همه چیز درباره پدیده ابرماه توت فرنگی

اگر از رصدگران دائمی ماه به شمار می‌‌آیید و هموراه آن را تحت نظر دارید، باید متوجه شده باشید که گاهی اوقات تغییراتی در اندازه قرص ماه بوجود می‌آید. برخی شب‌ها بسیار بزرگ‌تر از حالت معمول بوده و یا حتی ممکن است کوچکتر از آن هم دیده شود.

در این مواقع توجه بسیاری از مردم معطوف به آسمان می‌شود. ابرماه ، ابرماه‌گرفتی، ابرماه سرخ یا ابرماه‌ خونین. از این تعاریف چه می‌دانیم؟ امروزه بر ما روشن است که افزایش اندازه قرص ظاهری ماه در برخی شب‌ها نتیجه پدیده‌ای نجومی به نام ابَر ماه است.

وقوع پدیده ابرماه به دو عنصر کلیدی نیازمند است. اولا ماه باید در نزدیک‌ترین فاصله خودش با زمین (اوج ماه) قرار داشته باشد که این موضوع در روز ۲۷ ام مدار ماه رخ می‌دهد. ثانیا ماه باید در فاز کامل (Full Moon) خود به سر ببرد -درخشان‌ترین حالت ماه نیز در همین هنگام است- که این مورد هر ۲۹ و نیم روز یکبار اتفاق می‌افتد.

همزمانی میان این دو اتفاق منجر به پدیده ابرماه می‌شود. ابرماه عمدتا سالی چند بار در آسمان شب دیده می‌شود؛ اما چرا در پایان هر ماه نمی‌توان ابرماه را مشاهده کرد؟

دلیل این موضوع به جهت‌گیری‌های متفاوت مدار ماه در حین گردش زمین به دور خورشید، باز می‌گردد.

در پدیده ماه‌برافروختگی، ۱۴ درصد درخشندگی بیشتر و ۳۰ درصد اندازه بزرگتر نسبت به ماه معمولی برآورد می‌شود، اما مشاهده این تفاوت‌ها با چشم غیر مسلح کاری بسیار دشوار است. سردبیر ارشد مجله Sky and Telescope، طی بیانیه‌ای در سال ۲۰۱۶ گفت: “این تفاوت به قدر کافی قابل مشاهده نیست، مگر آنکه شما از رصدگران دائمی ماه باشید.”

ابرماه اگر خیلی به خط افق نزدیک باشد، ممکن است به طور ویژه‌ای به دید شما بزرگ برسد. این موضوع ارتباطی با علم ستاره‌شناسی ندارد و تماما مربوط به نحوه عملکرد ذهن انسان است. این اثر را خطای بزرگ دیدن ماه می‌نامند و امور مختلفی در آن دخیل هستند.

دانشمندان گمان می‌کنند که ذهن انسان، ماه را با اشیای پیرامون آن نظیر ساختمان‌ها مقایسه می‌کند و یا شاید پردازش تصاویر اجسام در نزدیکی خط افق در ذهن ما با بزرگنمایی همراه است.

واژه ابرماه برخواسته از دنیای ستاره‌شناسی نیست. یک سنت شبه‌علمی است که در اجرام آسمانی را در راستای پیشبینی وقایع و رفتار انسانی مطالعه می‌کنند. به گفته وبسایت Astronomy.com این واژه نخستین بار در سال ۱۹۷۹ و در مقاله‌ای از ریچارد نوله در مجله Dell Horoscope استفاده شده بود.

اما در چند سال گذشته این واژه مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. جستجو‌ها در گوگل ترندز نشان می‌دهد این واژه از سال ۲۰۰۴ مورد استفاده قرار می‌گرفته و حداقل تا سال ۲۰۱۱ چندان فراگیر نبوده است. علاقه به واژه سوپرمون از نوامبر ۲۰۱۶ به اوج خود رسید، وقتی ماه از دید ناظر زمینی در بزرگترین اندازه خود در طی ۶۹ سال گذشته قرار گرفته بود.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد این واژه در مناطق مشخصی از جهان مانند آسیای جنوب شرقی و آمریکای شمالی متداول‌تر است و در مناطقی مانند اروپا و هند چندان جلب توجه نمی‌کند.

هرچند وقت یکبار رخ می‌دهد؟

ابرماه رخدادی نسبتا نادر است و حدودا در هر ۱۴ مرتبه که ماه کامل تشکیل می‌شود یکبار می‌توان شاهد این پدیده بود. آخرین بار در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۶ شاهد آن بودیم. در آن زمان، ماه ۱۴ درصد بزرگتر و ۳۰ درصد درخشان‌تر از حالت عادی‌اش بود.

در ابرماه نوامبر ۲۰۱۶، ماه فاصله‌ای ۲۲۱ هزار و ۵۰۰ مایلی را با زمین تجریه کرد که نزدیک‌ترین فاصله در تاریخ این منظومه دوتایی به شمار می‌رود.

شاید supermoon به نظر نهایت زیبایی آسمان شب باشد؛ اما اینطور نیست! اگر بدانیم ممکن است این پدیده با یک خسوف (گرفت ماه) نیز همراه شود، در این صورت مناظری چشم‌نواز مانند تصویر زیر را تجریه خواهیم کرد. چنین امری در سال گذشته رخ داد و برای دیدن خسوف ابرماه بعدی باید تا سال ۲۰۳۳ صبر داشته باشیم.

ابرماه؛ حقیقتی علمی یا یک افسانه؟

زمانی که این پدیده‌ی آسمان شب در صدر اخبار است، ممکن است با آمار‌های غلو شده در مورد اندازه و یا درخشش آن مواجه شوید. لطفا فریب نخورید! در هر پدیده ابرماه تنها چند درصد (به طور میانگین ۶ درصد) افزایش اندازه را نسبت به ماه کامل معمولی شاهد هستیم. بیشتر رسانه‌های تبلیغاتی این آمار را افزایش می‌دهند؛ البته آنها در این حالت ابر ماه را با کوچکترین اندازه ماه در سال مقایسه می‌کنند.

همچنین ماه‌برافروختگی ممکن است با بزرگترین جذر و مد‌ های سال نیز همراه باشد؛ چرا که در این حالت نزدیکی بیشتر ماه با زمین به دلیل افزایش نیروی گرانش موثر بر آب‌های سیاره‌ ما، پدیده جذر و مد را تقویت می‌کند. با این حال جای نگرانی نیست، این افزایش جذر و مد‌ها به سختی می‌توانند منجر به زمین لرزه‌ها، سیل‌ها و فوران آتش‌فشان‌ها شوند.

نام های ماه کامل؛ ماه توت فرنگی یعنی چه؟

در زمان های قدیم تغییر فصول با ماه قمری نسبت به سال خورشیدی رایج تر بود. برای هزاران سال، ساکنین اروپا و قبایل محلی امریکا ماه ها را با خصوصیاتی که با تغییر فصل و طبیعت داشتند نام گذاری می کردند. برخی از این نام ها برای ماه های قمری مختلف یکسان هستند. مانند ماه خرمن، ماه توت فرنگی و یا ماه برف. برخی از این نام های محلی توسط مردم آلگونکین استفاده می شد که ساکنین مناطق وسیعی از نیوانگلند تا دریاچه سوپریر بودند.

تقویم ژولیانی در سال ۴۵ قبل از میلاد نام های ماه قمری را معرفی کرد. پس از آن در اروپا استفاده از نام های ماه رایج تر شدند. با این حال نام های باستانی فراموش نشده بودند. چارلمنگ (چارلز بزرگ) در سال های ۷۷۴ تا ۸۱۴ قبل میلاد پادشاه فرانکس و بعدا پادشاه روم بود. او نام های ماه آلمانی قدیم را معرفی کرد. مجموعه نام های ماه قمری انگلو- ساکسون انگلیس قدیم Anglo-saxon نیز در سال ۷۲۵ توسط راهب انگلیس ونربل بیده معرفی شد.

امروزه بسیاری از نام های باستانی ماه به عنوان نام هایی برای ماه کامل هر ماه قمری پذیرفته شده است. یک بررسی معمولی که توسط کشاورزان قدیم منتشر شد، می گوید که امریکایی های استعماری نام های بومی را پذیرفتند و آنها را در تقویم جدید جای دادند. با این حال به نظر می رسد که نام های امروزی ماه کامل ریشه آنگولا- ساکسون و آلمانی نیز دارند.

اکنون نام های مختلف ماه قمری سال را معرفی می کنیم.

• ماه ژانویه: ماه گرگ

ماه کامل در ژانویه ماه گرگ نام دارد. که پس از زوزه گرگ نامگذاری شده است و احتمالا ریشه در تقویم قمری آنگلو- ساکسون دارد. نام های دیگر شامل ماه بعد از جشن میلاد عیسی مسیح، ماه پیر، ماه یخ و ماه برف است.

• ماه فوریه: ماه برف

ماه برف نام ماه کامل در ماه فوریه است. این نام به دلیل شرایط برفی نام گذاری شده است. بعضی قبایل امریکای شمالی به دلیل کمبود منابع غذایی در طول نیمه زمستان به آن ماه گرسنگی نیز می گویند. نام های دیگر شامل ماه طوفان و ماه پرهیزکاری است. البته نام آخر بیشتر برای ماه کامل مارچ متداول است.

