رسانه شیعه و بازنمایی مبارزات اولین امام عصر غیبت + فیلم

محمدصادق دهنادی، کارشناس دین و رسانه با بیان اینکه به دلیل تسلط قدرت بر تاریخ‌نگاری منابع مورد نیاز ما برای تجلی امامت زیاد نیست، اظهار کرد: ضعف منابع تاریخی و قداست بزرگان دینی باعث شده بیشترین کاری که درباره ائمه تا به حال آن چنان که باید در حوزه ادبیات و سینما کاری انجام نشده باشد و حتی سریال‌سازی درباره امام علی (ع)، امام حسین (ع)، امام حسن (ع) و امام رضا (ع) هم بیش از بررسی شخصیت و معارف امامان، گزارش روزگار آن‌ها باشد. ما درباره این بزرگان بیش از تاریخ به معنای آکادمیک آن یک سری روایت و حدیث داریم که بعضاً برخی از آن‌ها دچار تضاد با هم یا با تاریخ هم هستند. متاسفانه در فضای حوزه‌های دینی هم روی رشته تاریخ دینی و تاریخ ائمه به نحوی که باید و شاید کار نشده و به همین دلیل هم بسیاری از کارگردانان و تهیه‌کنندگان ترجیح می‌دهند وارد این مسیر نیازمند پژوهش نشوند، زیرا کار فیلمساز چیز دیگری است و تجربه هم نشان داده پژوهش‌های مرتبط با فیلم و سریال در حوزه تاریخ موفق نبوده و در نهایت دست نویسندگان و فیلمسازان را برای پرداختن به این بزرگان بسته است و نتیجه کار‌های دینی گرچه به واسطه عشق مردم به ائمه خاطره‌انگیز است، اما به رسالت خود عمل نکرده است.
وی افزود: نوشتن یا ساختن فیلم درباره دیگر ائمه، کاری دشوار است، چون باید پیرامون آن‌ها تحقیقات بسیار انجام داد. این امر مسلماً زحماتی را برای فردی که در این زمینه کار می‌کند ایجاد خواهد کرد، برای همین شاید عده‌ای ترجیح دهند از آنچه که آماده است استفاده کنند و سراغ افرادی نروند که برای پرداختن به آن‌ها باید مطالعات فراوانی انجام دهند. با این توضیح مشخص می‌شود چرا درباره دیگر ائمه کار کمی شده است.

این کارشناس فرهنگی ادامه داد: ما باید صبر کنیم که مثلاً جسارتی به مقدسات شود تا غیرت کسی به خروش بیاید و یا مناسبتی فرا برسد تا از خود بپرسیم که برای این گنجینه دینی چه کرده‌ایم؟ به عنوان مثال درباره شخصیت امام دهم شیعیان امام هادی (ع) که در آستانه ولادتشان هستیم. جنبه‌های بسیاری برای تولید اثر وجود دارد که از نگاه مهدویت که دکترین تشیع است اهمیت مضاعف دارد، امکان کار وجود داشته است. پرداختن به حیات امام هادی (ع) پاسخ به نسل جوان درباره فلسفه غیبت است و تا حد زیادی می‌تواند به شبهات وهابیت پاسخ دهد. از طرفی بسیاری از اصحاب آن بزرگوار نمونه‌های مترقی جریان فقاهت و وکالت شیعی است. بزرگانی، چون عبدالعظیم حسنی، عثمان بن سعید، ایوب بن نوح و حسن بن راشد از صحابی این امام عزیز هستند که هر یک از آن‌ها قادرند الهام‌بخش یک اثر فاخر باشد. اما به دلیل اینکه کارگردان نمی‌داند کار ویژه فیلمی درباره عبدالعظیم حسنی چیست، فیلم سینمایی «مسافر ری» که در آن به

