مردی که عمر خود را برای حقانیت غدیر گذاشت

مرحوم علامه محقق سید عبدالعزیز طباطبایی یکی از اندیشمندان معاصر ایران در حوزه مسائل دینی است که تلاش‌های وی برای حفظ میراث شیعی کمتر برای نسل جدید شناخته شده است.
وی به مدت ۲۵ سال به طور پیوسته در کنار علامه امینی به جمع‌آوری نسخ خطی پرداخت و ضمن سفر‌های مکرر خود به نقاط مختلف جهان، در به ثمر رسیدن تحقیقات علامه امینی در نگارش کتاب «الغدیر» نقش بسزایی داشت.
محقق طباطبایی در سال ۱۳۷۴ هجری شمسی چشم از جهان فروبست، اما میراث گرانبهای وی در مسائل شیعه بویژه در موضوع غدیر برای همیشه به یادگار خواهد ماند.

حسن انصاری استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل دینی در یادداشتی به بیان بخشی از ابعاد شخصیتی و تلاش‌های علامه سید عبدالعزیز طباطبایی پرداخته که در ادامه آن را می‌خوانید:
تقریبا بیشتر عمر خود را وقف حدیث غدیر کرد. هم با مرحوم آقای امینی سال‌ها همکاری کرد و هم در گردآوری منابع خطی حدیث غدیر و به ویژه تألیفات حدیثی اهل سنت تلاش کرد و هم در راستای تکمیل کتاب الغدیر کتاب‌ها و نوشته‌های مختلفی فراهم و تدوین کرد.
تقریباً کتابی مهم در حدیث اهل سنت نبود که آن را در راستای گردآوری اسانید حدیث غدیر مورد کاوش و بررسی قرار نداده باشد. آن زمان بیشتر کتاب‌ها هنوز خطی بود و طبعاً این کار نیاز به زحمت و تلاش فراوان داشت. خود آن مرحوم به من می‌گفت تمام تاریخ دمشق ابن عساکر را چند بار خوانده بود تا احادیث مرتبط را یادداشت کند.
مجلدی فراهم کرد به عنوان مستدرک راویان حدیث غدیر. این کار مستدرکی بود بر آثار سترگی مانند الغدیر و عبقات. در چارچوب چاپ جدید الغدیر، آن چند جلدی که پیش از درگذشت استاد به چاپ رسید هم حواشی مفیدی بر کتاب فراهم کرد و هم متن را تصحیح نمود و اغلاط چاپ اول را اصلاح کرد. در کاوش‌های خود در میان نسخه‌های خطی رساله کوتاهی از ذهبی در دانشگاه تهران پیدا کرد که طرق حدیث غدیر بود و ناشناخته مانده بود.
با تبحری که در شناخت نسخه‌ها داشت توانست کتاب را شناسایی کند و آن را با تعلیقات به چاپ رساند. از پس سال‌ها تتبع در کتاب‌های خطی و فهرست‌ها و منابع تراجمی و کتابشناختی فهرستی فراهم کرد از نویسندگان غدیر. هر کس در طول تاریخ درباره غدیر کتابی نوشته بود را شناسایی کرد و با ذکر شواهد و استنادات آثار آنان را معرفی کرد. کتاب‌های متعددی را که هنوز خطی بود و به نحوی مرتبط با غدیر بود گاه استنساخ و گاه تا حد تصحیح متن‌ها فراهم کرد؛ از جمله بخش‌های مرتبط از تاریخ دمشق و فرائد السمطین و مناقب ابن المغازلی و مناقب ابن طلحه و چندین کتاب کوچک و بزرگ دیگر را استنساخ و یا تصحیح کرد و برای تخریج احادیث آن‌ها یک عمر یادداشت فراهم کرد.
زمانی که مؤلفین غدیر را می‌نوشت من در جزئیات پیشرفت کار بودم و از نزدیک شاهد بودم که با چه عشقی این کار را برای چاپ آماده می‌کرد. در خاطرم هست بعد از چاپ اول خیلی زود چاپ دومی از کتاب عرضه کرد با اصلاحات و تکمیل مطالب. بر روی نسخه شخصی او از کتاب تا روز‌های آخر عمر شریفش من شاهد بودم که هنوز مطالبی را بر متن می‌افزود. گاه برای دیدن یک کتاب مرتبط تا تهران و تا مرکز آقای بجنوردی می‌آمد تا یک منبع جدید را ببیند.
گاهی در خدمت او به دانشگاه تهران و کتابخانه مرکزی و یا منزل مرحوم اصغر آقای مهدوی و یا مرحوم فخر الدین نصیری می‌رفتیم فقط برای دیدن یک نسخه جدید به هدف تکمیل کار‌های غدیری اش. آن مرحوم در چاپ بیشتر کتاب‌های مرتبط با غدیر که توسط دیگران چاپ می‌شد دست کم در فاصله دو دهه آخر عمر شریفش سهمی مهم داشت. در دفاتر یادداشت‌های او از سفر‌های داخلی و خارجی بخش زیادی اختصاص داشت به تخریج طرق حدیث غدیر از روی منابع خطی کتابخانه‌ها و به ویژه کتابخانه‌های ظاهریه و سلیمانیه. خداوند او را غریق رحمت واسعه خود کند.

 

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان