عظمت و فضیلت عید غدیر از دیدگاه پیامبر و اهل بیت

روزعید غدیر، عید آل محمد صلی الله علیه و آله و روز جشن اهل بیت (ع) است. ازاین رو، بر جشن گرفتن و اظهار سرور و شادی در این روز تأکید ویژه‌ای شده است. امام صادق (ع) می‌فرماید: «پیامبران بنی اسرائیل، روزی را که جانشین خود را تعیین می‌کردند، عید قرار می‌دادند. عید غدیر هم روزی است که پیامبر، علی (ع) را برای امامت مردم منصوب فرمود».

پیامبر، به امیرمؤمنان، علی (ع) وصیت کرد که این روز را عید بگیرد و فرمود انبیا هم چنین می‌کردند و به جانشینان خود وصیت می‌کردند که این روز را عید بگیرند. امیرالمؤمنین علی (ع) نیز فرمود: «این روز (غدیر) روز عظیم الشأنی است».

امام صادق (ع) می‌فرماید: «روز غدیر، روزی است که خداوند آن را برای شیعیان و دوستداران ما عید قرار داده است».

همچنین فرمود: «در روز قیامت، چهارروز را مانند عروس به پیشگاه الهی می‌برند: عید فطر، عید قربان، روز جمعه، عید غدیر. روز غدیرخم در مقابل عید قربان و فطر، مانند ماه بین ستارگان است. خداوند تعالی، فرشتگان مقرب را که رئیسشان جبرئیل است و پیامبران مرسل را که رئیسشان حضرت محمد صلی الله علیه و آله است و اوصیای برگزیده را که رئیسشان امیرالمؤمنین، علی (ع) است و اولیای خود راکه رئیسشان سلمان و ابوذر و مقداد و عمار هستند، موکل غدیر می‌گرداند که آن را همراهی کنند تا وارد بهشت سازند».

امام رضا (ع) نیز فرموده است: «این روز، روز عید اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله است و هر کس این روز را عید بگیرد، خداوند مالش را زیاد می‌کند».

ایشان در حدیثی دیگر می‌فرماید: «روز غدیر، روزی است که خداوند به جبرئیل امر می‌کند تا تختی از کرامت خود، مقابل بیت المعمور قرار دهد. سپس جبرئیل بر فراز آن قرار می‌گیرد و فرشتگان از همه آسمان‌ها جمع می‌شوند و بر پیامبر درود می‌فرستند و برای شیعیان امیرالمؤمنین علی (ع) و ائمه (ع) و دوستداران ایشان استغفار می‌کنند».

سخن امام صادق (ع) نیز ناظر به برپایی جشن غدیر در آسمان هاست، آنجا که می‌فرماید: «عید غدیر در آسمان ها، به نام روز «عهد معهود» خوانده می‌شود».

رسول رحمت در روایتی زیبا از زاویه‌ای دیگر به غدیر نگریسته و فرموده است: «یَوْمُ غَدیرِ خُمّ اَفْضَلُ أَعیادِ اُمَّتی وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذی أمَرَنی اللهُ _ تعالی ذکره _ فیه بِنَصْبِ أخیً علیِّ بن أَبی طالِبٍٍ عَلَماً لِأُمَّتی تَهْتَدُونَ بِهِ مِنْ بَعْدی وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذی أَکْمَلَ اللهُ فیه الدِّینَ وَ أتمَّ عَلَی أُمَّتی فیه النِّعْمَهِ وَ رَضِیَ لَهُمُ الْاِسْلامَ دیناً»؛ روز غدیر خم، بهترین عید‌های امت من است و آن روزی است که خدا مرا فرمان داد برادرم علی بن ابی طالب را به جانشینی خویش منصوب سازم تا در نبود من، مردم به وسیله او هدایت شوند و در این روز، خداوند دین (خود) را کامل و نعمتش را بر امت من تمام کرد و دین اسلام را برای آنان برگزید.

زیاد بن محمد از امام صادق (ع) پرسید: آیا برای مسلمانان عید دیگری جز جمعه و فطر و قربان وجود دارد؟ ایشان فرمود: «آری، روزی که رسول خدا صلی الله علیه و آله در آن روز علی (ع) را به عنوان نشان هدایت نصب فرمود.» وی پرسید: آن کدام روز است؟ (ظاهراً یعنی کدام یک از روز‌های هفته.) حضرت فرمود: «روز‌ها می‌گردد، به آن چه کار داری؟ آن روز هجدهم ذی الحجه است و برای شما در آن روز، شایسته است که با انجام دادن کار‌های پسندیده و روزه گرفتن و به جا آوردن نماز مستحبی و رعایت بیشتر پیوند خویشاوندی، نزدیکی بیشتر به خداوند متعال را بجویید، از دوستان و برادران خود دیدار کنید و پیوند خود را با آنان استوارتر سازید».

همچنین حضرت در سخنی دیگر درباره روز عید غدیر فرمود: «صِیامُ یَوْمِ غدیرِخُمٍ یَعْدِلُ صِیامَ عُمر الدُّنْیا، لَوعاشَ اِنسانٌ ثمَّ صامَ ما عَمَرتِ الدُّنیا لَکانَ لَهُ ثوابُ ذلک َ وَ صِیامُهُ یَعْدلُ عِنداللهِ عزّوجلَّ _ فی کلِّ عامٍ مائَهَ حَجَّهٍ وَ مائَهَ عُمرهٍ مَبروراتٍ مُتقبَّلاتٍ وَ هُوَ عیدُاللهِ الْاَکْبَرُ وَ ما بَعَثَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ نَبیّاً قَطُّ اِلاّ وَ تَعَیَّدَ فی هذا الْیَوم وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ وَاسمُه فِی السّماءِ: یَوْمُ الْعهدِ الْمَعهودِ وَ فی الْاَرضِ: یَوْمُ الْمیثاقِ المأخوذِ الْجَمعِ المَشْهودِ».  

روزه روز غدیر خم با روزه گرفتن در تمام عمر دنیا هم سنگی می‌کند؛ [یعنی]اگر انسان [از آغاز پیدایش]تا پایان دنیا عمر کند و همه را روزه بدارد، پاداش روزه روز غدیر بدو داده می‌شود و روزه این روز نزد خدای عزوجل معادل یک صد حج و یک صد عمره مقبول در سال است و این روز، بزرگ‌ترین عید خداوند است. خداوند هر پیامبری که مبعوث فرمود [آن پیامبر]این روز را عید گرفت و حرمت آن را شناخت. این روز در آسمان (نزد افلاکیان) روز عهد معهود و در زمین روز پیمان گرفته شده و جمع مشهود (حضور بی پرده) نام دارد.

در فضیلت عید غدیر و اهمیت ویژه آن در مقایسه با دیگر عیدها، احادیث فراوانی وارد شده است. اکنون به نمونه‌هایی از سخنان گهربار پیشوایان دین اشاره می‌کنیم.

آن حضرت فرمود: «روز غدیرخم، برترین و بالاترین عید‌های امت من است. روزی است که خدای متعال مرا مأمور کرد برادرم، علی بن ابی طالب را، چون نشانه‌ای بر امتم نصب کنم تا پس از من، با او راه را بیابند و روزی است که خداوند دین مرا کامل و نعمتش را بر امت تمام کرد و راضی شد که اسلام دین آن‌ها باشد».

آن حضرت به امیرمؤمنان، علی (ع) وصیت کرد که این روز را عید بگیرد و فرمود: «پیامبران نیز چنین می‌کردند و به جانشینان خود وصیت می‌کردند که این روز را عید بگیرند.» همچنین پس از اعلام این روز به عنوان عید، خطاب به مسلمانان فرمود: «هَنِّئُونی، هَنِّئُونی اِنَّ اللّهَ تَعالی خَصَّنی بِالنَّبُوهِ وَ خَصَّ اَهْلَ بَیْتی بِالاِمامَهِ؛ به من شادباش گویید، همانا خدای تعالی مرا به نبوت و خاندانم را به امامت برگزید».

