از بی اعتمادی رسانه ای تا هجوم به کلاب هاوس
رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه گفت: در کشور‌های در حال توسعه یا توسعه نیافته معمولاً یک شیفتگی یا سونامی نسبت به ورود چنین اپلیکیش‌هایی و کلاً رسانه‌های غیررسمی وجود دارد.
به تازگی شبکه اجتماعی «کلاب هاوس» به جمع شبکه‌های اجتماعی مطرح دنیا پیوسته و در مدت کوتاهی توانسته مخاطبان بسیار زیادی را جذب خود کند به طوری که در همین ابتدای راه اندازی این شبکه بسیاری از افراد مطرح، مسئولان و سیاستگذاران به عضویت آن درآمدند و در اتاق‌های گفتگوی آن شرکت کردند. نمونه ملی‌اش حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که در هفتمین روز فروردین ماه سال ۱۴۰۰ در یکی از اتاق‌های گفتگوی «کلاب هاسو» حاضر شد و راجع به سند همکاری ایران و چین با کاربران به بحث و گفتگو پرداخت.
شبکه اجتماعی «کلاب هاوس» مارس ۲۰۲۰ توسط چند جوان راه اندازی شد و خیلی زود بر سر زبان‌ها افتاد؛ این اپلیکیشن که به نظر می‌رسد به دلیل پدید آمدن عصر کرونایی پایه گذاری شده، بر پایه صدا و گفتگو میان کاربران است و ویژگی‌های مهمی دارد که در گفتگو مهر با اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد مطرح شد.
این استاد ارتباطات گفت: اینکه بخواهیم درباره رسانه بودن یا نبودن یک اپلیکیشن نظر بدهیم باید با شاخص‌ها و ویژگی‌های یک رسانه آشنا شویم. یک رسانه از چهار عنصر، مخاطب، فرستنده، گیرنده و ابزار تشکیل شده که اغلب اپلیکشن‌ها و رسانه‌های اجتماعی این چهار عنصر را دارند پس می‌توانیم آنها را رسانه بدانیم. ضمن اینکه، چون مخاطبان این نوع از رسانه‌ها، متنوع و متکثر و در نقاط مختلف دنیا با یکدیگر در ارتباط هستند، جزو وسایل ارتباطات جمعی به شمار می‌آیند.
وی افزود: نباید رسانه را محدود به تعاریف دهه‌ها و سده‌های قبل کنیم و فقط روزنامه، خبرگزاری و رادیو تلویزیون را رسانه بدانیم، چون همه چیز در دنیا خیلی عوض شده و اگر امروز روزنامه‌ها که در تعاریف قدیمی جزو رسانه‌ها دسته بندی کرده بودیم را بازنگری کنیم می‌بینیم که با تعاریف رسانه جور در نمی‌آیند و تعداد مخاطبانشان هم با مخاطبان اپلکیشن‌هایی مثل کلاب هاوس قابل مقایسه نیست. محققان و عوامل رسانه‌های هم نباید خود را در تعریف و نظریه‌های قدیمی محدود کنند، چون امروزه ابزار‌های جدیدی به زندگی ما آمدند که همان کارکرد رسانه‌های قدیم را دارند؛ بنابراین اگر کسانی اعتقاد دارند که چنین اپلیکیشن‌هایی رسانه نیست باید توضیح بدهند که چرا اینگونه فکر می‌کنند و خودشان را به دیدگاه‌های قدیمی محدود کردند.
