائم افسردگی و اضطراب، میل به تنها زندگی کردن و اقدام به آن، از دست دادن شغل و کاهش کیفیت ارتباط با دوستان و خانواده از جمله علائمی است که در اکثر کسانی که به این کار دست می‌زنند مشاهده می‌شود.

پیشگیری از خودکشی

دکتر خوش‌نویس در پاسخ به این سوال که اطرافیان در صورت مشاهده نشانه‎‌ها چه باید بکنند، می‌گوید: زمانی که تهدید به خودکشی را به صورت کلامی از کسی بشنوید یا به صورت واضح در رفتارش مشاهده کنید، حتما اولین و تنها اقدام مراجعه به یک روانپزشک است و شاید حتی نیاز به بستری کردن فرد باشد.

او تأکید می‌کند: حتما تهدیدهای لفظی و افت عملکرد را بخصوص در افرادی که سابقه چنین رفتارهایی ندارند جدی بگیرید. چرا که یک لحظه ممکن است منجر به پشیمانی شود.

چه تفاوتی بین زنان و مردان وجود دارد؟

خوشنویس درمورد فراوانی جنسیتی خودکشی اشاره می‌کند که فراوانی تهدید به خودکشی در زنان ۳ الی ۴ برابر بیشتر از مردان است اما در صورت اقدام به این عمل، احتمال مرگ مردان در اثر خودکشی نسبت به زنان بسیار بالاتر است.

براساس گزارش سایت Mental Health، علت این است که اغلب مردان کمتر از زنان در خصوص مشکلات خود از دیگران درخواست کمک می‌کنند و کمتر درباره‌ی دل‌مشغولی‌هایشان صحبت می‌کنند.

درمان کسی که از خودکشی جان سالم به در برده

رفتار ما در برخورد به کسی که پس از خودکشی زنده مانده، در ادامه زندگی او تأثیر بسیار زیادی دارد. این افراد گاهی طرد می‌شوند و مورد قضاوت‌های شدید دیگران قرار می‌گیرند.

خوش‌نویس در مورد این موضوع تأکید می‌کند که چنین شخصی باید حتما پروسه‌ی درمانی را طی کند در غیر این صورت ممکن است مجدد به این کار دست بزند.

او ادامه می‌دهد: برای پروسه درمان نیاز است که شخص تحت نظر روانپزشک و روانشناس به طور هم‌زمان قرار بگیرد به این صورت که دارو درمانی توسط روانپزشک و روان درمانی توسط روانشناس انجام شود.

تماس با اورژانس اجتماعی

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در مواجهه با صحنه خودکشی یا فردی که در معرض این اقدام قرار دارد می‌تواند مؤثر واقع شود، تماس با متخصصی است که بتواند به فرد کمک کند که قدرت ذهن و تصمیم‌گیری خود را بازیابد. کشورهای مختلف، هرکدام به نوعی زمینه را برای رسیدگی به چنین شرایطی فراهم کرده‌اند که در ایران تماس با اورژانس اجتماعی می‌تواند بهترین تصمیم باشد.

خوش‌نویس ضمن اشاره به اهمیت تماس با اورژانس اجتماعی، توضیح می‌دهد: اورژانس اجتماعی اجازه ورود در حین بروز حادثه را دارد و نیاز نیست که مانند یک روانشناس مراحل قانونی را طی کند. به همین دلیل ورودش در چنین شرایطی بسیار می‌تواند کمک کننده باشد.

اورژانس اجتماعی چیست؟

اورژانس اجتماعی در واقع برنامه‌ای برای پاسخگویی به نیازهای مردم و حل یا کاهش مشکلاتشان است که حاصل فعالیت چندین ساله سازمان بهزیستی کشور در دفترامور آسیب‌دیدگان اجتماعی است.

اقداماتی که اورژانس اجتماعی انجام می‌دهد تلفیقی از مداخله در بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی (مرکز اورژانس اجتماعی)، خط تلفن اورژانس اجتماعی (۱۲۳) تیم سیار اورژانس اجتماعی (خدمات اجتماعی سیار) و پایگاه اورژانس اجتماعی (پایگاه خدمات اجتماعی) است.

زوجین متقاضی طلاق، افراد دارای اختلاف خانوادگی حاد، زنان و دختران آسیب‌دیده اجتماعی، کودکان کار و خیابان، همسران و کودکان آزار دیده، دختران و پسران فراری از منزل و سایر افرادی که به دلیل قرار گرفتن در شرایط بحرانی به کمک نیاز دارند، می‌توانند از خدمات اورژانس اجتماعی استفاده کنند.