امیرمؤمنان نیز این روز را بلندمرتبه خوانده است. در سالی که عید غدیر با روز جمعه هم زمان شده بود، آن حضرت در خطابه ای، درباره عید گرفتن غدیر فرمود: «خداوند در این روز، دو عید بزرگ را برای شما جمع کرده است. امروز، روزی خانواده هایتان را توسعه دهید و به برادرانتان نیکی کنید و به خاطر این نعمت که خدایتان بخشیده است، پیوسته شکر او را به جای آورید. با هم باشید تا خدا پراکندگی هایتان را جمع کند. همان گونه که خداوند بر شما منت نهاده و پاداش این عید را چندین برابر عید‌های دیگر قرار داده است، از نعمت‌های او به یکدیگر هدیه دهید».

 

«خداوند هیچ پیامبری نفرستاده، مگر آنکه این روز را عید گرفته و حرمت آن را نگه داشته است».

«عید غدیر، عید الله اکبر است؛ یعنی بزرگ‌ترین عید الهی است».

«عید غدیرخم از عید فطر، عید قربان، روز جمعه و روز عرفه نیز برتر است و روز غدیر، روز شریف و بزرگی است.... این روز، روز عید و شادی و سرور است.»

«شاید گمان کنی خداوند روزی گرامی‌تر از روز غدیر آفریده است. نه به خدا سوگند، نه به خدا سوگند، نه به خدا سوگند».

«این روز، روز عید اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله است».

«هرکس این روز را عید بگیرد، خداوند بر ثروتش بیفزاید و به مالش برکت دهد».

فیاض بن محمد بن عمر طوسی می‌گوید: روز غدیر خدمت امام رضا (ع) رسیدم. دیدم حضرت عده‌ای از یاران نزدیک خود را برای افطار دعوت فرموده و به منزل آنان هدیه و عیدی فرستاده است. خانه ایشان و اطرافیان حضرت حال و هوای دیگری داشت. مستخدمان حضرت را دیدم که همه چیز خود و حتی ابزاری را که روز‌های دیگر به کار می‌بردند، نو کرده بودند و آن حضرت درباره فضیلت و شرف آن روز سخن می‌راند.

«روز غدیر، روز عید است و بافضیلت‌ترین عید‌ها نزد اهل بیت و دوستداران آنان به شمار می‌آید».

حضرت امام رضا (ع): به خدا سوگند اگر مردم به فضیلت این روز شناخت صحیح و کامل داشتند، فرشتگان روزی ۱۰ مرتبه با آنان دست می‌دادند.

امام صادق (ع) از پدران بزرگوارش نقل می‌کند که پیامبر (ص) فرمود: برترین عید امت من، عید غدیرخم است. روزی که خداوند تعالی دستور داد تا برادرم علی‌بن ابیطالب (ع) را به عنوان پرچم برای امت نصب کنم تا پس از من به واسطه او هدایت شوند، روزی که خدا دین را کامل و نعمتش را بر امت من تمام و اسلام را به عنوان دین آن‌ها پسندید.

امام صادق (ع): عید غدیر، بزرگترین عید خدا است، خدا هیچ پیامبری را مبعوث نکرده مگر آنکه این روز را عید قرار داده و احترام آن را نگه داشته است. نام این روز در آسمان «عهد معهود» و در زمین «روز پیمان گرفته شده و جمع مشهود» است.

حضرت امام رضا (ع): اگر از طولانی شدن کلام کراهت نداشتم، از فضیلت این روز و عطای الهی برای کسانی که معرفت به آن دارند، آنقدر بیان می‌کردم که به شمارش در نیاید.

در دعای عید غدیر به روایت شیخ مفید: بار الها! همان‌گونه که این روز را بزرگترین عید خویش قرار داده‌ای، آن را در آسمان «عهد بسته شده» و در زمین «پیمان گرفته شده» و «اجتماع مورد سؤال» نامیدی، بر محمد و خاندانش درود فرست و چشم ما را به آن روشن نما و ما را به آن سامان بخش و ما را از سپاسگزاران بر نعمت‌هایت قرار ده،‌ای مهربانترین مهربان‌ها.

