پیوند دلها
رسوم غلط ازدواج چیست؟/ مشکل فرهنگ است یا اقتصاد؟
امروز موجي از آداب و رسوم غلط و ناشايست به راه افتاده که مشکلات را پيچيده کرده و مانع از ازدواج جوانان مي شود و در نتيجه سن ازدواج نيز روز به روز بالا مي رود.
آداب و رسوم غلط مانع ازدواج جوانان
ازدواج امری ساده، بی‌تکلف و بدون تشریفات است که طی آن، زن و مرد ضمن انشاء خطبه‌ی عقد، پیمان زندگی مشترک می‌بندند و مرد به مقدار امکاناتش، چیزی یا مبلغی را به عنوان صداق و نشانه‌‌ی صداقت، تقدیم به همسر می‌کند.
در مکتب انسان ساز اسلام، سنت حسنه ازدواج بسيار َآسان و ساده و بدور از آداب و رسوم غلط و دست و پاگير است که حتي پايين ترين طبقات اجتماع، به راحتي مي توانند بر اساس ملاک ها و تناسب هاي معرفي شده از طرف اسلام به تشکيل خانواده اقدام کرده و ازدواج کنند.
متأسفانه این حقیقت ساده در بعضی موارد، از مسیر سهل و بی‌آلایش خود خارج شده و به دلائل گوناگون، به آداب و رسوم و توقعات مادی و غیر مادی زایدی مبتلا شده؛ به طوری که موانع و مشکلات ازدواج را بیشتر کرده است. برخی از رایج‌ترین این موارد به قرار زیر است
- مهريه سنگين، مثلاً به مقدار تاريخ تولد دختر.
- تشريفات و پيرايه هاي عريض و طويل و کمر شکن.
- تجمل گرايي و مد پرستي، خرج هاي اضافي و اسراف و بريز و بپاش.
- چشم و هم چشمي و حسادت ها.
- تهيه جهيزيه هاي زياد و غير ضروري.
- عذر ادامه تحصيل و آزادي بيشتر.
- مشکل پسندي به بهانه هاي مختلف.
- عذر نداشتن ماشين و مسکن شخصي و .... .
- گرفتن شيربها در بعضي از مناطق.
- اجبار به ازدواج فاميلي (مثل پسر عمو ـ دختر عمو) در بعضي از مناطق.
- برقراري مجالس مختلف عروسي به تالارهاي گران قيمت و آن چناني.
- برقراري مجالس آلوده به گناه و فساد، عروسي هاي مختلط و مزاحمت هاي اجتماعي.
- عدم توجه به تحقيق و مشاوره به بهانه «قسمت بودن» ازدواج.
موانع فرهنگی یا اقتصادی!؟
به نظر بعضی، عمده‌ترین مانع ازدواج جوانان، مشکل اقتصادی است. البته این عقیده تنها مربوط به دوران فعلی نیست؛ در صدر اسلام نیز خیلی‌ها به این مشکل استناد می‌کردند، ولی پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله و اهل بیت علیهم‌السلام این مسأله را مانعی اساسی برای ازدواج نمی‌دانستند. پیامبر اسلام صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله فرموده‌اند: «هرکس از ترس فقر ازدواج نکند، حتماً نسبت به خداوند متعال بدگمان شده است.» (کلینی، ۱۳۶۵، ج ۵، ص ۳۳۱) حتی در جای دیگر به کسی که از فقر شکایت می‌کرد، توصیه فرمودند که ازدواج کن. بعد از عمل به توصیه‌ی ایشان، معیشت وی وسیع شد. (حر عاملی، ۱۴۰۹، ج ۱۴، ص ۲۵) قرآن کریم نیز صراحتاً بیان کرده: «إن یَکُونُوا فُقَراء یُغنِهِم اللهُ مِن فَضلِهِ» (سوره مبارکه نور، ۳۲)