• ماه مارچ: ماه کرم

آخرین ماه کامل در فصل زمستان در ماه مارچ اتفاق می افتد و به ماه کرم معروف است. در حقیقت زمستان تمام می شود و کرم های زمین بیرون می آیند. همچنین به عنوان ماه گاو، ماه پوسته، ماه شیره و ماه لاغر نیز شناخته می شود. قدیمیان انگلیسی آنگلو- ساکسون به آن ماه لاغر می گویند.

• ماه اپریل: ماه صورتی

به ماه کامل در اپریل ماه صورتی می گویند که از گل های صورتی (گیاهان فلوکس) که در اوایل بهار شکوفه می دهند می آید. نام های دیگر این ماه کامل شامل ماه جوانه زدن چمن، ماه ماهی، ماه خرگوش و قدیمیان انگلیسی/آنگلو-ساکسون به آن ماه تخم مرغ نیز می گویند. همجنین به دلیل استفاده از این ماه در بدست آوردن زمان عید پاک به آن  به آن ماه پاسچال(رستاخیز) می گویند

• ماه مه: ماه گل

این ماه به عنوان ماه گل شناخته می شود که نشان دهنده گل هایی است که در طول این ماه شکوفه می دهند. و این ماه در سال بیشترین گل را دارد. نام های دیگر شامل ماه کاشت ذرت است. قدیمیان انگلیسی آنگلو-ساکسون به آن ماه شیر می گویند.

• ماه ژوئن: ماه توت فرنگی

ماه کامل در ماه ژوئن ماه توت فرنگی نام دارد. چون این توت های قرمز کوچک در این ماه می رسند. نام های دیگر نیز وجود دارد مانند ماه داغ، ماه رز و ماه چمنزار است.

• ماه ژوئیه: ماه گوزن نر
  ماه کامل در ماه ژوئیه ماه گوزن نر نام دارد. در حوالی این ماه شاخ جدید در پیشانی گوزن نر بیرون می آید. این ماه کامل همچنین ماه طوفان، ماه زگیل، و قدیمیان انگلیسی آنگلو- ساکسون به آن ماه یونجه می گویند.

• ماه آگوست: ماه ماهی خاویاری

این ماه ماهی خاویاری نام دارد چون تعداد زیادی از ماهی ها در دریاچه وجود داشتند. قبایل آلگونکین Algonquin در این ماه ماهیگیری می کردند. نام های دیگر شامل ماه ذرت سبز، ماه کمیاب، ماه میوه و ماه غلات در آنگلو- ساکسون است.

• ماه سپتامیر: ماه خرمن

واژه ماه خرمن به ماه کامل و روشنی گفته می شود که در نزدیکی آغاز ماه پاییز اتفاق می افتد.  زمانی که کشاورزان قدیم به نور ماه نیازمند بودند تا محصولات خود را در آخر شب برداشت کنند. نور ماه به ویژه در طول پاییز وقتی محصولات زیاد هستند مهم بود. این نام مطابق با نام قدیمیان انگلو- ساکسون است.

• ماه اکتبر: ماه شکارچی

هر سه سال یکبار، ماه شکارچی همان ماه خرمن است. به طور سنتی، مردم در نیمکره شمالی ماه اکتبر را مشغول تهیه کردن غذا  برای گذراندن زمستان بودند. در واقع آن ها در این ماه به شکار کردن، ذبح کردن و نگه داری گوشت به عنوان غذا می پرداختند.   در نتیجه ماه اکتبر را ماه شکار می نامیدند. ماه چمن در حال مردن، ماه خونین یا ماه زرنگ نیز نامیده می شود. البته این ماه خونین نباید با کسوف کلی که به ماه خونین معروف است اشتباه گرفته شود.

• ماه نوامبر: ماه سگ آبی

مطابق فولکلور، در این ماه سگ های آبی فعالیت خود را برای آماده شدن در زمستان شروع می کنند. به همین دلیل ماه کامل در ماه نوامبر ماه سگ های آبی نامگذاری شد. همچنین به ماه یخ زده، و همراه ماه کامل دسامبر گاهی به ماه بلوط نیز نامیده می شود. اگر ماه کامل سگ آبی آخرین ماه کامل قبل از انقلاب زمستان باشد به عنوان ماه سوگواری نیز شناخته می شود.

• ماه دسامبر: ماه سرد

در ماه دسامبر در اکثر مناطق نمیکره شمالی زمستان شروع می شود و به ماه کامل در ان ماه سرد می گویند. قدیمیان انگلو-ساکسون به آن ماه قبل از جشن میلاد مسیح می گویند در حالی که نام دیگر آن ماه گرگ است. اگر چه این نام برای ماه کامل ژانویه مرسوم تر است.