حضرت امام رضا (ع): روز غدیر در آسمان‌ها مشهورتر است تا زمین!

امام صادق (ع): پیامبر (ص) به امیرمؤمنان سفارش نمود این روز را عید قرار دهد؛ چنان که پیامبران به جانشینان خود سفارش می‌کردند که این روز را عید بگیرند.

سید بن طاووس فرموده: شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی هر سه با سند از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند که حضرت فرمود: عمل (کار نیک و عبادت) روز غدیر - هجدهم ذی‌الحجه برابر با عبادت هشتاد ماه است.

امام صادق (ع): یک درهم خرج کردن در روز غدیر برابر است با صد هزار درهم - و بنا بر نقلی یک میلیون درهم - در بقیه اوقات است.

امام صادق (ع): شاید فکر کنی که خدا روزی محترم‌تر از عید غدیر دارد؟! نه به خدا، نه به خدا، نه به خدا.  

 فضیلت عید غدیر از دیدگاه پیامبر و اهل بیت (ع)

عید دانستن روز عیدغدیر و انجام دادن آداب و سنن ویژه در شب و روز آن، از سنت‌های عمومی جهان اسلام است و به شیعیان اختصاص ندارد. منابع و مدارک انکارناپذیر تاریخی است نشان می‌دهد که از زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله این روز، عید بزرگ مسلمانان بوده است و اهل بیت بزرگوار آن حضرت و همه معتقدان به اسلام محمدی، از این سنت پاسداری کرده اند.

منابع نخستین اهل تسنن، بر آنچه گفتیم گواه است. از جمله ابوریحان بیرونی می‌نویسد: «روز عید غدیر، از عید‌های مورد توجه مسلمانان است».

ابن طلحه شافعی نیز می‌نویسد: این روز، عید شده است برای اینکه، رسول خدا صلی الله علیه و آله، حضرت علی (ع) را به مقام والای «ولایت» برگزید و از میان تمام مردم فقط او را به این شرافت رساند.

ابن خلکان در وفیات الاعیان، بار‌ها به عید بودن روز غدیر، تصریح کرده است. برای نمونه، در شرح زندگی مستعلی پسر مستنصر نگاشته است: «مردم در روز هجدهم ذی حجه، روز عید غدیرخم، با وی بیعت کردند.» عبیدی همدر شرح حال مستنصر بالله نوشته است: «وی شب پنج شنبه، هجدهم ذی حجه سال ۴۸۷ درگذشت.» سپس می‌افزاید: «و این شب، شب عید غدیر است».

ثعالبی در ثمارالقلوب، شب غدیر را جزو مناسبت‌های ویژه آورده است و می‌نویسد: شب غدیر، همان شبی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله در فردای آن، در غدیرخم خطبه‌ای خواند و فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلیٌ مَوْلاهُ الّلهُمَّ وال مَنْ والاه و عاد مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ.» چنان که در اخبار و روایات و کلمات تاریخ نگاران دیدیم، روز غدیر، در آخرین سال عمر شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله؛ یعنی همان سالی که علی (ع) را به خلافت منصوب فرمود، عید شناخته شده و از همان سال و همان صحرا پا به پای مسلمانان در طول زمان و در پهنه کشور‌های اسلامی، گرامی داشته شد.

با پژوهش در پیشینه تاریخی مسلمانان درمی یابیم در سده‌های نخستین، مسلمانان به ویژه در کشور‌های حجاز، عراق، مصر، ایران و کشور‌های افریقایی این روز را عید می‌دانسته و همواره مراسم عید را در این روز برپا می‌کرده اند.

