بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید بله یا خیر؟

پس از شیوع ویروس کرونا در کشور در اسفند سال ۹۸، مراکز آموزشی و مدارس تعطیل شدند و آموزش‌ در بسترهای غیرحضوری مانند فضای مجازی، شبکه شاد، مدرسه تلویزیونی و بسته ‌های آموزشی پیگیری شد.  
سپس در  اردیبهشت ۹۹، مدارس به صورت اختیاری برای رفع اشکال دانش آموزان بازگشایی شد، هر چند با توجه به گسترش کرونا و هراس عمومی از انتقال این ویروس، آموزش در سال تحصیلی جدید باز به صورت غیرحضوری دنبال شد.
با این همه، ارزیابی نتایج آموزش غیرحضوری بر سلامت جسم، روان و تحصیل دانش‌آموزان، نشان می‌دهد که پیامدهای منفی تعطیلی مدارس بسیار بیشتر از دایر بودن آنهاست. 
و البته در حالی که نمی‌توان نگرانی بسیاری از خانواده‌ها را در مورد سلامتی فرزندانشان نادیده گرفت، برخی کارشناسان معتقدند چشم‌اندازی برای پایان ویروس کرونا وجود ندارد و با توجه به آسیب های تعطیلی مدارس، باید با این ویروس کنار بیاییم و راه های همزیستی با آن را در پیش بگیریم.