اما این‌که بسیاری از جوانان مجرد مشکلات اقتصادی را مانع ازدواج قلمداد می‌کنند در حالی است که بسیاری از آنان از نظر سطح پایگاه اقتصادی-اجتماعی وضع بهتری نسبت به جوانان متأهل دارند. (کاظمی‌پور، ۱۳۸۸: ش ۴۲، ۹۵-۷۵) این پدیده ریشه در گرایش به تجمل‌گرایی، کسب رفاه و توقع بیشتر از زندگی دارد که همگی ناشی از زیر‌بناهای فرهنگی است. بنابراین بخش بسیاری از موانع اقتصادی ریشه در موانع فرهنگی دارد. در همین زمینه رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند:«موانع فرهنگی ازدواج را دست کم نگیرید. البته موانعی هم وجود دارد، ولی همه اقتصادی نیست. موانع اقتصادی بخشی از مشکل است، عمده موانع فرهنگی است؛ عادت‌ها، تفاخرها، تکاثر، چشم و هم‌چشمی‌ها، تجمل‌طلبی‌ها[...] این‌هاست که یک مقدار نمی‌گذارد آن کاری که باید انجام بگیرد، صورت پذیرد. باید شما و خانواده‌هایتان این گره‌ها را باز کنید.» (۹ اسفند ۱۳۷۹، www.khemenei.ir)
«بدیهی است که توسعه‌ی شهرنشینی و تمرکز بر رفاه فردی یا فردگرایی، در رفتار‌های مربوط به ازدواج جوانان تغییر ایجاد نموده، اما مشکل مالی نمی‌تواند به عنوان عامل بازدارنده باشد، زیرا افرادِ متعلق به پایگاه‌های اقتصادی-اجتماعی بالاتر نیز به این مشکل اشاره کرده‌اند. بنابراین مشکلات مالی یک امر نسبی بوده و سطح انتظار فرد از زندگی می‌تواند تعیین‌کننده‌ی تشخیص فرد از مشکلات مالی باشد.»
اقدامات اشتباهی که ازدواج را سخت‌تر می‌کند
سنت‌های دست و پاگیر
رعایت ترتیب سنی در ازدواج فرزندان، افزایش سطح توقعات و انتظارات غیر مادی فرد و خانواده و گرفتار شدن به نوعی آرمان‌زدگی و ایده‌آل‌خواهی افراطی در انتخاب همسر آینده، در کنار بالا رفتن سطح توقعات مادی، گرایش به تجمل‌گرایی، چشم و هم‌چشمی و شیوع آداب و رسوم دست و پاگیر و غلط، متأسفانه باعث نوعی وسواس، سختگیری و نهایتاً دلمردگی و دلزدگی برای انتخاب همسر و ازدواج در جوانان می‌شود.
گرایش پسران جوان برای احراز موقعیت‌های بالای اقتصادی-اجتماعی قبل از ازدواج و برخی دختران برای احراز موقعیت‌هایی همانند مردان و اشتغال در مشاغل خارج از خانه و ایجاد نوعی تغییر در نقش‌های جنسیتی، از آسیب‌های فرهنگی بزرگی است که اکنون دامنگیر بخشی از جامعه‌ی ما است. همچنین شیوع برخی بی بند و باری‌ها و آزادی‌ها در روابط دختران و پسران، جوانان را به نوعی بی‌رغبتی به ازدواج کشانیده است، زیرا در این حالت این افراد بدون پرداخت هزینه‌های مادی و معنویِ مسئولیت زندگی مشترک، اقدام به برقراری ارتباط با جنس مخالف، خارج از چهارچوب زندگی مشترک می‌کنند. در ادامه به بعضی موانع فرهنگی و اجتماعی به طور خاص اشاره می‌شود:
مشکلات خانوادگی
مشکلات خانوادگی یکی از موانع مهم ازدواج است؛ مشکلاتی همچون تفاوت سطح فرهنگی خانواده‌ها، افزایش سطح توقع خانواده‌ها در انتخاب همسر، دخالت‌ها و سختگیری‌های بیمورد، کفیل یا سرپرست خانواده بودن پسر، بیماری والدین، آسیب‌های اجتماعی خانواده مثل فوت، طلاق، اختلاف والدین، اعتیاد و سوء سابقه.
