صد سياه‌قلم از سياه‌روزگارِ مردمي فقرزده و کرونازده

نقاش ۵۶‌سالۀ اهل پرو، طراحی‌های خیابانیِ‌اش از ترس‌ها، غم‌ها و درماندگیِ پایتخت‌نشینان این کشور را در دوران کرونا، در کتابی با نام «کروناویروسِ جدید و دولتِ خوب» منتشر کرد. یک هنرمند پِرویی، در بحبوحۀ همه‌گیری ویروس کرونا، با دفترچۀ طراحی و مدادش به خیابان رفته و از وضعیت مردم شهرش طراحی کرده است. ادیلوِرتو هیمِنِز ۵۶ ساله (Edilberto Jiménez)، حین قدم­‌زدن در خیابان‌های لیما (پایتخت پرو) حدود ۷۵۰ طراحیِ سیاه‌قلم مستند از مردمش خلق کرده که هریک راوی داستانی منحصربه‌فرد از این شهر کرونازدۀ پُردرد است.

او برای تکمیل این طراحی‌ها در کارگاهش، زمان زیادی را هم صرف شنیدن و خواندن اخبار مرگ‌­ومیرِ کرونا از تلویزیون و روزنامه کرده ­است و در این باره می‌­گوید: «این وضعیت، شبیه جنگیدن با دشمنی نامرئی است». این هنرمند از آن ۷۵۰ طرح، ۱۰۰ کار را در کتابی با نام «کروناویروسِ جدید و دولتِ خوب» (New Coronavirus and Good Government) منتشر می‌کند و می‌گوید: «هر طراحی، راوی داستانی است که روی من تأثیر گذاشته».
عنوان کتاب، یادآور کتابی کهن در تاریخ پرو است؛ یک کتاب مصور خطی به‌نام «تاریخچۀ جدید و دولتِ خوب» (New Chronicle and Good Government) که کارِ یک سرخ‌پوست بومی پرو به‌نام Felipe Guaman Poma de Ayala در سال ۱۶۱۵ است. اهمیت تاریخی این کتاب ازجمله به‌دلیل پرشمار طراحی‌های سیاه‌قلمی است که روزگار بومیان پرو را در دوران اشغال سرزمین‌شان توسط اسپانیایی‌ها روایت می‌کند.

هیمِنِز در سال ۲۰۰۵ نیز کتاب دیگری محتوی طراحی­‌هایی با موضوع جنگ داخلی پرو در دهه ۱۹۸۰ منتشر کرده است. طراحی­‌های آن کتاب براساس اسناد و تصاویر باقیمانده از درگیری­‌های میان دولت پرو و گروهی شورشی موسوم به «راه درخشان» بود؛ جنگی که قریبِ ۷۰ هزار کشته بر جای گذاشت. به­ باور این هنرمند «شباهت­‌هایی میان آن درگیری­‌های مسلحانه و این پاندمی وجود دارد».
نخستین طراحی او در کتاب تازه‌اش، واکنش اعضای خانواده‌­ای از طبقۀ کارگر را نشان می­‌دهد که هنگام اعلام عمومیِ وضعیت اضطراری شیوع کرونا و قرنطینه اجباری، با چهره­‌هایی حیرت‌­زده، خیره به تلویزیون مانده‌اند؛ تعطیلی­‌ای که ۱۰۶ روز طول می­‌کشد.
طراحی دیگر روایت روزی است که هنرمند برای خرید روزانه بیرون رفته بوده و در مسیر بازگشت، نزدیکِ او پیرمردی روی زمین می‌­افتد و دیگر بلند نمی‌­شود. مردم همهمه می­‌کنند و هم را می‌­ترسانند که «او مبتلاست». هیچ‌کس به پیرمرد نزدیک نمی‌­شود؛ مگر چند سگ­ ولگرد و چند کبوتر.
هیمِنِز که انسان­‌شناس (anthropologist) هم است در این باره می­‌گوید: وقتی افتادن آن پیرمرد روی زمین و مردمی را که با ترس و هراس شاهد ماجرا بودند، دیدم، به یاد صحنه‌­ای از درگیری­‌های سیاسیِ چهل سال پیش در شهر آیاکوچو افتادم: به یاد مردی که با گلولۀ سربازان دولتی به زمین افتاد. سیاه­‌قلم هیمِنِز از صحنه مرگ پیرمرد چنین است که پیرمرد به زمین افتاده است، صد‌ها جسد مرده او را محاصره کرده‌­اند و می‌­کوشند پیرمرد را میان خود بکشند؛ اما سگ­‌های ولگرد صدا می‌­کنند و نمی‌­گذارند.

طراحی­‌های دیگر راوی صحنه­‌هایی، چون جان‌­دادن مردم مقابل دروازه بیمارستان­‌ها، کتک­‌زدن و دورکردن دستفروشان توسط پلیس و نیز جان­‌دادن پدری از نبودِ اکسیژن مقابل چشمانِ خانوادۀ فقیرش. طراحی‌­هایی نیز براساس اخبار منتشرشده از تلویزیون و روزنامه درباره اجساد مردگان در کتاب هست. مثلاً روایت باغبانی که ۲۰ می ۲۰۲۰، پس از فهمیدنِ ابتلایش به کرونا خود را حلق‌­آویز کرد.
در یادداشت آغازین این کتاب که توسط یک استاد مطالعات فرهنگی، به نام ویکتور ویچ (Víctor Vich) نوشته شده، آمده­‌است: «شخصیت­‌های طراحی­‌های هیمِنِز، بی­‌عدالتی­ بی­‌رحمانۀ جاری در زندگی مردم پرو را نشان می­‌دهند.»
گفتنی است که در پی همه­‌گیریِ کرونا در پرو، بخش­ مراقبت­‌های ویژۀ بیشتر بیمارستان­‌ها و مراکز درمانی منحل شده و تعداد دقیق قربانیان این ویروس همچنان اعلام نشده و تا پنج ماه پیش عددی بین ۷۰ هزار تا ۱۷۰ هزار است.
هیمِنِز می­‌گوید: «در پرو دو نوع پاندمی دیده می­‌شود: یکی برای فقرا و دومی برای ثروتمندان. ما در نابرابری مطلق زندگی می‌­کنیم».

 

منبع : جام جم