آموزش در فضای مجازی، فرصت یا تهدید؟

در پی تعطیلی مدارس به سبب  شیوع کرونا، بسترهای آموزش در کشور ناگزیر به سمت فضای مجازی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی رفت، راه حلی که ضمن آن، تدریس از طریق ارسال فایل صوتی و تصویری برای دانش آموزان در شبکه اجتماعی به جای تدریس چهره به چهره و حضوری انجام می‌شود و صاحبنظران آن را در کوتاه مدت موثر اما در درازمدت آسیب‌زا می‌دانند. 
با وجود ظرفیت‌های آموزش غیرحضوری در شرایط خاص، به گفته صفی‌الله صفایی رییس دانشگاه پیام نور مرکز همدان، تدریس از طریق فضای مجازی، روند ارزیابی سطح دانش و یادگیری دانش آموزان و موفقیت آمیز بودن روند آموزش را با مشکل مواجه می‌کند.
این در حالی است که نباید مشکل  برخی از دانش‌آموزان در خانواده‌های کم‌بضاعت در دسترسی به گوشی هوشمند و تبلت و یا ضعف زیرساخت های ارتباطی در برخی مناطق را از یاد برد، مساله‌ای  که شرایط را برای این محصلین دشوارتر کرد و چه بسا موجب ترک تحصیل برخی از آنها شد.
هادی زارع پور مدیرکل آموزش و پرورش کهگیلویه و بویراحمد در همین خصوص اظهار می کند: بنا به تحقیقی که توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در سال ۹۹ انجام شد، آماری بدست آمده است که نشان می دهد آموزش های فعلی در ایام کرونا برای ۴۰ درصد دانش آموزان کفایت کرده است و مابقی(۶۰درصد) نیاز به کلاس های جبرانی دارند.
اما فارغ از چالش  یادگیری، اختلال در روابط عاطفی دانش آموزان نیز می تواند از  پیامدهای طولانی شدن روند آموزش در فضای مجازی باشد، به طوری که به بیان رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان، غیرحضوری بودن کلاس ها به عنوان یکی از عوامل ایجاد اختلال در فرایند یاددهی و یادگیری، موجب ایجاد افسردگی، پرخاشگری و ضعف اعتماد به نفس در دانش آموزان می شود.
سید منصور مرتضوی می‌گوید: نداشتن ارتباط چشم در چشم دانش آموز و معلم علاوه بر ایجاد اختلالات یادگیری مانعی برای برقراری ارتباطات عاطفی بین
سلامت جسمی دانش آموزان هم به سبب خانه‌نشینی و تغییر سبک زندگی آنها در روش آموزش غیرحضوری در معرض خطر است. 
راضیه پوزش کارشناس تغذیه مرکز بهداشت بویراحمد در این زمینه می‌گوید: ضرورت ماندن دانش آموزان در منزل در دوران همه گیری کرونا و یک جا نشینی به خاطر شرکت در کلاس های مجازی منجر به عاداتی مثل عدم تحرک کافی و نپرداختن به ورزش، به هم خوردن خواب شبانه و بیدار ماندن طولانی مدت در طول شب، ریزه خواری و مصرف مکرر میان وعده های پرکالری می شود که این مجموعه عوامل خطر چاقی و زمینه ساز و تشدید کننده بیماری های غیرواگیر هستند. 
همچنین به گفته شقایق ملک‌زاده روانشناس و مشاور خانواده در ساری، خستگی چشم، درد گردن و دست، استرس هایی که دانش آموز در مورد امتحانهای انلاین  با قطع شدن برق و اینترنت دارد، از دیگر چالش های آموزش‌های مجازی است.
اما نظر امیر محمدی مدیر آموزش و پرورش ورامین هم شنیدنی است، آنجا که می گوید: امروز به نقطه‌ای در آموزش و پرورش رسیده‌ایم که خانواده‌ها دیگر توان و اشتیاق همراهی با دانش‌آموزان برای حضور در کلاس‌های غیرحضوری را ندارند و این امر وضعیت آینده‌سازان کشور را با خطرات جدی همراه می‌کند.
با این  همه، نظام آموزش و پرورش کشور به خاطر شرایط کرونایی موجود هنوز بی نیاز از آموزش غیرحضوری نیست و بررسی های ستاد ملی مقابله با کرونا جهت تصمیم گیری درباره چگونگی پیگیری فرآیند آموزش در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ ادامه دارد. 
هر چند دکتر یوسف بیانلو  پژوهشگر مسائل اجتماعی در زنجان معتقد است که باید به آسیب‌ها نیز توجه کنیم و در جهت کاهش مسائل هم از جهت مقابله با بیماری و هم بازگشت به روند عادی زندگی اجتماعی گام های موثر برداریم.
مدارس حتماً به‌صورت ترکیبی بازگشایی شود
شهلا شمس، مدیر یک مدرسه دوره متوسطه در قزوین در این خصوص به ایسنا می‌گوید: با توجه به واکسیناسیون صورت گرفته، موافق بازگشایی مدارس هستم چراکه در حوزه آموزش مجازی با مشکلاتی از قبیل قطع و وصل شدن اینترنت، نداشتن تلفن همراه دانش آموزان و بالا بودن هزینه اینترنت روبه‌رو هستیم.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه در هنرستان فعالیت دارم، معتقد هستم در این نوع مدارس آموزش به‌صورت مجازی صرف کافی نیست، در رشته‌های هنرستان نیاز است که آموزش به‌صورت ترکیبی باشد و برخی از درس‌ها نیاز به حضور دانش آموزان دارد، انتقال دانش صرفاً از طریق فضای مجازی مقدور نیست.
 این مدیر مدرسه تأکید می‌کند: امیدوارم در سال آموزشی جدید شرایط طوری باشد که بتوانیم آموزش ترکیبی را داشته باشیم و دانش آموزان در کارگاه حضور داشته باشند، دانش آموزان متوسطه دوم می‌توانند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و در کنار هم‌ درس بخوانند، از طرفی تمام کلاس‌ها ضدعفونی می‌شود، همه موارد لازم از طرف مدارس نیز رعایت می‌شود و جای نگرانی وجود ندارد.
وی یادآور می‌شود: با برگزاری غیرحضوری مدارس به جد مخالف هستم، چراکه مشخص نیست بیماری کرونا چه زمانی پایان یابد و واکسیناسیون عمومی تا چه زمانی به‌صورت کامل انجام شود، بنابراین باید خودمان را با شرایط فعلی وفق دهیم.
بازگشایی مدارس همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مشکلی ایجاد نمی‌کند
فرشته رحمانی مدیر یکی از مدارس خرمدشت از توابع استان قزوین نیز که معتقد است باید مدارس به‌صورت حضوری یا ترکیبی بازگشایی شود، به ایسنا تأکید می‌کند: بازگشایی مدارس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ وقتی مدارس حضوری باشد رابطه عاطفی بین معلم و دانش‌آموزان ایجاد می‌شود که در یادگیری دانش آموزان مؤثر است، این رابطه به‌سختی در فضای مجازی شکل می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: تأکید داریم که مدارس حتماً به‌صورت ترکیبی بازگشایی شود، حضور دانش‌آموزان در مدارس حتی در ساعت‌های کم به همراه رعایت پروتکل‌های بهداشتی انگیزه دانش آموزان را افزایش خواهد داد، آموزش‌وپرورش نیز امکانات و تجهیزات بهداشتی را در اختیار ما قرار داده است و در این خصوص نگرانی وجود ندارد و صرفاً نیاز است که دانش آموزان با ما همکاری کنند.
رحمانی بیان می‌کند: در سال تحصیلی گذشته که آموزش به‌صورت مجازی ادامه پیدا کرد خانواده‌های زیادی ضربه خوردند، اغلب مادران درگیر تدریس شدند و سختی کار معلم‌ها را بیشتر درک کردند، خانواده‌ها نیز تمایل دارند که فرزندانشان در فضای مدرسه به تحصیل بپردازند و در این میان بهترین کار، بازگشایی ترکیبی مدارس است.
بازگشایی مدارس به‌صورت ترکیبی طرح خوبی است
مرجان معادی، معلم دوره متوسطه دوم که سال گذشته در مقطع ابتدایی تدریس کرده است، به ایسنا می‌گوید: نه‌تنها من بلکه همه همکاران موافق بازگشایی مدارس هستیم اما با این شرط که همه واکسن زده باشند و تمام پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود.
وی ادامه می‌دهد: آموزش در فضای مجازی سختی‌های خودش را دارد، آموزش مجازی شنیداری و دیداری بود درحالی‌که آموزش زمانی کامل است که دانش آموزان برخی از آموزش‌ها را از نزدیک لمس کنند برای مثال وقتی آزمایشی انجام می‌شود دانش آموزان باید بدانند که چگونه انجام‌شده و چه اتفاقی افتاده است.
این معلم اظهار می‌کند: بازگشایی مدارس به‌صورت ترکیبی طرح خوبی است، در واقع دانش آموزان در ساعت تعیین‌شده در مدارس حضور پیدا می‌کنند و تعداد آن‌ها با توجه به ظرفیت کلاس در نظر گرفته می‌شود، این ظرفیت باید در مدارس ابتدایی و متوسطه متفاوت باشد.
وی یادآور شد: بازگشایی ترکیبی در متوسطه کار راحت و قابل‌کنترلی است، اما در دوران ابتدایی کار کمی سخت‌تر است چراکه دانش‌آموزان بازیگوشی بیشتری دارند، بااین‌حال اگر شرایط حضور ایمن فراهم شود آموزش ترکیبی تأثیرگذاری بیشتری در یادگیری دارد و توان یادگیری را افزایش می‌دهد و از طرفی روحیه معلم و دانش‌آموز بهتر می‌شود.
معادی اظهار کرد: آموزش از راه فضای مجازی کار مشکلی است درحالی‌که اغلب فکر می‌کنند شیوع کرونا به نفع معلمان شده است درحالی‌که شرایط کار سخت‌تر شده است و نیاز است که زمان بیشتری را صرف آموزش کنیم.