وجود چشم و هم‌چشمی، زیاده‌خواهی در بین دختران و پسران و خانواده‌های آنان و توقع و انتظارات زیاد و بیمورد افراد و خانواده‌ها می‌تواند سبب افزایش سن ازدواج و بروز تجرد قطعی در دختران و پسران باشد.
از آن‌جا که در جامعه‌ی ایرانی نهاد خانواده و تعاملات درون آن -علی‌رغم تحولاتی- هنوز ساختار سنتی خود را حفظ کرده است، پایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده و به‌ویژه رفتار و تعاملات والدین می‌تواند نقش عمده و تأثیرگذار تقویت‌کننده یا بازدارنده در امر ازدواج و تداوم آن را در زندگی مشترک آینده‌ی فرزندان داشته باشد.
سختگیری جاهلانه و انتظارات بالا
عدم آگاهی نسبت به معیار‌های لازم برای انتخاب همسر مناسب می‌تواند به تأخیر در ازدواج، یأس یا ازدواج نا‌موفق بینجامد. در ضمن وجود چشم و هم‌چشمی، زیاده‌خواهی در بین دختران و پسران و خانواده‌های آنان و توقع و انتظارات زیاد و بیمورد افراد و خانواده‌ها می‌تواند سبب افزایش سن ازدواج و بروز تجرد قطعی در دختران و پسران باشد.
همچنین در شرایط فعلی به دلیل تقاضای کافی برای ازدواج از طریق پسران، ترسی در دخترانِ در ابتدای سن ازدواج از عدم دسترسی به همسر مناسب وجود ندارد. لذا توقع و انتظارات دختران و خانواده‌های آنان افزایش یافته است. این مسأله بر پسران تأثیر گذاشته و آنان را با نوعی بی‌رغبتی مواجه نموده که این خود زنگ خطری است برای دختران در آستانه‌ی انتخاب و خانواده‌های آنان تا به معضل دختران دهه‌ی ۵۰ مبتلا نگردند.
مهریه سنگین
در تعيين مهريه به کم اکتفا کنيد؛ چرا که رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «بهترين زنان امت من، آنان هستند که مهريه اش کمتر باشد.» بدانيد که مهريه سنگين و سرسام آور، آبرو و اعتبار نمي آورد. مثل کساني نباشيد که وقتي در اين مورد با انتقاد مواجه مي شوند، در جواب مي گويند: «چه کسي مهريه را داده و چه کسي مهريه را گرفته» اين ها غافل اند که مهريه يک بدهکاري سختي است که زن هر زمان مي تواند آن را مطالبه کند. (البته تحقيق و شناخت از همسر و تدين آن مهم است).
رهبر معظم انقلاب اسلامی می فرمایند: من از مردم سراسر کشور خواهش می‌کنم که آن قدر مهریه‌ها را زیاد نکنند. این سنت جاهلی است. این کاری است که خدا و رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این زمان بخصوص، از آن راضی نیستند. نمی‌گوییم حرام است. نمی‌گوییم ازدواج باطل است. اما خلاف سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اولاد ایشان و ائمه‌ی هدی (علیهم‌السلام) و بزرگان اسلام است. خلاف روش این‌هاست و به‌خصوص در زمان ما که کشور احتیاج دارد به این‌که همه‌ی کارهای صحیح، آسان شود، هیچ مصلحت نیست که بعضی ازدواج‌ها را این‌طور مشکل کنند.
جهیزیه سنگین
به قدر توانتان جهيزيه تهيه کنيد و به ضرورت اکتفا کنيد آيا مي دانيد که در اکثر مواقع 30 درصد جهيزيه ها جزء لوازم زندگي است و بقيه يعني 70 درصد اضافي و تشريفاتي است. خانواده هاي عزيز چرا به خاطر تهيه وسايل غير ضروري و تجملي خود را به قرض و مشكلات مي اندازيد.