نصراللهی ادامه داد: یک نکته مهمی که درباره کارکرد و چگونگی استفاده این اپلیکیشن‌ها در کشور‌های توسعه یافته و کشور‌های در حال توسعه وجود دارد این است که در کشور‌های در حال توسعه یا توسعه نیافته معمولاً یک شیفتگی یا سونامی نسبت به ورود چنین اپلیکیش‌هایی و کلاً رسانه‌های غیررسمی وجود دارد به نظر می‌آید اصلی‌ترین دلیل این نوع استقبال، درست کار نکردن رسانه‌های اصلی و رسمی است این در حالیست که در کشور‌های توسعه یافته مردم معمولاً به هنگام وقوع یک بحران و اتفاق همه اخبار را از رسانه‌ها و منابع رسمی دنبال می‌کنند، ولی در کشور ما عمدتاً چنین اتفاقی نمی‌افتد. البته این به معنا این نیست که آنها در هنگام اتفاقات مهم از منابعی، چون توئیتر و اینستاگرام و این‌ها استفاده نمی‌کنند، از این منابع هم استفاده می‌کنند منتها برای اینکه واکنش و یا نظر افراد و مسئولان مختلف را رصد کنند، ولی اخبار اصلی و مهم را از منابع و رسانه‌های رسمی دنبال می‌کنند. خلاصه اینکه، چون رسانه‌های رسمی در ایران کارشان را خوب انجام نمی‌دهند و فاصله میان وقوع اتفاق و انتشار خبر طولانی است مردم دریافته‌اند که برای دریافت اخبار مهم و بحرانی باید رسانه‌های غیررسمی را دنبال کنند در واقع به رسانه‌ها و منابع غیررسمی بیشتر اعتماد دارند که خود این اتفاق می‌تواند برای ما یک بحران امنیت ملی ایجاد کند. نمونه‌اش را در اتفاقاتی مثل ترور شهید فخری زاده یا حادثه هواپیمای اوکراینی یا حتی ماجرای بورس دیدیم. در اوج بحران بورس، صداوسیما و سایر رسانه‌های رسمی به جای اینکه اطلاعات موثق و قابل اعتماد بدهند، از مردم دعوت به سرمایه گذاری می‌کنند که خب نتیجه‌اش را هم چند ماه بعد دیدید که چقدر مردم متضرر شدند پس مردم دیگر دلیلی نمی‌بینند که خبر‌های سرنوشت ساز و مهم را از رسانه‌های رسمی دنبال کنند. متاسفانه در تمام این اتفاقات، رسانه‌های رسمی عقب‌تر از رسانه‌های رسمی بودند. مثال دیگر همین اتفاق اخیر سند همکاری ایران و چین که از سال ۱۳۹۶ چنین اتفاقی در جریان است، ولی مسئولان فکر همه چیز را کردند غیر از پیوست رسانه‌ای. یعنی به مباحث رسانه‌ای یک سند راهبردی، چند وجهی و فراملی هیچ توجه‌ای نشده است؛ کمترین کار این بود که به مردم فرق بین سند و قرارداد توضیح داده شود تا راه را برای جریان‌های معاند باز نشود و شبهه به وجود نیاید.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه در ادامه تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات ما در حیطه رسانه‌ها این است که متاسفانه بیشتر مسئولان ما به رسانه باور ندارند و آن را یک عنصر مزاحم می‌دانند و رسانه را به یک روابط عمومی ساده ده‌ها سال قبل تقلیل می‌دهند. از نظر آنها، رسانه یعنی انعکاس اخبار به شکلی که آنها دوست دارند و می‌خواهند نه طوری که واقعیت است.
وی در خصوص حضور مسئولان در شبکه‌های اجتماعی و چنین اپلیکیشن‌هایی توضیح داد: غیر از دسته اول مسئولان که اشاره کردم اعتقادی به رسانه ندارند، یک دسته هم هستند که شبیه دسته اول فکر می‌کنند و خیلی به رسانه باور ندارند، ولی ژست مردمی بودن، به روز بودن و توجه به افکار عمومی را می‌گیرند نمونه‌اش برخی افرادی که در کلاب هاوس حضور دارند و در جلسات متعددی بحث و گفتگو می‌کنند در حالی که در جلسات و رسانه‌های رسمی حاضر نمی‌شوند. این را در نظر بگیرید که بسیاری از مسئولان ما رسانه‌های رسمی و حتی امکان‌های بسیاری در فضای مجازی دارند و می‌توانند به راحتی از طریق آنها حرفشان را بزنند، ولی این کار را نمی‌کنند.