بازگشایی ترکیبی باید دانش آموزان را ملزم به حضور کند

محتشم نادری معلم کلاس ششم است، وی نیز معتقد است اگر آموزش مجازی درست استفاده شود می‌تواند جایگزین مناسبی برای آموزش حضوری باشد.
وی در گفت‌وگو با ایسنا بیان می‌کند: در حال حاضر ظرفیت مناسبی برای آموزش مجازی وجود ندارد و آن‌طور که باید آموزش مجازی به‌درستی اجرا نمی‌شود، درواقع با تولید محتوای ساده و ارسال تعدادی صوت و تصویر، آموزش ناقصی صورت می‌گیرد که از نظر ارزشیابی و آموزشی ضعف ایجاد می‌کند، به همین دلیل ترجیح می‌دهم که کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار شود.
این معلم یادآور شد: از طرفی شیوع کرونا نگران‌کننده است و بازگشایی مدارس در پیک کرونایی چیزی جز ضرر و زیان ندارد، تا زمانی که آمار کرونا بالاست و شاهد مرگ هم‌وطنانمان هستیم بهتر است که از آموزش مجازی استفاده کنیم.
وی تأکید می‌کند: کنترل دانش آموزان ابتدایی بسیار سخت است و رعایت پروتکل‌ها در این شرایط سخت‌تر است، طرح ترکیبی بازگشایی مدارس سال گذشته اجرا و مدارس از ۱۵ شهریور بازگشایی شد، قرار بود بخشی از آموزش مجازی و بخشی دیگر حضوری باشد اما متأسفانه والدین استقبال نکردند و از ۳۰ نفر صرفاً ۱۰ دانش‌آموز به مدرسه آمدند.
نادری بیان کرد: این باعث می‌شد که کار من معلم چند برابر شود، در مدرسه آموزش حضوری داشتم و در ساعتی خارج از مدرسه به دانش‌آموزانی که به کلاس نمی‌آمدند مجازی آموزش می‌دادم، اگر مدارس طوری بازگشایی شود که مورد استقبال خانواده‌ها قرار بگیرد و پروتکل‌ها رعایت شود این آموزش در کنار آموزش مجازی به پیشرفت دانش آموزان کمک می‌کند.
وی اظهار کرد: بازگشایی ترکیبی باید والدین را ملزم کند که در ساعت مشخص‌شده دانش آموزان را به مدرسه بیاورند. اگر بازگشایی اختیاری باشد دانش‌آموز و معلم ضرر می‌کنند، ما باید زیرساخت‌های آموزش مجازی را تقویت کنیم و کلاس‌ها به‌صورت تصویری برگزار شود، در بستر شاد نمی‌توان تشخیص داد که دانش‌آموز سر کلاس است یا والدین در کلاس حاضر شدند.
 این معلم تأکید کرد: دانش آموزان دوره متوسطه اول و دوم راحت‌تر پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند اما دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و دبستانی توجیه‌پذیری کم‌تری دارند و هیجانی رفتار می‌کنند، می‌شود در دوره متوسطه بازگشایی ترکیبی را بدون نگرانی اجرا کرد اما در دوره ابتدایی این کار سخت است.

