صفحه نخست

دیگه چه خبر

فرهنگ و هنر

خانواده و جامعه

چند رسانه ای

صفحات داخلی

۳۱ مرداد ۱۴۰۰ - ۱۶:۴۷

ایرانیان از کی دارای نام خانوادگی شدند؟/عجیب ترین نام های خانوادگی ثبت شده چیست؟

کد خبر: ۴۳۴۵۵
تعداد نظرات: ۱ نظر

در ایران، نخستین مجموعه رسمی ثبت‌احوال در سوم دی ماه ۱۲۹۷ به عنوان بخشی از بلدیه تاسیس شد و نخستین سند ولایت یا همان شناسنامه هم در همین تاریخ برای فردی به نام «فاطمه ایرانی» در تهران به ثبت رسید. نخستین سند هویتی ایرانیان خارج از کشور در اسفند ماه ۱۳۰۸ در شهر بمبئی به نام «عبدالحسین سپنتا» صادر شد. سپنتا همان کسی است که بعد‌ها نخستین فیلم صامت ایرانی با عنوان «دختر لر» را ساخت.
۹۳ سال از زمان اجبار بکارگیری نام خانوادگی برای اتباع ایرانی به دستور رضاشاه می‌گذرد و از آن زمان تاکنون، اسناد هویتی ایرانیان، تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است .
 نام خانوادگی، شهرت و یا فامیلی، بخشی از نام یک فرد است که نشان‌دهنده تعلق وی به یک خانواده است. پیدایش نام خانوادگی به حدود ۲۸۵۰ سال پیش از میلاد مسیح و برای خاندان‌های مهم و سرشناس چین باستان بازمی‌گردد.

ایرانیان از کی و چگونه دارای نام خانوادگی شدند؟

کتاب‌های قدیمی را که باز می‌کنی به جای اسامی پر از القاب خان، میرزا، سلطنه، دوله، گرفته تا ملا و سید و ... هزار و یک عنوان دیگر و حتی گاهی چند تا از این القاب در کنار هم بود نام‌هایی که مشخص نبود بخش اصلی این نام چیست.

تکبر، تملق و تحقیر مایه اصلی بسیاری از این القاب در گذشته بوده است. اوضاع به این شکل ادامه داشت تا اینکه در دهه‌های نخست قرن ۱۴ شمسی نسخه اجباری شدن نام خانوادگی برای ایرانیان پیچیده شد، اما با گذشت زمان کم کم احساس شد که اجبار برای انتخاب نام خانوادگی چندان اثربخش نبوده چرا که نوادگان ناراضی از حسن سلیقه اجداد به دنبال تغییر نام خانوادگی خود می‌رفتند.

نام خانوادگی یا نام فامیل یا فامیلی بخشی از نام یک شخص است که تعلق فرد را به یک فامیل یا خانواده بیان می‌کند و یکی از موضوعاتی است که با مقوله هویت، ارتباط ناگسستنی دارد. همچنین در اغلب جوامع نام‌خانوادگی یکی از اقلام اصلی تعیین‌کننده هویت و رابطه نسبی افراد است.

شناسنامه قدیمی

 در سال ۱۳۰۴ لوایحی به تصویب مجلس شورای ملی رسید که بر اساس آن القابی که تا پیش از آن برای ایرانیان انتخاب می‌شد منسوخ و انتخاب نام خانوادگی برای کلیه اتباع ایران اجباری شد. براساس این قانون تازه تصویب شده پس از ابلاغ این قانون به کار بردن القاب و عناوین بجز «آقا» و «بانو» برای خطاب کردن افراد ممنوع و بنا شد تا آنان اسم و شهرت خانوادگی نیکو برای خود انتخاب کنند. البته تا پیش از این لایحه نیز، نام فامیل در ایران به اهل علم و هنر، روشنفکران و صاحب منصبان دولتی اختصاص داشت و مردم عادی با نام پدر و جد، شغل یا حرفه یا القاب شناخته می‌شدند.
در ایران، نخستین مجموعه رسمی ثبت‌احوال در سوم دی ماه ۱۲۹۷ به عنوان بخشی از بلدیه تاسیس شد و نخستین سند ولایت یا همان شناسنامه هم در همین تاریخ برای فردی به نام «فاطمه ایرانی» در تهران به ثبت رسید.

