صفحه نخست

دیگه چه خبر

فرهنگ و هنر

خانواده و جامعه

چند رسانه ای

صفحات داخلی

۲۴ تير ۱۴۰۰ - ۱۷:۳۲
به رنگ صدف

تاریخچه حجاب و عفاف در جهان و ایران

در فرانسه زنان هنگام سوارکاری، زیرِ پیراهن­شان شلواری پف­دار می­ پوشیدند. (تاریخ تمدن ویل دورانت)
کد خبر: ۴۱۸۳۵
تعداد نظرات: ۸ نظر

به گزارش تابناک جوان، حجاب در لغت به معنای پرده است و، چون خاصیت پرده، پوشاندن و ایجاد حریم است، حجاب هم به معنای پوشاننده بکار میرود. با مراجعه به تاریخ گذشتگان در ایران و جهان، ردپای عفاف و حیا در بین اقوام و ملل مختلف جهان و ایران، فارغ از دین دیده می‌شود. مطالعه تاریخچه حجاب و در کنار آن بررسی وضعیت زن در خانواده و در جامعه می­تواند تاثیر پوشش بر جایگاه خانوادگی و اجتماعی زن را روشن کند. هدف از مطالعه تاریخ این است که انسان به قوانین و سنن حاکم بر تاریخ آشنا شود و براساس آن، قوانین حاکم بر زندگی فردی و اجتماعی خود را تعیین کند.
در این مطلب تاریخچه حجاب از دوران باستان در جهان و ایران روایت شده است.

پوشش جزو فطرت انسان ها

دانشمندان معتقدند پوشیدگی یک امر فطری است؛ به این معنی که براساس رسوم اکتسابی، قوانین بشری یا حتی احکام دینی شکل نگرفته است. میل به پوشش و حجاب بطور خاص در میان زنان موجب می­شود تا آنان هنگام حضور در اجتماع، خود را بیش‌تر از مردان (حجاب مردان) بپوشانند.
اولین نمونه ثبت شده از حجاب برای زنان در کتاب مقدس پیدایش، فصل ۲۴، آیه ۶۵، هنگامی که ربه‌کا در اولین دیدار با اسحاق خود را با حجاب می‌پوشاند. نمونه دیگر آن از یک متن قانونی آشوری از قرن ۱۳ قبل از میلاد، که استفاده از آن به زنان نجیب محدود می‌شد.

تاریخچه حجاب در دوران باستان

نقش برجسته‌ها و مجسمه‌های دوران باستان نشان می‌دهد که پوشش سر و مو‌ها و حجاب، پیشینه‌ی تاریخی دارد. مورخان میگویند پوشش سر (یا همان روسری) در میان زنان با درجه‌ی بالای اجتماعی بیشتر دیده شده است. در مقابل کنیزان، روسپیان و رقصندگان از پوشش کمتری استفاده میکردند. در کتاب کاراکالپاک آمده است: حضور زنان در سطوح بالای اجتماعی، ارزان در دسترس نبودن، پاک و طاهر ماندن، اعتقادات مذهبی و تامین امنیت، مهم‌ترین دلایل پوشیده‌تر بودن لباس زنان در طول تاریخ است.

پوشش در بین النهرین

لباس‌های زنان پوشیده‌تراز لباس‌های مردان بود. ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن (ج ۱) در رابطه با تمدن بین النهرین مینویسد: با پیشرفت تمدن، لباس شان هم بلندتر شد.
در یکی از آثار ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد، زنی در بین النهرین که نقشی از او باقیمانده با تکه پارچه کوچکی سرش را پوشانده است. (ولگسانگ)

پوشش در مصر باستان

لباس زنان نسبت به لباس مردان بلندتر و کامل‌تر بود. در ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در تصاویری که نقاشی مصری کشیده، دختران تمام بدن و پسران، نیمه پایین بدن خود را پوشانده بودند.
در نقش برجسته‌ای که در تل العمارنه واقع در مصر وجود دارد تصویر ملکه با پوشش دیده می‌شود.