دانش آموزان، آموزش مجازی را جدی نمی‌گیرند

پرستو موقر مادر ۲ دانش‌آموز کلاس دوم و هفتم نیز در این خصوص به ایسنا می‌گوید: موافق بازگشایی مدرسه به‌صورت حضوری هستم چراکه دانش آموزان با حضور در مدرسه درک مطلب بیشتری دارند، زمانی که آموزش از طریق مجازی باشد دانش آموزان درس خواندن را جدی نمی‌گیرند.
وی ادامه می‌دهد: سال گذشته دخترم کلاس اول ابتدایی بود و به خاطر نرفتن به مدرسه شرایط سختی را پشت سر گذاشتیم، چراکه برداشتی از مدرسه نداشت و نمی‌دانست چطور باید درس بخواند، اینکه توسط یک گوشی تلفن باید پاسخگو باشد کار را سخت کرده بود و بار زیادی را به ما تحمیل کرد.
این مادر اظهار می‌کند: دانش آموزان آموزش مجازی را جدی نمی‌گیرند و ارتباط برقرار نمی‌کنند، نیاز است که در مدرسه حضور پیدا کنند، از طرفی نگران شیوع کرونا هستیم و این استرس وجود دارد که فرزندمان در محیط آلوده قرار بگیرد و دچار مشکلاتی شود.
وی خاطرنشان می‌کند: این‌که مدارس به‌صورت ترکیبی بازگشایی شود ایده خوبی است و از آموزش مجازی بهتر است، امیدواریم آموزش‌وپرورش شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کند که با اطمینان خاطر فرزندانمان را به مدرسه بفرستیم بدون اینکه نگران حال آن‌ها باشیم، این موضوع در مدارس غیرانتفاعی رعایت می‌شود اما نگرانی اصلی خانواده‌ها مدارس دولتی است که درصد زیادی از دانش آموزان را در برمی‌گیرد.
در مدارس مختلف به اقتضای شرایط منطقه‌ای عمل می‌کنیم
حسنعلی اصغری، مدیرکل آموزش‌وپرورش استان قزوین نیز در این خصوص در پاسخ به سوالات ایسنا می‌گوید: در شرایط گسترش ویروس کرونا باید تصمیمات مسئولانه و واقع‌بینانه گرفته شود، بنابراین در مدارس مختلف به اقتضای شرایط منطقه‌ای عمل می‌کنیم، سال تحصیلی جدید ترکیبی از آموزش‌های مجازی و حضوری را در برمی‌گیرد و بازگشایی حضوری کلاس‌ها به‌صورت تدریجی، هوشمندانه و با روش‌های متفاوت‌تر خواهد بود.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر ۱۳۰ روستای استان قزوین فاقد پوشش اینترنت هستند و همین امر آموزش مجازی در این روستاها را با مشکل روبه‌رو کرده است، از همین رو درس‌نامه‌هایی آماده‌شده که توزیع و به دست تمام دانش آموزان در مناطق کم برخوردار می‌رسد، هم‌چنین ۱۳۲ مدرسه در استان کمتر از ۱۰ دانش‌آموز و ۵۴۸ مدرسه کمتر از ۵۰ دانش آموزان دارد، با توجه به تراکم کم‌جمعیت، آموزش‌های حضوری در این مدارس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی انجام می‌شود.
مدیرکل آموزش‌وپرورش استان قزوین اظهار می‌کند: نحوه برگزاری کلاس‌های درس با نوبت‌دهی توسط مدیریت مدرسه تدریجی نیز از آبان ماه اجرایی می‌شود، اما در شهرستان‌ها و مناطقی که شیوع ویروس کرونا بیشتر است کلاس‌ها مجازی و در شبکه «شاد» برگزار می‌شود.
وی یادآور می‌شود: تجارب سال گذشته باعث شده تا نظارت بر جامعه آماری را امسال دقیق‌تر و جامع‌تر داشته باشیم، باید تمام تلاش خود را برای رفع نگرانی خانواده‌ها انجام دهیم.
به گزارش ایسنا، با توجه به شرایط موجود، بازگشایی مدارس به روش ترکیبی ایده مناسبی است، اما لازم است که آموزش‌وپرورش زیرساخت‌های لازم برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی را ایجاد کند و تعداد کمی از دانش‌آموزان در هر کلاس قرار بگیرند تا خانواده‌ها با آرامش خاطر دانش آموزان را در ساعت‌های مشخص‌شده به مدرسه بفرستند.

چه باید کرد

حدود ۱۸ ماه از شیوع ویروس کرونا می‌گذرد اما هنوز به فرآیند مهم و تاثیرگذار آموزش همزیستی با کرونا در جامعه به خصوص برای دانش آموزان توجه لازم نشده است در حالی که یادگیری خود مراقبتی در مقابل بیماری کرونا همانند مطالب درسی، تربیتی و مهارتی باید مورد توجه خانواده ها و دست اندرکاران حوزه آموزشی جامعه قرار گیرد.