گوشه‌ای از زندگی حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) توجه شده بود از یک درام عاشقانه که اشاراتی هم به اواخر عمر این بزرگوار دارد، فراتر نمی‌رود.
این کارشناس رسانه اضافه کرد: بخشی دیگر از زندگی امامان به مبارزات آن‌ها با خلفای جور مربوط می‌شود. امام هادی (ع) با پنج خلفیه عباسی (واثق، متوکل، مستنصر، مستعین و معتز) هم‌عصر بود و با هر یک از آن‌ها مبارزاتی داشت که اگر به شکل هنری و جذاب به آن‌ها پرداخته شود انتظار می‌رود الهام‌بخش کار‌های خوبی در این رابطه باشد. درباره امام هادی (ع) نکته‌ای دیگر وجود دارد که اگر به آن به درستی پرداخته شود فکر می‌کنم بشود از آن برای ساخت یک فیلم یا نوشتن داستان بهره برد. این مطلب نیز به مواجهه امام هادی با غالیان برمی‌گردد. برخورد‌های امام دهم با صوفیان زمان خودشان که برخی ادعای ربوبیت برای خود ائمه داشتند، می‌تواند در زمان ما نیز که عرفان‌های منحرف مجدداً مجالی برای از بین بردن معارف ناب یافته‌اند، حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد.

دهنادی متذکر شد: نقش علمای دین و حوزه‌های دینی و به رسمیت شناختن علوم میان رشته‌ای برای تدوین یک تاریخ سرراست و کم حاشیه برای دورام اهل بیت پیشران این نهضت فیلمسازی و داستان‌نویسی و در این رابطه بسیار پر اهمیت است، زیرا اگر آن‌ها پیرامون ائمه کتب و اطلاعات بیشتری را در اختیار مردم قرار دهند کار هنرمند یا نویسنده برای پرداختن به امامان معصوم سهل‌تر خواهد شد.
وی اضافه کرد: زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه از امام هادی (ع) نقل شده است. زیارت جامعه کبیره را یک دوره امام‌شناسی می‌دانند و زیارت غدیریه بیان فضائل امام علی (ع) است. این دو دعا نیز، زاویه‌ای زیبا از زندگی این امام است که باید در کتب و آثار هنری مدنظر قرار گیرد تا بتوان آن را بیشتر به نسل جوان معرفی کرد.
این کارشناس دین و رسانه در پاسخ به این سوال که پرداختن به شخصیت‌هایی، چون امام هادی (ع) در آثار نمایشی بیشتر کاربرد دارد یا متون ادبی؟ چنین پاسخ داد: با تیراژ‌های پایینی که هم اکنون وجود دارد فکر نمی‌کنم نگارش کتاب بتواند آنچنان که باید جوابگوی نیاز ما باشد. به نظرم بهترین ابزار در این رابطه فیلم و سریال است که مخاطبان بسیاری را قادر است به سمت خود جذب کند.

‌وی درباره عملکرد ضعیف رسانه سینما و تلویزیوت در پرداختن به ائمه اظهار کرد: وقتی تولد یا وفات امامان می‌شود در تلویزیون یا شاهد مولودی‌خوانی هستیم یا اینکه نوحه پخش می‌شود. این امر در جای خود لازم است، اما کافی نیست و تلویزیون تنها به این رویکرد اکتفا کرده، برای همین تعداد فیلم و سریال‌هایی که در آن محور امامان هستند به این اندازه اندک است.
این کارشناس رسانه در بخش دیگری از این گفتگو با بیان اینکه سلیقه کودکان امروز قابل مقایسه با گذشته نیست، بیان کرد: در گذشته تنها دو شبکه وجود داشت که به صورت محدود برای کودکان برنامه پخش می‌کرد، اما امروز شبکه‌های داخلی و خارجی فراوانی وجود دارد که به صورت اختصاصی برای کودکان برنامه تولید می‌کنند، برای همین برنامه‌سازی برای کودکان بسیار سخت‌تر از گذشته شده است. در حقیقت اگر قرار است برای بچه‌ها در قالب کار‌های نمایشی از امامان بگویم باید فانتزی‌های آن‌ها را هم مدنظر قرار دهیم. این گفته را در کلام مولانا به خوبی مشاهده می‌شود؛ «چون که با کودک سر و کارت فتاد پس زبان کودکی باید گشاد».
وی در پایان تاکید کرد: مشکل دیگر برنامه‌سازی کودک این است که مدیران این حوزه، کودکی خود را ملاک ساخت آثار قرار می‌دهند، درصورتی‌که آن‌ها غافل از این نکته هستند که کودکی در هر برهه از تاریخ مشخصات خاص خود را دارد که با دیگر زمان‌ها قابل مقایسه نیست.