پوشش در یونان باستان

در کتاب تاریخ پوشاک اقوام ایرانی آمده است: [در یونان باستان] زنان هنگام حضور در اجتماع، صورت و اندام‏شان (تا روی پاها) را می‏پوشاندند. دایره المعارف لاروس نیز دراین رابطه مینویسد: زنان یونانی صورت و اندامشان را تا روی پا می­پوشاندند. این پوشش که شفاف و بسیار زیبا بود، در جزایر کورس و اِمِرجوس و دیگر جزایر ساخته می­شد. زنان شهر «ثیب» حتی صورتشان را نیز با پارچه می­پوشاندند. این پارچه دارای دو منفذ بود که جلوی چشمان قرار می­گرفت تا بتوانند ببینند. در «اسپارته» نقش­هایی که بر جای مانده، حکایت می­کند که زنان سر را می­پوشانده، ولی صورت هایشان باز بوده ­است.
ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می‌نویسد: «در دوران باستان زنان فقط در صورتی در جشن‌های مذهبی و تماشاخانه ­ها حضور پیدا می­کردند که کاملاً در حجاب باشند».

پوشش در روم باستان

رومی­‌ها کسانی را که لباس تنگ می­پوشیدند مجازات می­کردند. زنان روی لباسشان ردای بلندی تا مچ پا، می­پوشیدند که استولا نام داشت و وقتی از خانه خارج می‏ شدند، با چادری بلند تمام بدن را تا روی پا‌ها می‏پوشاندند و چیزی از برآمدگی‏‌های بدن مشخص نمی ‏شد.

حجاب و عفاف در اروپا بعد از میلاد مسیح

برخی تصورمی­کنند زنان غربی در گذشته هم به همین سبک فعلی لباس می‌پوشیده اند. درصورتیکه زنان غربی تا اوایل قرن بیستم از برهنگی در جامعه خودداری می­کردند. در ادامه به بررسی پوشش زنان اروپایی بعد از میلاد مسیح میپردازیم.

قرون اول تا ۱۶ میلادی در اروپا

در قرون اول تا ۱۶ میلادی زنان اروپایی از لباس­‌های پوشیده استفاده می­کردند. ویل دورانت (مورخ معروف) دراین رابطه می­نویسد: بلندی لباس­های بانوان اصیل اروپایی، تا روی پا‌ها می­رسید. زنان اشراف به ندرت در انظار عمومی ظاهر می­شدند. در اروپا مرد و زن از پیراهن­‌های بلند با آستین ­های بلند استفاده می­کردند که کاملا بدن را می­پوشاند. لباس­ های مردان کوتاه، ولی لباس­‌های زنان خصوصا بانوان اصیل اروپایی چند لایه و بلند تا روی زمین بود. مردان کلاه و زنان روسری‌ای می­پوشیدند که مو، سر و شانه را می­پوشاند.

انگلیس

آستین­‌های لباس زنان تا آرنج و یا مچ دست بود و دامن‌هایشان روی زمین کشیده می­شد. پوشیدن جوراب­های ابریشمی به وسیله ملکه (الیزابت) مرسوم شد. بیشتر زنانِ طبقه تحصیل کرده زود ازدواج می­کردند. انگلیسی‌ها دختران را با وقار و آزرم بار می‌آورند. در زمان شکسپیر زن حق نداشت که روی صحنه بیاید، نقش زنان را پسران بازی می­کردند. (تاریخ تمدن ویل دورانت)

آلمان

کمال مطلوب یک زن خانه‌دار این بود که با عقل و درایت خانواده را اداره می‌کرد و بسیار باعفت بود. (تاریخ تمدن ویل دورانت)

فرانسه

زنان اغلب دامن­‌های بلند دنباله­ دار، بالاپوش ­های گشاد (ردینگوت) و روسری­‌های سیاه ابریشمی به همراه زیردامنی و جوراب بلند می­پوشیدند. (تاریخ لباس ترجمه شیرین بزرگمهر) زنان عفتِ قبل از ازدواج و وفاداری بعد از ازدواج را وسیله ­ای برای نجابت خود از بی­ حرمتی می­دانستند. زنان هنگام سوارکاری، زیر پیراهن­شان شلواری پف­دار می­پوشیدند. (تاریخ تمدن ویل دورانت)

اسپانیا

در اسپانیا عفاف و عصمت زنان نه تنها به وسیله مذهب و قانون بلکه به وسیله شرافت حفظ می ­شد. زنان عفیف دور از مرد‌ها غذا می­خوردند و هنگام حضور در اجتماع، در کالسکه­‌های در بسته می­ نشستند. زنان در تماشاخانه‌ها در قسمت مخصوص می­ نشستند و صورت خود را با تور می­پوشاندند.
در حالی که در قرن ۱۷ یک زن به ندرت می­ گذاشت مردان پاهایش را ببینند اینک (قرن۱۸) دامنش کوتاه شد و مقداری با زمین فاصله گرفت و سرپایی­‌ها که قبلاً بی پاشنه بودند، جای خود را به کفش­‌های پاشنه بلند نوک تیز دادند. (تاریخ تمدن ویل دورانت)

پوشش زنان در مناطق مختلف

*شاید شما با خودتان بگویید پوشش زیاد زنان در برخی از کشورها، متاثر از آب و هوا و سرمای هوا بوده است. یعنی شاید، چون سردشان می­شده خودشان را می­پوشانده اند. اما براساس تحقیقات مورخان، حتی در کشور‌های گرمسیر هم زنان از سرپوش و لباس­های بلند استفاده می­کردند.