نصراللهی در پایان به تعدادی از ویژگی‌های کلاب هاوس اشاره کرد و گفت: اول از همه راه اندازی چنین اپلیکیشینی باید الگوی کسانی باشد که در ایران در حوزه ساخت اپلیکیشن و امثال آن کار نمی‌کنند و همه تقصیر‌ها را به گردن حاکمیت و نبودن حمایت می‌اندازند؛ چون کلاب هاوس کارش را ۲ یا ۳ نفر کارمند شروع کرد و در حال حاضر هم ۹ نفر کارمند دارد و به این نقطه و جایگاه رسیده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلاب هاوس گفتگو محور بودن آن است ضمن اینکه مثل رادیو مبتنی بر صداست و مغایرت با انجام فعالیت دیگری ندارد و افراد می‌توانند هم به کارهایشان برسند و هم به یک گفتگو گوش بدهند. علاوه بر این، انحصار گفتگو و ارتباط با مسئولان شکسته شد و هرکسی می‌تواند بدون واسطه با یک مقام مسئول گفتگو و تبادل نظر کند تا قبل از این، فقط خبرنگاران می‌توانستند چنین کاری کنند. همانطور که اینستاگرام انحصار تصویری تلویزیون را شکست و مسئولان می‌توانند در هر موقعیتی از طریق پخش زنده اینستاگرام برای مردم صحبت کنند. این را هم فراموش نکنیم که ما در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ قرار داریم و اینکه سلایق و علایق مختلف می‌توانند در یک گفتگو حضور داشته باشند و تبادل نظر کنند خودش نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد. بی بی سی فارسی زمانی راه اندازی شد که طیف وسیعی از مسئولان دولتی و خبرنگاران به آن رسانه رفتند و اطلاعات میدانی بسیاری درباره ایران داشتند، ولی الان آنها چنین اطلاعاتی ندارند و نیاز دارند که در برای جواب سوالات خود در اتاق گفتگو‌های کلاب هاوس حاضر شوند و سوالات خود را بپرسند. نکته دیگر اینکه، مردم شیفته گفتگو هستند و کلاب هاوس این امکان را فراهم کرده است و می‌تواند به تقویت گفتگو و کم شدن فاصله میان مسئولان و مردم کمک کند. این امکان در سال‌های اخیر وجود نداشت؛ امیدوارم حاکمیت از تجربه شکست‌های قبلی خود در رابطه با اپ‌ها و ظرفیت کلاب هاوس حداکثر استفاده را بکند، چون این رسانه و ابزار می‌تواند بر سرنوشت انتخابات ۱۴۰۰ هم تاثیرگذار باشد اگر راهبرد حاکمیت درست باشد و اتفاقاتی نظیر آمدن نسخه اندروید آن هم رخ دهد؛ در غیر این صورت، این عرصه، عرصه جولان و یکه تازی رسانه‌های رقیب و معاند می‌شود و ممکن است در شرایط حساس کشور امنیت ملی به خطر بیفتد.
شبکه اجتماعی «کلاب هاوس» مارس ۲۰۲۰ توسط چند جوان راه اندازی شد و خیلی زود بر سر زبان‌ها افتاد؛ این اپلیکیشن که به نظر می‌رسد به دلیل پدید آمدن عصر کرونایی پایه گذاری شده، بر پایه صدا و گفتگو میان کاربران است و ویژگی‌های مهمی دارد که در گفتگو مهر با اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد مطرح شد.
این استاد ارتباطات گفت: اینکه بخواهیم درباره رسانه بودن یا نبودن یک اپلیکیشن نظر بدهیم باید با شاخص‌ها و ویژگی‌های یک رسانه آشنا شویم. یک رسانه از چهار عنصر، مخاطب، فرستنده، گیرنده و ابزار تشکیل شده که اغلب اپلیکشن‌ها و رسانه‌های اجتماعی این چهار عنصر را دارند پس می‌توانیم آنها را رسانه بدانیم. ضمن اینکه، چون مخاطبان این نوع از رسانه‌ها، متنوع و متکثر و در نقاط مختلف دنیا با یکدیگر در ارتباط هستند، جزو وسایل ارتباطات جمعی به شمار می‌آیند.