از نظر گستره جغرافیایی، در مناطق شرقی جهان اسلام؛ یعنی ماوراءالنهر، محل زندگی ابوریحان؛ نیشابور، محل تولد ثعالبی؛ تاری، زادگاه و اقامتگاه کلینی؛ بغداد، دیار مسعودی، تا حلب که شهر ابن طلحه شافعی و مصر که وطن ابن خلکان است، مردم به این عید توجه داشت؛ و آن را جشن می‌گرفتند. این در صورتی است که فرض کنیم هر یک از این بزرگان، تنها از محیط زندگی خود خبر داده اند، درحالی که می‌دانیم بعضی از آنها، چون مسعودی و ابوریحان بیرونی، بیشتر کشور‌های اسلامی را دیده و در نوشته هایشان از این روز به عنوان عید مسلمانان یاد کرده اند.

در عظمت این روز الهی نیز روایاتی آمده که در زیر به بخشی از آن‌ها اشاره می‌شود.

سیدبن طاووس در کتاب اقبال‌الاعمال روایتی را از شیخ صدوق (ره) نقل می‌کند که «عمل روز غدیر برابر با عبادت هشتاد ماه است».

امیرالمومنان (ع) فرمودند: «نیکی کردن در روز عید غدیر باعث زیاد شدن ثروت و طولانی شدن عمر است و مهربانی کردن به یکدیگر رحمت و رافت خدا را به انسان جلب می‌کند».

از آنجا که حضرات معصومین (ع) خود برپا دارنده آداب غدیری بودند یکی از یاران امام رضا (ع)  که در روز غدیر محضر مبارک ایشان شرفیاب شده بود نقل می‌کند: «حضرت جمعی از خواص را برای افطار نگه داشته  بود، برای خانواده آنان غذا، انواع هدیه و صله، لباس، انگشتر و کفش فرستاده بود، سر و وضع همه اطرافیان عوض شده بود و اسباب و آلات منزل تغییر کرده بود، حضرت برای آنان فضیلت و سابقه عید غدیر را بیان می‌فرمودند».

امام صادق (ع) فرمودند: «شاید فکر کنی که خداوند روزی محترم‌تر از عید غدیر دارد! نه به خدا، نه به خدا، نه به خدا!»

و ایشان در باب اکرام واطعام در روز عید غدیر فرمود: «یک درهم خرج در روز غدیر، برابر است با صدهزار درهم در مابقی ایام».

حضرت ثامن الحجج (ع) می‌فرماید: «غدیر روز تبسم هنگام ملاقات اهل ایمان است، هرکس روز عید غدیر به روی برادر دینی اش تبسم نماید خداوند در قیامت با مهربانی به او نظر می‌کند و هزار حاجت او را روا و در بهشت برای او قصری از دُر سفید بنا می‌نماید و چهره اش را زیبا و درخشنده و خرم گرداند»؛ و نیز فرمودند «غدیر روز تزیین و آراستن است، هرکه برای این روز خود را بیاراید خداوند همه گناهانش را از کوچک بزرگ بیامرزد و فرشتگانی را برانگیزد که کار‌های نیک او را ثبت نمایند و درجات او را تا غدیر سال آینده بالا برند، پس اگر بمیرد شهید از دنیا رفته و اگر زنده بماند، زندگی سعادتمندانه و همراه خوشبختی خواهد داشت»؛ و در باب پاداش دیدار اهل ایمان می‌فرماید: «هرکس روز عید غدیر به دیدار مومنی رود خداوند هفتاد نور به قبرش وارد نماید و قبر او را توسعه دهد و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارتش قبرش روند و او را به بهشت بشارت دهند».

در باب استجابت دعا در این روز و طریق آن روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که: «هرکس در روز عید غدیر نیم ساعت قبل از ظهر به قصد شکر خداوند دو رکعت نماز گذارد که در هر رکعت بعد از حمد هر یک از توحید و آیه الکرسی و قدر را ۱۰ مرتبه بخواند نزد خداوند متعال برابر با صدهزار حج و صدهزار عمره است و هر حاجتی از حوائج دنیا و آخرت را از خدا درخواست کند به آسانی و با عافیت به او عنایت نماید».