نخستین سند هویتی ایرانیان خارج از کشور در اسفند ماه ۱۳۰۸ در شهر بمبئی به نام «عبدالحسین سپنتا» صادر شد. سپنتا همان کسی است که بعد‌ها نخستین فیلم صامت ایرانی با عنوان «دختر لر» را ساخت.

اگر چه در ایران انتخاب نام خانوادگی از سال‌های انقلاب مشروطه در میان قشر روشنفکر جامعه رواج یافته بود، اما با پایان یافتن جنگ جهانی اول و در سال ۱۳۰۴، واحد زیرمجموعه بلدیه به «اداره» ارتقا یافت و عنوان «احصائیه» برای آن انتخاب شد. پس از آن و در زمان سلطنت رضاشاه، در سال ۱۳۱۳ با تصویب قانون مدنی، استفاده از القاب گذشته منسوخ و انتخاب نام خانوادگی برای کلیه اتباع ایران اجباری شد.

در این دوران، افرادی به عنوان مامور ثبت به مناطق مختلف فرستاده می‌شدند تا نام خانوادگی برای هر طایفه مرجع قانونی داشته باشد.

گزینش نام خانوادگی نیز، معمولا از چند روش پیروی می‌کرد که یکی از آن‌ها پیشه نیاکان در یک قوم است. محل اسکان قوم و نام یا شهرت بزرگ خاندان (پدر، پدربزرگ، جد)، از دیگر شیوه‌های متداول انتخاب نام خانوادگی بوده است. گاهی هم یک نام خانوادگی بر اساس شغل یا حرفه (همچون صراف، جواهریان، پزشکزاد) یا یک ویژگی بدنی یا فیزیکی (خوش‌چهره، قهرمان) بازمی‌گشت.

در نهایت و با تصویب قانون مدنی كشور در سال 1313 ثبت نام خانوادگی نیز، اجباری شد. بر اساس قانون، سرپرست خانواده باید برای خانواده خود نام‌خانوادگی انتخاب می‌كرد و نام خانوادگی تخصیص یافته از سوی وی به سایر افراد خانواده‌اش هم اطلاق می‌شد. و از آن زمان تاكنون بیش از چهار نسل از ایرانیان به این نام‌های خانوادگی خوانده می‌شوند.

نام‌خانوادگی بر اساس محل اسکان قوم و نام یا شهرت بزرگ خاندان، پدر، پدربزرگ و جد، گاهی هم شغل یا حرفه یا یک ویژگی بدنی یا انتخاب می‌شد. امروزه در بین اتباع ایرانی بیش از ۱۰ هزار واژه نام‌خانوادگی وجود دارد که از این میان محمدی بیشترین فراوانی و پس از آن حسینی، احمدی، رضائی، مرادی، حیدری، کریمی، موسوی، جعفری، قاسمی، عباسی، رحیمی، ابراهیمی، زارعی، محمودی، محمودی، غلامی، اکبری، میرزائی و قربانی به ترتیب بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند.

اسامی ناخواسته نوادگانی که القاب تحمیلی دارند

پس از چندی که نام‌های خانوادگی به مرور زمان در زندگی افراد نفوذ کرد و اهمیت آن روشن شد بسیاری از افراد دیدند که اسامی خانوادگی که به هر دلیلی انتخاب کردند چندان برای مناسبات اداری مقبول نیست و ممکن است بار معنایی ناخوشایندی برای آین افراد به دنبال اشته باشد. در گذر زمان این اهمیت کم‌کم بیشتر خودنمایی کرد، هرچند که از ابتدا نیز به ایرانیان شرایط کاملا تشریح شده بود.

حدود یک سال پس از اجباری شدن نام خانوادگی ابلاغیه‌ای از طرف اداره سجل احوال و احصائیه کشوری به کلیه ادارات سجل احوال و احصائیه ابلاغ شده که در روزنامه اطلاعات در تاریخ ۳۰ مرداد ماه ۱۳۱۴ نیز منتشر شده است.

