چک های جدید، مالیات را افزایش می دهند؟

کم‌تر کاسبی وجود دارد که این روز‌ها نام «قانون جدید چک» به گوشش نخورده باشد. کاسبانی که به گفته خودشان ۹۰ درصد معاملاتشان با همین چک هاست. بعد از ۱۴ فروردین و تعلل‌های پی در پی بالاخره دسته چک‌های جدید رخ نمایان کردند و به مرحله چاپ و توزیع رسیدند.حالا دقیقا سه ماهی می‌شود که قانون جدید چک روی چک‌های بنفش رنگ صیادی الزامی اجرا می‌شود، اما این قانون مشکلات و معضلاتی هم به همراه خود داشته است.

برای بررسی این موضوع میان بازاریان در پانزده خرداد رفتم. ورود به جمعیت کثیر کاسب‌ها و شنیدن صحبت‌های آن‌ها درخصوص چک‌ها جدید، اطلاعات قابل توجهی را برایمان به ارمغان آورد.کاظم مبهوتیان که یکی از کاسبان سرشناس بازار است درباره این قانون جدید می‌گوید: در اقتصاد ما اتفاق جدیدی به نام قانون جدید چک رخ داده، اما فرهنگسازی و آموزش به قدر کافی صورت نگرفته است. اینکه کاسب‌ها نمی‌دانند باید به چه نحو از این سیستم استفاده کنند ضعف بزرگی است.

او معتقد است؛ وقتی قرار است قوانین بین المللی در کشور ما هم اجرایی شود نباید عینا کپی و اجرایی شود بلکه بومی سازی قوانین با زیر ساخت‌های کشور، بهترین راه حل اجرایی است.بعد از شنیدن صحبت‌های او سراغ دیگر کسبه در راسته ساعت فروشان رفتیم. یکی از کسبه راجع قانون چک می‌گوید: نمی‌توانیم از مشتری چک‌های جدید را قبول کنیم چرا که مطمئن نیستیم ثبت شده یا خیر.
او می‌گوید: اکثر مشتری‌های ما از شهرستان برای خرید عمده اجناس به تهران می‌آیند. روز‌های گذشته یکی از آن‌ها بدون ثبت چک در سامانه آن را کاغذی به من تحویل داد و رفت. بعد متوجه شدیم چک ثبت نشده و مشتری هم نحوه ثبت نام را نمی‌دانست. این‌ها همگی از خبر از ناکافی بودن آموزش‌ها می‌دهد.یکی دیگر از کاسب‌ها به نکته قابل تاملی اشاره می‌کند و می‌گوید: ثبت نمی‌کنیم چرا که می‌ترسیم سازمان امور مالیاتی برایمان مالیات بیشتری وضع کند!این موضوع منجر شد تا برای بررسی بیشتر سراغ معاون سازمان امور مالیاتی کشور بروم و این موضوع را صریحا از او جویا شوم.

علیزاده، معاون حقوقی و فنی سازمان مالیاتی کشور در این باره گفت: در راستای شفاف سازی رویداد‌های مالی که به نظام پرداخت متصل می‌شوند، دسته چک‌هایی که با مکانیزم جدید تحت عنوان صیاد صادر می‌شوند، اثرات مثبت خوبی دارند. اینکه مباحث مالیاتی دارد یا خیر، در حال حاضر چیزی در این خصوص نمی‌توان اظهار نظر کرد.البته بسیاری از کارشناسان مالیاتی معتقدند، قرار نیست مالیات بر چک موضوع جدید باشد و صرفا مالیات طبق روال بر درآمد افراد محاسبه می‌شود و ثبت چک در سامانه صیاد صرفا جنبه شفافیت معاملات مالی و مبارزه با پولشویی را دارد.به ادامه بررسی معضلات قانون چک می‌پردازیم و این بین از سردرگمی در ثبت چک و همچنین اختلالات سیستمی برخی بانک‌ها می‌پردازیم.

نوری، کارشناس بانکی، به تلاش برخی از دارندگان چک برای ثبت چک‌های زرد رنگ در سامانه صیاد اشاره کرد و گفت: به شخصه در یک فروشگاه مواد خوراکی شاهد بودم که فروشنده با اضطراب از عدم ثبت چک با مبلغ کلان خود در سامانه صیاد گلایه می‌کرد، با پرس و جو متوجه شدم او در تلاش برای ثبت چک زرد رنگ در سامانه است در صورتی که الزام ثبت کد شانزده رقمی چک‌ها تنها برای چک‌های بنفش رنگ وجود دارد.وی افزود: متاسفانه این روند در برخی شعب بانکی درست به مشتریان توضیح داده نمی‌شود بنابر این، مشتریان اغلب با اطلاعات غلط به ثبت این چک‌ها اقدام می‌کنند.