مقام معظم رهبری می فرمایند: بعضی از خانواده‌های عروس، خودشان را اذیت می‌کنند و به زحمت می‌اندازند و اگر پول هم ندارند به زحمت پول تهیه می‌کنند. اگر پول دارند خرج زیادی می‌کنند، برای این‌که یک جهیزیه‌ی مفصل پر زرق و برقی را مثلاً در اختیار دخترشان بگذارند.
جهیزیه‌ی زیاد، هیچ دختری را خوشبخت نمی‌کند و هیچ خانواده‌ای را به آن آرامش و سکون و اعتماد لازم نمی‌رساند. اینها زوایای زندگی است. فضولِ زندگی است و جز دردسر و اسباب زحمت و اسباب مشکل فایده‌ای ندارد.
نگرش‌های غلط
یکی از نتایج فرایند مدرنیزاسیون تغییر نگرش‌ها و ایده‌های افراد جامعه است «در دنیای مدرن امروزی افراد به نگرش‌هایی در زمینه‌ی انتخاب همسر دست یافته‌‌اند که دایره‌ی انتخاب همسر را محدود‌تر می‌کند. بنابراین با تغییر در نگرش‌های حاصل از مدرنیزاسیون، سن آغاز زناشویی بالا رفته و افراد در سنین بالاتری همسر انتخاب می‌کنند.» (کاظمی‌پور، ۱۳۸۸:ش۴۲، ۸۲)
متأسفانه یکی از نتایج این تغییر نگرش‌ها، غیر رسمی شدن ازدواج است. «استرانگ۱» (۲۰۰۸) در این باره می‌نویسد: غیر رسمی شدن ازدواج به معنی کمرنگ شدن هنجار‌های اجتماعی است که رفتار مردم را در رسوم معمول جامعه مانند ازدواج تعریف می‌کنند. در اثر تحولات گسترده‌ی اجتماعی، افراد قادر نیستند به درک مطلوبی از ازدواج و چگونگی رویارویی با آن برسند. از دیدگاه «شرلین۲»، با تبدیل زودهنگام ازدواج از حالت عرف به یک دوستی و همدمی، ازدواج به ازدواج فردی مبدل شده و در ازدواج فردی، هدف افراد بیشتر رفاه و کمال فردی است. (strong,۲۰۰۸,p:328)
همچنین تغییر معیار‌های گزینش همسر، خارج شدن شیوه‌ی همسرگزینی از شکل سنتی و تغییر نگرش جوانان نسبت به ازدواج و ترس و نگرانی ناشی از سوء سابقه‌ی ذهنی نیز از جمله موانع انتخاب مناسب است.
تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً دو-سوم از دختران و پسران مجرد جامعه‌ی آماری دوست دارند همسرشان را مستقیماً خود و از روی عشق و علاقه انتخاب کنند. در صورتی که بیش از دو-سوم از پاسخگویان متأهل و طلاق‌گرفته، ازدواج به شکل سنتی و با نظارت خانواده را بهترین نوع انتخاب می‌دانند.
هدیه و خرید
هدیه دادن دختر و پسر به یکدیگر رسم خوبی است که علاقه و محبت طرفین را به هم نشان می‌دهد. معمولاً در ابتدای ازدواج این هدیه دادن به شکل خرید ازدواج نمود پیدا می‌کند. حال این هدایا از شکل ساده و محبت‌آمیز خود خارج‌شده و به خرید لوازم‌آرایشی مارک، چندین مدل لباس مجلسی، ساعت، عطر، زیورآلات گران‌قیمت، مانتوها و کیف و کفش‌های برند و خرید از محل‌ها و پاساژهای معروف تبدیل شده اند.
خرج‌های کمرشکن مراسم ازدواج
در حال حاضر گرفتن چندین مراسم جداگانه در قالب نامزدی، بله برون، عقد، عروسی، حنابندان، پاتختی، شب یلدا و... به شکل امروزی آن، تبدیل به یک رسم نادرست شده است. چراکه در هرکدام از این جشن‌ها به تفکیک نیاز به محل برگزاری، شام و شیرینی، لباس، آرایشگاه و غیره به زوج‌های جوان تحمیل می‌شود و هدف برگزاری این مراسمات که پایبندی به رسومات ایرانی و شروع زندگی با جشن و خوشی و شادی است، زیر سؤال می‌رود.