متن این ابلاغیه به شرح زیر است:

" از نقطه نظر دستور قانون که انتخاب نام خانوادگی را برای افراد ضرور دانسته، معلوم است که قانون از نقطه نظر اصول اجتماعی، تعیین خانواده‌های اتباع دولت شاهنشاهی را در اولین درجه اهمیت تلقی کرده است. بدیهی است اسم‌های عادی باعث تعیین می‌گردد و در جامعه متمایل و متشابه است.‌ای بسا افراد که نام او احمد و یا محمود است پس تعیین نام خانوادگی است که بتواند موقعیت یک فرد را در هر جهت خاطرنشان جامعه نماید.

قانون تشریفات مخصوص برای این اسم در نظر گرفته و در ردیف اسم اصلی آنرا از هر گونه تعرض مصون قرار داده است. متاسفانه تاکنون افراد جامعه متوجه این خصوصیات نگردیده و غالبا مشاهده می‌شود اسامی خانوادگی منتخب مناسب شئون و حیثیات افراد نبوده بلکه موهن این نژاد تاریخی به شمار رفته و با قید‌های مخصوصی مقید گردیده که نه تنها قابل استفاده و استعمال نبوده (مثل خضرائی پدرام تهرانی، حاجی ابراهیمی قزوینی فرد و امثال آن) بلکه اسباب مسخره به شمار می‌رود. اداره سجل احوال وظیفه دار است که علاوه از تثبیت شخصیت و احراز هویت اشخاص حییات و شئون را نیز از هرجهت محفوظ و با اسلوب منظمی تثبیت نماید. تاکنون مامورین سجل احوال از این جهت با افراد جامعه مساعدتی نکرده و آن‌ها را به منظور قانون راهنمایی نموده‌اند و هرگونه الفاظ غیرمتجانس و مرکب و اضافی و مخلوط و غلط را به نام خانوادگی تلقی و در اوراق هویت و مستندات قانونی آن وارد کرده‌اند؛ بنابراین با مطالعات لازمه نمونه نام خانوادگی را متناسب با شئون اجتماعی باشد و هر کس بتواند در خور زندگانی خود مناسب شغل و مقام و حرفه در آن استفاده نماید. به ضمیمه این متحدالمال به توسط نواحی و حوزه‌ها و دفاتر و شعب در دسترس عموم می‌گذارد و ضرورت دارد که افراد کشور را به حسن انتخاب این نام راهنمایی نموده و نمونه این نام‌های خانوادگی که مرتبا تکمیل و ارسال می‌شود با مسند بیان تشریک مساعی نموده و حییات افراد کشور را محفوظ دارید و از طرف مامورین هیچگونه اقدامی راجع به نام خانوادگی اشخاص و احضار آن‌ها نخواهند گردید که خود با طیب خاطر برای خود نام خانواده مناسب انتخاب نمایند.

در اطراف نام خانوادگی خود امعان نظر کرده و نواقص آنرا رفع و در حسن انتخاب اسم ساعی باشند و بدانند اسم اعم از اسم شخص و خانوادگی تاثیر تامی در زندگانی داشته و قسمت اعظم تقدم و تاخر در شئون اجتماعی منوط به حسن یا سوء انتخاب اسماء است. ذیل هر یک از صفحات نام خانوادگی که ضمیمه است به امضای رئیس اداره سجل احوال ممضی است.

رئیس اداره احصائیه و سجل احوال سرتیپ درکاهی"

هرکس می‌تواند پس از رسیدن به سن قانونی (۱۸ سال تمام) در صورتی که نام خانوادگی وی قابل تغییر باشد، با رعایت قانون و دستور العمل، نام خانوادگی خود را از طریق انتخاب واژه بلامعارض یا با اخذ اجازه از دارنده حق تقدم برای یکبار تغییر دهد.

شرایط تغییر نام خانوادگی چیست؟

به گزارش ایمنا، به نقل از مرکز رسانه قوه قضائیه، پرسش رایج درباره شرایط تغییر نام خانوادگی این است: چطور می‌توان نام خانوادگی خود را تغییر داد؟ آیا این امر ممکن است؟
نوشت : ازجمله حقوق شهروندی به رسمیت شناخته شده شهروندان قواعد و مقررات مربوط به ثبت‌احوال است، یکی از امتیازاتی که مقنن در راستای حفظ و احیا حقوق شهروندی برای افراد در نظر گرفته است فراهم آوردن تغییر نام و نام خانوادگی افراد است، از همین روی افرادی که قصد تغییر نام خانوادگی خود را دارند می‌توانند با مراجعه به سایت اداره ثبت‌احوال درخواست خود را ثبت و تکمیل نمایند.
پس از تکمیل فرم درخواست، ضمیمه کردن مدارک و وارد کردن نام‌های خانوادگی پیشنهادی خود به ترتیب اولویت، با کلیک بر روی دکمه “ثبت درخواست” اطلاعات وارده شده در صفحه دیگری نمایش داده خواهند شد، شما می‌توانید پس از بررسی مجدد اطلاعات وارد شده و اطمینان از درستی آنها، روی دکمه “تائید” کلیک کنید تا درخواست در سامانه ثبت و شماره پیگیری به شما ارائه گردد.
از این پس می‌توانید با استفاده از صفحه “پیگیری” در سامانه و وارد نمودن شماره پیگیری، وضعیت رسیدگی به درخواست خود را پیگیری نمائید.
در صورتی که تغییر نام خانوادگی مورد تائید قرار گیرد، موضوع از طریق صفحه “پیگیری” به اطلاع خواهد رسید و می‌توانید از طریق همین پرتال یا با در دست داشتن شماره پیگیری و مراجعه به نزدیک‌ترین اداره ثبت احوال نسبت به تعویض شناسنامه خود اقدام نمائید.
مقررات
اشخاص می‌توانند در موارد ذیل تغییر نام خانوادگی خود را در خواست نمایند:
۱- نام خانوادگی از واژه‌های نامناسب باشد مانند: بیچاره، گدا، آشوغ، درویزه
۲- نام خانوادگی بیش از دو کلمه باشد مانند: فلاح ناگزیر لنگرودی، قره خانی علی آباد، امیری پورمقدم
۳- نام خانوادگی از واژه‌های خارجی بوده یا با آن ترکیب شده باشد مانند: علی اف، جانسون
۴- نام خانوادگی از کلمات مذموم یا مغایر با ارزش‌های فرهنگ اسلامی باشد.
۵- نام خانوادگی از واژه‌های منسوب به مناصب یا القاب و عناوین باشد مانند: سرهنگ، خان، مهندس
۶- نام خانوادگی از اسامی محل یا منسوب به محل و نامناسب باشد.
۷- تغییر نام خانوادگی به منظور وحدت با نام خانوادگی پدر، جد پدری، فرزند، برادر، خواهر و عمو باشد.
۸- تغییر نام خانوادگی به منظور استفاده از نام خانوادگی شوهر
این اشخاص می‌توانند در موارد ذیل حذف پیشوند یا پسوند نام خانوادگی خود را درخواست نمایند.
۱- نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام محل یا منسوب به محل باشد. مانند: افتخاری علی آبادی، تبریزی رادمنش.
۲– نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یک ایل یا طایفه باشد. مانند: زراسوند احمدی، محسنی قشقائی.
۳– نام خانوادگی ترکیبی از یک واژه و نام یکی از حرف و مشاغل باشد مانند: بنکدار قاسمی، مجیدی آهنگر
۴– هر گاه پیشوند یا پسوند نام خانوادگی، حرف، عدد یا کلمه زائد باشد مانند: م قاسمی، شکوهی هفت، بار حسنی.

عجیب‌ترین نام‌های خانوادگی در ثبت احوال

تولد شناسنامه در کشور ما مربوط به حدود ۱ قرن پیش است. پیش از آن پشت جلد قرآن یا کتاب‌های مقدس دیگر برای پیروان سایر ادیان محل ثبت وقوع اتفاقاتی مانند تولد اشخاص و سینه سنگ‌های قبرستان محل ثبت تاریخ مرگ آنان بود. ۳۰ مرداد ۱۳۱۳ ⁧ثبت نام‌خانوادگی⁩ در ایران اجباری شد. به این بهانه در ادامه به بیان عجیب‌ترین نام‌های خانوادگی در ثیت احوال می‌پردازیم.

مجله اینترنتی تابناک جوان

ارسال نظرات
انتشار نظرات حاوی توهین، افترا و نوشته شده با حروف (فینگلیش) ممکن نیست.
نظرات مخاطبان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
Yalda
|
|
۲۱:۱۸ - ۱۴۰۰/۰۶/۰۱
سلام خیلی بامزه بود، مرسی