صحبت‌های این کارشناس بانکی منجر شد تا با دروبین مخفی سراغ چند شعبه بانکی بروم و از آن‌ها درباره اختلالات در سیستم صیاد سوال کنم. ابتدا سراغ یکی از شعب بانک‌های دولتی رفتم که طبق گفته آقای نوری، اطلاعات درستی به من داده نشد و تنها با کلمه «نمی‌دانم» راهی بانک بعدی شدم.بانک بعدی البته وضعیت بهتری داشت و تنها با دادن یک بروشور درباره چک‌های جدید، از توضیح شفاهی امتناع کرد.به سراغ بانک دیگر رفتم و در آنجا بعد از توضیح کوتاه متصدی، به شماره روابط عمومی بانک و پاسخ گوی مشتریان معرفی شدم.
هر سه بانکی که به آن‌ها مراجعه کردم، با توضیحات ناقص، این موضوع را به من هم نمایان کردند که نقش شعب بانکی در اجرای یک جراحی بزرگ در سیستم بانکی چقدر موثر است.تا جایی که نوری در این باره می‌گوید: هر چقدر در رادیو و تلویزیون و رسانه‌های مکتوب تلاش برای آموزش کنیم، تا زمانی که مجریان سیستم آماده ارائه اطلاعات صحیح نباشند یکجای کار می‌لنگد.حالا به نیمه راه رسیده ایم و به موضوع بعدی که بسیاری از دارندگان چک با آن مشکل دارند. خواهیم پرداخت. عدم اتصال سامانه صیاد به سیستم پیامکی و خودپرداز‌ها معضل جدی بسیاری از کاسبان است.

خضریان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، این موضوع را متذکرشد و گفت: با این وجود که قانون جدید چک با دو سال تعلل اجرایی شد، اما بازهم ثمرات خوبی را به دنبال داشت، اما همچنان این سیستم به سامانه پیامکی و خودپرداز‌ها متصل نیست.
این یعنی هنوز کار افرادی که تلفن همراه هوشمند ندارند و اطلاعات نرم افزاری و سواد دیجیتالی ندارند، لنگ سیستم‌های بانکی است.دوانی، کارشناس بانکی گفت: ۴۰ درصد مردم کشور سواد دیجیتالی ندارند و نمی‌دانند و یا نمی‌خواهند با تلفن‌های هوشمند موارد کاری خود را انجام دهند در نتیجه پروسه ثبت چک آنقدر طولانی می‌شود که کاسب‌ها با مشکل مواجه می‌شوند.پایان این بررسی به مشکل جدی افراد حقوقی و مشکل ثبت چک آن‌ها و همچنین ثبت چک اتباع خارجی هم برخوردیم.
گفته می‌شود یکی از اصلی‌ترین مشکلات ثبت چک‌های صیادی افراد حقوقی چند امضاء بودن آن‌ها و ثبت تک به تک چک هاست.در مورد اتباع خارجی هم مسئولان بانکی ثبت چک توسط آن‌ها را منوط به دارا بودن شناسه قانونی و گذرنامه دانستند.قانون جدید چک دائم در حال بروزرسانی است، حذف اعتبار سه ساله که گلایه بسیاری از کاسب‌ها بود، ثبت یک باره و همچنین سایر مواردی که سهولت در صدور چک را بیشتر و البته نظارت بر اعتبار دارنده چک را سخت‌تر می‌کند، مستلزم جدیت در اجراست.
نادعلی زاده، سخنگوی اجرای قانون جدید چک درباره ثمرات مثبت اجرای قانون جدید چک گفت: از ابتدای فروردین ماه ۱۴۰۰ تا پایان خرداد ۱۴۰۰، نسبت چک‌های برگشتی به چک‌های وصولی در حدود ۹.۵ درصد است. طی همین بازه زمانی در سال گذشته، یعنی از ابتدای فروردین ۱۳۹۹ تا پایان خرداد ماه ۱۳۹۹، نسبت چک‌های برگشتی به چک‌های وصولی تقریباً ۱۶ درصد است. همچنین در بازه زمانی مشابه در سال ۹۸ نیز، نسبت چک‌های برگشتی به چک‌های وصولی در حدود ۱۰.۱۵ درصد است که این آمار حاکی از کاهش چک‌های برگشتی است.
این یعنی اجرای درست و رفع معضلات، خبر خوشی را برای راهرو‌های دادگاه‌ها و حذف پرونده‌های قضایی برگشت چک به همراه خواهد داشت.