حجاب در شرق دور

در کشور‌های شرقی مانند هند زنان لباسی مانند چادر می‌پوشند و آن را روی خود می‌کشند، به گونه‌ای که صورتشان پیدا نیست. (فلسفه الحجاب فی وجوب النقاب/اصفهانی حائری).
در ژاپن تا قبل از دهه ۷۰ – ۱۸۶۰، تقریباً همه مردم ژاپن انواع لباس‌های بومی خود یعنی «کیمونو» را به تن می‌کرد. کیمونو یک پیراهن بلند ونسبتا گشاد بود که روی آن یک کمربند پهن می‌بستند. (فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، حداد عادل)

روسری جزئی از پوشاک زنان روسیه

پوشش زن در ایران باستان

حجاب و عفاف در ایران هم مانند کشورهای جهان، پیشینه طولانی دارد. بر پایه متون تاریخی، در تمدن‌ها و ادیان پیشین جهان، به ویژه در سلسله‌های مختلف ایران باستان، در دوره ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، حجاب در میان زنان معمول بوده است؛ و این حقیقت روشن می‌شود که با ورود اسلام به ایران حجاب وارد ایران نشده است؛ بلکه بانوان ایرانی از دوران باستان حجاب داشته اند و حجاب آنان با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی، کار و پیشه، سبک و اسلوب خاصی داشت؛ آنچه بر صحت این ادعا گواهی دارد، نوع پوشش آن‌ها است که می‌توان آن را در دوران باستان از روی کتیبه‌های به جا مانده در مکان‌های باستانی (نقش رستم، تخت جمشید، نقش رجب و ...)، ظروف، تندیس‌ها و مجسمه‌های محافظت شده در موزه ها، و در دوران بعد از اسلام از طریق منابع و کتب معتبر مانند شاهنامه فردوسی - که آیینه تمام نمای فرهنگ ایران زمین است - مشاهده کرد.
حداقل از زمان هخامنشیان ملکه‌ها به وسیلهٔ پرده از مردم پنهان بوده‌اند. ملکه‌ها و زنان اشراف با چادر و زنان خدمتکار بدون حجاب بودند. (پوشاک در ایران زمین)
در متون پهلوی واژه چادر حداقل در دو مورد ذکر شده‌است یکی در روایات حمید آشاواهیشتان که یک متن حقوقی زردشتی قرن دهم میلادی است. در این متن چادر به همراه سربند و واشماگ که روسری گونه‌ای بود که توسط زنان زردشتی پوشیده می‌شد آمده‌است. در مجسمه‌های پالمیرایی به جا مانده از قرن دوم میلادی وجود حجاب‌هایی که سر را می‌پوشانند، ولی صورت را باقی می‌گذارند معمول است.
کلودانه جهانگرد و فیلسوف فرانسوی هم می­گوید: زنان ایرانی، بیش از تمام کشور‌های مشرق زمین مقید به حجاب اند. آن‌ها دوست ندارند حتی چشمان خود را به کسی نشان دهند.
یاکوب ادوارد (جهانگرد و طبیب آلمانی): در ایران هنگام صحبت کردن با زنان چادری از طرز تکلم آن‌ها می­توان به مقام بلندشان پی­برد. آنان در خروج از منزل آزادی بسیاری دارند و علیرغم جدا و مستور بودنشان، به همه ­ی امور اعمال نفوذ دارند.
از دائره المعارف لاروس نیز به دست می‌آید که حجاب در بین ماد‌ها و پارس‌ها وجود داشته است. همچنین در تفسیر اثنی عشری آمده است: «تاریخ نشان می‌دهد که حجاب در فرس قدیم وجود داشته است». در کیش «مازدیسنی» نامه شت مهاباد، آیه ۹۰ گوید: زن خواهید و جفت گیرید و هم خوابه دیگری را نبینید و بر او منگرید و با او میامیزید.»
نصوصی که بیانگر حجاب زنان ایران باستان است، نشان می‌دهد که زنان در دوره‌های مختلفی، چون دوره مادها، پارسی‌ها (هخامنشیان)، اشکانیان و سامانیان دارای حجاب و پوشش بوده اند، که به چند نمونه آن اشاره می‌شود:

دوره ماد‌ها

در کتاب «پوشاک باستانی ایرانیان» آمده: «اصلی که باید در نظر داشت، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه‌های ما قبل میلاد، پوشاک زنان آن دوره (مادها) از لحاظ شکل (با کمی تفاوت) با پوشاک مردان یکسان است.»
وی در ادامه برای توضیح نقوش بر جای مانده می‌نویسد: «مرد و زن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود دارد، از هم تمیز داده می‌شوند.

دوره پارسی‌ها (هخامنشیان)

پارسی‌ها به وسیله کوروش، دولت ماد را از میان برداشته و سلسله هخامنشی را تأسیس کردند. آن‌ها از نظر لباس همانند ماد‌ها بودند. در مورد پوشاک خاص زنان این دوره آمده است: «از روی برخی نقوش مانده از آن زمان، به زنان بومی برمی خوریم که پوششی جالب دارند. پیراهن آنان پوششی ساده و بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه است. به زنان دیگر آن دوره نیز برمی خوریم که از پهلو به اسب سوارند. اینان چادری مستطیل بر روی همه لباس خود افکنده و در زیر آن، یک پیراهن با دامن بلند و در زیر آن نیز، پیراهن بلند دیگری تا به مچ پا نمایان است.»

دوره اشکانیان

در این دوره نیز همانند گذشته، حجاب زنان ایرانی کامل بوده است. در این باره چنین می‌خوانیم: «لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین، گشاد، پرچین، آستین دار و یقه راست بوده است. پیراهن دیگری داشته اند که روی اولی می‌پوشیدند و قد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمناً یقه باز بوده است. روی این دو پیراهن چادری سرمی کردند.»
در جای دیگر آمده است: «چادر زنان اشکانی به رنگ‌های شاد و ارغوانی و یا سفید بوده است. گوشه چادر در زیر یک تخته فلزی بیضی منقوش یا دکمه که به وسیله زنجیری به گردن افکنده شده، بند است. این چادر به نحوی روی سر می‌افتاده که عمامه (نوعی کلاه زنانه) را در قسمت عقب و پهلو‌ها می‌پوشانیده است.»
در کتاب «پارتیان» نیز آمده است: «زنان عهد اشکانی قبایی تا زانو بر تن می‌کردند، با شنلی که بر سر افکنده می‌شد و نیز نقابی داشتند که معمولاً به پس سر می‌آویختند.»

دوره ساسانیان

در این دوره اردشیر پسر بابک با استفاده از ضعف اشکانیان، سلسله ساسانیان را بنیان نهاد و دین زرتشت را دین رسمی کشور قرار داد. اوستا را ترجمه و آتشکده‌های ویران را بازسازی نمود. زنان در این دوره که احکام دینی زرتشتیان در کشور اعمال می‌شده است، همچنان دارای حجاب کامل بودند. در مورد پوشاک زنان چنین آمده است: «چادر که از دوره‌های پیش مورد استفاده بانوان ایران بوده است، در این دوره نیز به صورت مختلف مورد استعمال داشته است.»
حجاب زنان در این دوره چنان اهمیتی داشت که «حتی لباس هنرپیشگان زن، مانند لباس‌های بلند سایر بانوان، تا پشت پا کشیده شده است.»
چادر و شنل از عناصر مهم پوشش زنان ساسانی بوده که ما آن را بر سر ملکه آذرمیدخت، دختر خسرو پویز که مدتی هم در ایران پادشاهی می‌کند می‌بینیم. در کتاب تمدن ساسانی (علی سامی) در مورد پوشاک زنان چنین آمده است: «چادر که از دوره­‌های پیش مورد استفاده بانوان ایران بوده است، در این دوره نیز به صورت مختلف مورد استعمال قرارگرفته­ است.» زنان درباری روی مقنعه خود، تاج و روی تاجشان چادر می­ پوشیدند.