 در حالی که واکسیناسیون فرهنگیان پرشتاب ادامه دارد، سخنگوی ستاد ملی مدیریت مقابله با کرونا اعلام کرده است که با در نظر گرفتن اولویت سلامت دانش‌آموزان و معلمان، تمام مدارس کشور اول آبان ۱۴۰۰ به ‌صورت حضوری بازگشایی خواهند شد و همچنین از اول مهر ماه ٣٠ تا ۴٠ درصد مدارس که زیر ۱۰۰ نفر جمعیت دارند می‌توانند به‌صورت حضوری در مدارس حاضر شوند.
حسین سلیمیان پدر یک دانش‌آموز کرجی در این خصوص معتقد است: حتی اگر قرار به بازگشایی مدارس باشد، باید به این نکته توجه کرد که بازگشایی مدارس به صورت ایمن انجام شود و حفظ سلامت دانش آموزان و خانواده های آنان بر هر چیزی حتی آموزش مقدم است.
محمد طاهری هم که فرزندش دانش آموز  متوسطه دوره اول در کرج است، می گوید: باتوجه به واکسیناسیون معلمان، انتظار می رود که واکسیناسیون دانش آموزان هم هرچه سریعتر اجرا شود تا مدارس امسال به صورت حضوری برگزار گردد.
همچنین مریم ورزدار از اولیای یک  دانش آموز نظرآبادی معتقد است بازگشایی مدارس به نفع دانش آموزان است به شرطی که بستر مناسب بهداشتی در مدارس فراهم آید و کلاس ها به صورت محدود برگزار شود.
وی بیان می کند: موافق بازگشایی مدارس هستم زیرا دانش آموزان در مدارس در کنار یادگیری مطالب درسی ، مسائل تربیتی ، مهارت های زندگی ، گفت و گو و تعامل با یکدیگر را می آموزند.
ستاره صبوحی نیز مادری از دیار گلستان که ۲ فرزند محصل در پایه چهارم و ششم ابتدایی دارد، می گوید که فرزندانم با وجود شرکت در آموزش آنلاین و مشاهده فیلم‌های ضبط شده در شبکه شاد بازهم در برخی از موارد نیاز به رفع اشکال داشتند که از توان بنده و به طور قطع بسیاری از والدین خارج است و ترجیح می‌دهم امسال کلاس‌های درس به صورت حضوری اما با رعایت شرایط خاص و البته با واکسینه کردن هر چه سریعتر دانش آموزان برگزار شود.
بی تردید هم اکنون اطلاعات و آگاهی ما درباره ویروس کرونا افزایش یافته و به گفته کارشناسان، با اتخاذ رفتارهای عالمانه و دقیق باید با ویروس کرونا همزیستی خلاقانه داشته باشیم.
علی طاهری خلوص جامعه شناس البرزی می گوید: با این اوصاف مهمترین لازمه بیرون راندن ویروس خطرناک کرونا از پیش پای کودکان و نوجوانان، آموزش خودمراقبتی به آنان در فضای درس و مدرسه است چرا که اگر کوچکترین غفلتی در این امر صورت بگیرد احتمال شیوع کرونا در فضای مدارس دور از انتظار نیست.
وی  تصریح دارد: گسترش آموزش های خودمراقبتی برای دانش آموزان به ویژه دانش آموزان پایه ابتدایی به زبان ساده موجب داشتن رفتارآگاهانه آنان در پیشگیری از کرونا با راه حل های آسان و همچنین انتقال پیام های آموزشی به سایر اعضای خانواده و اطرافیان می شود.
جلیل امانی مشاور مدرسه در شهرستان بابلسر هم معتقد است که والدین باید بدانند نگاه دانش آموز از بازگشایی مدرسه با دیدگاه و یا دغدغه ای که والدین دارند متفاوت است و برای کاهش استرس دانش آموز باید محیط حمایتی برای فرزند ایجاد شود.
نگرانی والدین از سلامت فرزندانشان و نگرانی مسئولان از تبعات آینده آموزش مجازی برای نظام تعلیم و تربیت کشور هردو به جا و منطقی است. می‌توان با تسریع روند واکسیناسیون و برگزاری کلاس‌های درس با حضور محدود دانش‌آموزان و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، هر دو دل‌مشغولی را به درستی پاسخ گفت.

مجله اینترنتی تابناک جوان