وی افزود: نباید رسانه را محدود به تعاریف دهه‌ها و سده‌های قبل کنیم و فقط روزنامه، خبرگزاری و رادیو تلویزیون را رسانه بدانیم، چون همه چیز در دنیا خیلی عوض شده و اگر امروز روزنامه‌ها که در تعاریف قدیمی جزو رسانه‌ها دسته بندی کرده بودیم را بازنگری کنیم می‌بینیم که با تعاریف رسانه جور در نمی‌آیند و تعداد مخاطبانشان هم با مخاطبان اپلکیشن‌هایی مثل کلاب هاوس قابل مقایسه نیست. محققان و عوامل رسانه‌های هم نباید خود را در تعریف و نظریه‌های قدیمی محدود کنند، چون امروزه ابزار‌های جدیدی به زندگی ما آمدند که همان کارکرد رسانه‌های قدیم را دارند؛ بنابراین اگر کسانی اعتقاد دارند که چنین اپلیکیشن‌هایی رسانه نیست باید توضیح بدهند که چرا اینگونه فکر می‌کنند و خودشان را به دیدگاه‌های قدیمی محدود کردند.
نصراللهی ادامه داد: یک نکته مهمی که درباره کارکرد و چگونگی استفاده این اپلیکیشن‌ها در کشور‌های توسعه یافته و کشور‌های در حال توسعه وجود دارد این است که در کشور‌های در حال توسعه یا توسعه نیافته معمولاً یک شیفتگی یا سونامی نسبت به ورود چنین اپلیکیش‌هایی و کلاً رسانه‌های غیررسمی وجود دارد به نظر می‌آید اصلی‌ترین دلیل این نوع استقبال، درست کار نکردن رسانه‌های اصلی و رسمی است این در حالیست که در کشور‌های توسعه یافته مردم معمولاً به هنگام وقوع یک بحران و اتفاق همه اخبار را از رسانه‌ها و منابع رسمی دنبال می‌کنند، ولی در کشور ما عمدتاً چنین اتفاقی نمی‌افتد. البته این به معنا این نیست که آنها در هنگام اتفاقات مهم از منابعی، چون توئیتر و اینستاگرام و این‌ها استفاده نمی‌کنند، از این منابع هم استفاده می‌کنند منتها برای اینکه واکنش و یا نظر افراد و مسئولان مختلف را رصد کنند، ولی اخبار اصلی و مهم را از منابع و رسانه‌های رسمی دنبال می‌کنند. خلاصه اینکه، چون رسانه‌های رسمی در ایران کارشان را خوب انجام نمی‌دهند و فاصله میان وقوع اتفاق و انتشار خبر طولانی است مردم دریافته‌اند که برای دریافت اخبار مهم و بحرانی باید رسانه‌های غیررسمی را دنبال کنند در واقع به رسانه‌ها و منابع غیررسمی بیشتر اعتماد دارند که خود این اتفاق می‌تواند برای ما یک بحران امنیت ملی ایجاد کند. نمونه‌اش را در اتفاقاتی مثل ترور شهید فخری زاده یا حادثه هواپیمای اوکراینی یا حتی ماجرای بورس دیدیم. در اوج بحران بورس، صداوسیما و سایر رسانه‌های رسمی به جای اینکه اطلاعات موثق و قابل اعتماد بدهند، از مردم دعوت به سرمایه گذاری می‌کنند که خب نتیجه‌اش را هم چند ماه بعد دیدید که چقدر مردم متضرر شدند پس مردم دیگر دلیلی نمی‌بینند که خبر‌های سرنوشت ساز و مهم را از رسانه‌های رسمی دنبال کنند. متاسفانه در تمام این اتفاقات، رسانه‌های رسمی عقب‌تر از رسانه‌های رسمی بودند. مثال دیگر همین اتفاق اخیر سند همکاری ایران و چین که از سال ۱۳۹۶ چنین اتفاقی در جریان است، ولی مسئولان فکر همه چیز را کردند غیر از پیوست رسانه‌ای. یعنی به مباحث رسانه‌ای یک سند راهبردی، چند وجهی و فراملی هیچ توجه‌ای نشده است؛ کمترین کار این بود که به مردم فرق بین سند و قرارداد توضیح داده شود تا راه را برای جریان‌های معاند باز نشود و شبهه به وجود نیاید.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه در ادامه تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات ما در حیطه رسانه‌ها این است که متاسفانه بیشتر مسئولان ما به رسانه باور ندارند و آن را یک عنصر مزاحم می‌دانند و رسانه را به یک روابط عمومی ساده ده‌ها سال قبل تقلیل می‌دهند. از نظر آنها، رسانه یعنی انعکاس اخبار به شکلی که آنها دوست دارند و می‌خواهند نه طوری که واقعیت است.