سخن پایانی

تطبیق آثار کتبی، سنگ نوشته‌ها و تندیس‌ها و با تدبر در منابع مکتوب و آثاربه جـامانـده از سلسله‌های باستانی، در بررسی نحوة پوشش، معلوم میشود، حجاب در ایران و در تمام فرهنگ‌های قبل از اسلام سابقه داشته است. این مسئله دلیلی است بر اینکه حجاب یک نوع گرایش فطری و انسانی است؛ بنابراین نباید به حجاب به عنوان یک محدودیت دینی نگاه کنیم بلکه باید به عنوان یک ارزش انسانی آن را پاس بداریم.
حضور زنان در سطوح بالای اجتماعی، ارزان و در دسترس نبودن، پاک و طاهر ماندن، اعتقادات مذهبی و تامین امنیت، مهم‌ترین دلایل پوشیده‌تر بودن لباس زنان در طول تاریخ جهان است.
 
منابع:
*مقاله مصور سایت "های حجاب" با عنوان تاریخچه حجاب در ایران و جهان، از دوران باستان تا اکنون
*خبرگزاری حوزه
*مقاله حجاب در ایران باستان، نویسندگان: ملاابراهیمی عزت، بهرامیان مسعود، زارع درنیایی عیسی.
*واژه حجاب در ویکی پدیا
ارسال نظرات
انتشار نظرات حاوی توهین، افترا و نوشته شده با حروف (فینگلیش) ممکن نیست.
نظرات مخاطبان
انتشار یافته: ۸
در انتظار بررسی: ۰
...
|
|
۱۹:۴۲ - ۱۴۰۲/۰۱/۱۱
چه جالب بی حجابی باعث شده پیشرفت صورت بگیره؟!
حجاب یک امر فطری و ربطی به حکومت و دولت نداره.
اتفاقا اگر بخواد کشور رو بگیره دستش با رواج بی بند و باری بهتر میتونه.
چرا که مردم سرگرم میشوند.
ایرانی
|
|
۰۹:۰۲ - ۱۴۰۰/۰۴/۲۶
خوب که چی. آنزمان آنطور بود و الان اینطور. دنبال چه می گردید. گذشته را به آینده می کشانید. اگر مردید و فهمیده آینده تان باید از گذشته بهتر باشد
ناشناس
|
|
۱۰:۲۰ - ۱۴۰۰/۰۴/۲۵
در زیر نویس عکس انقلاب بلشویک روسیه نوشته 1979؟ این تاریخ دانی که تاریخ حجاب بررسی کرده نمیدونه 1979خیلی خیلی اشتباه نوشته شده؟
ناشناس
|
|
۰۹:۳۳ - ۱۴۰۰/۰۴/۲۵
روز بخیر ، فلسفه بافی و مثال از پوشش زنان در ‌صد ه های دور ‌اثبات اینکه حجاب اصلی در تمامی ملل بوده که چی ؟ چون در دوران باستان پوش زنان در ایران عزیز چگونه بوده چه ربطی به قرن ۲۱ دارد
در آن دوران نامه را روی پوست حیوان می نوشتن و برای رساندن آن به نسبت مسافت در داخل محدوده کشورها یکماه طول میکشیده
مادر و پدر بزرگ مادری من برای رفتن به حج یکماه در راه بودن
امروز به یکی دو ساعت
کلاشنیکف
|
|
۲۳:۲۷ - ۱۴۰۰/۰۴/۲۴
به فرض محال همه اینا درست، اما در هیچ دروه تاریخی و هیچ کجای دنیا، حجاب با اون تعریفی که شماها دارید «اجباری» نبوده و نیست.
هستی‌ام
۲۰:۳۱ - ۱۴۰۲/۱۰/۰۱
ما یک کشور اسلامی هستیم حجاب ابتدا دستور و فرمان خداست دوم در قرآن به پوشیده شدن و حجاب داشتن زنان تاکیدشده‌و سوم قانون کشور ما هم حجاب اسلامی است
هیچکس از بانوان نمی‌خواد که حتما حجاب آنچنانی بگیرند یا خودشونو مثه زنای قدیم هم چادر بندازن هم پوشیه بزنن.همینکه پوشش درست داشته باشند که مناسب جامعه باشه کافیه.
ناشناس
|
|
۲۳:۱۲ - ۱۴۰۰/۰۴/۲۴
لطفا سفرنامه ماژلان رو مطالعه کنید، اقوام عقب مانده وغیر متمدن بدون پوشش مناسب بوده وبا ار تباط آزاد بین زن ومرد.بعد از پیشرفت وتمدن، ناگهان انسانها به عقب برگشت کردند.
ناشناس
|
|
۲۲:۴۱ - ۱۴۰۰/۰۴/۲۴
مشکل حجاب مشکل حجاب سیاسی حجاب حکومتی است تازمانی که حجاب حکومتی است کسی زیر بارش نمیره