ماه‌عسل
فلسفه‌ی سفر اول زوجین یا به‌عبارتی‌دیگر ماه‌عسل همراهی بیشتر با یکدیگر و رقم زدن لحظات شیرین در ابتدای ازدواج است. پیش‌تر، این اتفاق با رفتن به شهرهای زیارتی مثل مشهد مقدس یا شهرهای سیاحتی دیگر، رخ می‌داد. اکنون روش غلط دیگری که در حال تبدیل‌شدن به جزئی از فرهنگ ایرانیان است، سفر به چند شهر یا کشورهای اطراف ایران با رزرو هتل‌های مجلل، خرید و صرف هزینه‌های زیاد است.
فیلم و عکس
گرفتن عکس و فیلم برای جاودان کردن خاطره‌ی زیبای ازدواج و ثبت لحظات آن از قدیم‌الایام وجود داشته است و امری عادی به نظر می‌رسد اما آیا تهیه‌ی عکس‌های فراوان و فیلم‌برداری‌های عجیب در مکان‌های لوکس، تهیه‌ی چندین کلیپ در فضاهای باشکوه و تکرار همه‌ی این موارد در تک‌تک مراسم‌های ازدواج ضروری است و جزء فرهنگ ایرانیان محسوب می‌شود؟!
جای خالی دولت در فرهنگ سازی
دولت نیز طبق قانون تسهیل ازدواج جوانان وظایفی دارد که اگر به اجرای آنان بپردازد بسیاری از مشکلات برگزاری مراسم ازدواج حل می‌شود و جوانان به دلیل فشارهای مالی از یکی از بهترین خاطرات زندگی خود که مراسم ازدواج است، محروم نمی‌شوند. ازجمله‌ی اقدامات دولت این است:
۱-طبق بند الف ماده‌ی ۴ قانون تسهیل ازدواج جوانان کلیه دستگاه‌های دولتی، نهادهای عمومی و شهرداری‌های دارای تسهیلات رفاهی، فرهنگسرا و تالار، باشگاه و اردوگاه موظف‌اند با هماهنگی کمیته سامان ازدواج، فضاهای مذکور را برای برگزاری جشن و مراسم ازدواج در اختیار زوج‌های واجد شرایط قرار دهند.
۲-همان‌طور که در ابتدا اشاره شد دولت‌ها نقش چشمگیری در اصلاح یک فرهنگ و ساخت ارزش‌ها و باورهای جدید دارند این وظیفه در مورد دولت برای موضوع ازدواج، در ماده‌ی ۵ قانون تسهیل ازدواج جوانان آمده است:
دولت مکلف است به‌منظور تکریم و ترویج سنت حسنه نبوی ازدواج، فرهنگ‌سازی و ترویج الگوهای مطلوب، با استفاده از امکانات رسانه ملی و دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی اقدامات ذیل را انجام دهد:
الف - تصحیح باورها و آداب‌ورسوم مانع و مزاحم ازدواج جوانان در مناطق کشور ب - تشویق جوانان و خانواده‌ها به برپایی جشن‌های گروهی و کاهش هزینه‌های تشریفات مراسم ازدواج.
امید است که مردم این مسئله را جدی بگیرند و دولت نیز به وظایف تصریح‌شده‌ی خود در قانون عمل کند تا از رشد فرهنگو رسوم بیجا و بی‌منطق جلوگیری شود.
* مجله اینترنتی تابناک جوان
ارسال نظرات
نظرات مخاطبان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
آره مشکلات اقتصادی نداریم مشکلات فرهنگی داریم وگرنه مگه مشکلی داره یه پسر جوون که خودشو میکشه ماهی دو تومن حقوق میگیره دست یه دختر رو بگیره بره تو حلبی آباد زندگی کنه، تازه نه نگران قطعی آبه نه برق. این گلواژه ها فقط در حق هزارک بالای جامعه معنا میده