وی در خصوص حضور مسئولان در شبکه‌های اجتماعی و چنین اپلیکیشن‌هایی توضیح داد: غیر از دسته اول مسئولان که اشاره کردم اعتقادی به رسانه ندارند، یک دسته هم هستند که شبیه دسته اول فکر می‌کنند و خیلی به رسانه باور ندارند، ولی ژست مردمی بودن، به روز بودن و توجه به افکار عمومی را می‌گیرند نمونه‌اش برخی افرادی که در کلاب هاوس حضور دارند و در جلسات متعددی بحث و گفتگو می‌کنند در حالی که در جلسات و رسانه‌های رسمی حاضر نمی‌شوند. این را در نظر بگیرید که بسیاری از مسئولان ما رسانه‌های رسمی و حتی امکان‌های بسیاری در فضای مجازی دارند و می‌توانند به راحتی از طریق آنها حرفشان را بزنند، ولی این کار را نمی‌کنند.
نصراللهی در پایان به تعدادی از ویژگی‌های کلاب هاوس اشاره کرد و گفت: اول از همه راه اندازی چنین اپلیکیشینی باید الگوی کسانی باشد که در ایران در حوزه ساخت اپلیکیشن و امثال آن کار نمی‌کنند و همه تقصیر‌ها را به گردن حاکمیت و نبودن حمایت می‌اندازند؛ چون کلاب هاوس کارش را ۲ یا ۳ نفر کارمند شروع کرد و در حال حاضر هم ۹ نفر کارمند دارد و به این نقطه و جایگاه رسیده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلاب هاوس گفتگو محور بودن آن است ضمن اینکه مثل رادیو مبتنی بر صداست و مغایرت با انجام فعالیت دیگری ندارد و افراد می‌توانند هم به کارهایشان برسند و هم به یک گفتگو گوش بدهند. علاوه بر این، انحصار گفتگو و ارتباط با مسئولان شکسته شد و هرکسی می‌تواند بدون واسطه با یک مقام مسئول گفتگو و تبادل نظر کند تا قبل از این، فقط خبرنگاران می‌توانستند چنین کاری کنند. همانطور که اینستاگرام انحصار تصویری تلویزیون را شکست و مسئولان می‌توانند در هر موقعیتی از طریق پخش زنده اینستاگرام برای مردم صحبت کنند. این را هم فراموش نکنیم که ما در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ قرار داریم و اینکه سلایق و علایق مختلف می‌توانند در یک گفتگو حضور داشته باشند و تبادل نظر کنند خودش نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد. بی بی سی فارسی زمانی راه اندازی شد که طیف وسیعی از مسئولان دولتی و خبرنگاران به آن رسانه رفتند و اطلاعات میدانی بسیاری درباره ایران داشتند، ولی الان آنها چنین اطلاعاتی ندارند و نیاز دارند که در برای جواب سوالات خود در اتاق گفتگو‌های کلاب هاوس حاضر شوند و سوالات خود را بپرسند. نکته دیگر اینکه، مردم شیفته گفتگو هستند و کلاب هاوس این امکان را فراهم کرده است و می‌تواند به تقویت گفتگو و کم شدن فاصله میان مسئولان و مردم کمک کند. این امکان در سال‌های اخیر وجود نداشت؛ امیدوارم حاکمیت از تجربه شکست‌های قبلی خود در رابطه با اپ‌ها و ظرفیت کلاب هاوس حداکثر استفاده را بکند، چون این رسانه و ابزار می‌تواند بر سرنوشت انتخابات ۱۴۰۰ هم تاثیرگذار باشد اگر راهبرد حاکمیت درست باشد و اتفاقاتی نظیر آمدن نسخه اندروید آن هم رخ دهد؛ در غیر این صورت، این عرصه، عرصه جولان و یکه تازی رسانه‌های رقیب و معاند می‌شود و ممکن است در شرایط حساس کشور امنیت ملی به خطر بیفتد.
ارسال نظرات