روز دحوالارض چه روزی است و اعمال آن چیست؟

دحوالارض روزی است که خداوند به کره زمین حیات بخشید. از این روز کره زمین که سراسر مملو از آب بود، شروع به خشک شدن نمود. روز دحوالارض در قرآن و احادیث نیز آمده و در آن‌ها به روز دحوالارض (یعنی بسط و گسترش زمین) اشاره شده است. طبق احادیث کعبه شریف و بیت الله الحرام اولین مکانی بود که در این روز از زیر آب سر برآورد و سپس بعد از آن یک چهارم زمین به صورت خشکی در آمد. 

دحو الارض مصادف با ۲۵ ماه ذی القعده می‌باشد، به دلیل اینکه ماه‌های قمری ثابت نیستند و تعداد روز‌های ماه‌های قمری حدود ۱۰ یا ۱۱ روز از تعداد روز‌های سال شمسی کمتر است، مناسبت‌های قمری در تقویم شمسی جای ثابتی ندارند.

روز دحوالارض الارض در تقویم شمسی برابر است با: روز سه شنبه ۱۵ تیر سال ۱۴۰۰
روز دحوالارض الارض در تقویم میلادی برابر است با: ۶ ژوئیه سال ۲۰۲۱
روز دحوالارض الارض در تقویم قمری برابر است با: ۲۵ ذی القعده ۱۴۴۲

این روز بزرگ مصادف است با رویداد‌های مهمی در تاریخ که شامل:
میلاد حضرت ابراهیم (ع)
میلاد حضرت عیسی مسیح (ع)
خروج رسول اکرم (ص) از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به قصد حجه الوداع.
در این روز، رسول خدا ـ صلى الله علیه و آله ـ به قصد حجة الوداع از مدینه با یکصد و چهار هزار یا یکصد و بیست و چهار هزار و حضرت فاطمه (ع) و تمامى اهل بیت خود از راه شجره به مکه عزیمت نمودند.
توبه، استغفار، عبادت و شب زنده داری از اعمالی است که در شب دحو الارض سفارش و تأکید بسیاری برای انجام دادن آن‌ها شده است.
شب و روز دحوالارض نماز‌ها و ادعیه مخصوصی دارد که کیفیت آن‌ها در کتاب مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی (ره) آمده است. برخی از اعمال و آداب روز بیست و پنجم ذی القعده (دحوالارض) عبارتند از: روزه گرفتن، ذکر فراوان خدا، غسل، نماز دو رکعتی.

«دَحو» به معنای گسترش است و برخی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی اش تفسیر کرده اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران‌های سیلابیِ نخستین فراگرفته بود. این آب ها، به تدریج در گودال‌های زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند.
از سوی دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی‌ها و بلندی‌ها یا شیب‌های تند و غیرقابل سکونت بود. بعد‌ها باران‌های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره‌ها گستردند. اندک اندک زمین هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع پدید آمد. مجموع این گسترده شدن، «دَحو الارض» نام گذاری می‌شود.

در قرآن کریم به دحوالارض اشاره شده است. خداوند در آیه ۳۰ سوره نازعات می‌فرماید: «و زمین را پس از آن (آفرینش آسمان و زمین) گسترش داد». بر پایه نظر بیشتر مفسران، منظور از «دَحیها» در این آیه، همان دحوالارض است.

یکی از برنامه‌های پیشنهادی در روز مبارک گسترده شدن زمین، خواندن دعای ویژه این روز است. در بخشی از این دعا، به مسأله دحوالأرض چنین اشاره شده است: «ای خدایی که خانه کعبه را گسترانیدی و دانه را شکافتی و سختی را برطرف ساختی، از تو می‌خواهم در این روز از روزهایت که حق آن را بزرگ نمودی، هر گرفتاری و مشکلی را برطرف سازی».
اهمیت ویژه دحوالارض به روزه این روز برمی گردد. روزه‏ اش مثل روزه هفتاد سال و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال گناه است. هر که این روز را روزه گرفته و شبش را به عبادت بگذراند گویی برای او عبادت صد سال نوشته می‌شود.
کیفیت روزه و نماز روز ۲۵ ذی القعده به این صورت است که هنگامی که آفتاب کمی بلند شد دو رکعت نماز به جا آورد. در هر رکعت بعد از سوره حمد پنج مرتبه سوره و الشمس را بخواند و پس از سلام نماز، بگوید:
لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
هیچ جنبش و نیرویى نیست مگر به خداى بر‌تر بزرگ
آنگاه دعا کند و بخواند:
یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ.
اى نادیده‏ گیر لغزش‌ها لغزشم را نادیده‏ گیر، اى اجابت کننده دعاها، دعایم را اجابت کن، اى شنواى صداها، صدایم را بشنو و به‏ من رحم کن، و از بدیهایم و آنچه نزد من است درگذر، اى صاحب بزرگى و بزرگوارى.
پس از آن دعای روز دحوالارض خوانده شود که کیفیت آن در مفاتیح الجنان آمده است.

ماه ذیقعده اولین ماه از ماه‌های حرام است. ماه‌های حرام زمان‌هایی هستند که جنگ در آن‌ها ممنوع بوده و احکام ویژه‌ای نیز از جهت شرعی و فقهی دارند.اما استفاده اخلاقی و تربیتی که از این حکم می‌توان کرد، این است که: «اگر جنگ و نزاع میان مردمان در این ماه حرام شده است» حتما منازعه و محاربه با خداوند باید بیشتر مورد نفرت قرار گیرد؛ بنابراین، شایسته است انسان مومن در این ماه‌ها بیشتر به فکر باشد تا اندیشه و اعضای او با گناه و معصیت، به مخالفت با خداوند برنخیزد.