اعمال و فضائل شب و روز نیمه شعبان

سیدبن‌طاووس در کتاب اقبال‌الاعمال خود چنین می‌گوید:
ما در این بخش، برخی از اعمال و عبادات ستوده این شب فرخنده را که از میان روایات برگزیدیم، در اینجا ذکر می‌کنیم؛ بنابراین برخی از این اعمال را که خداوند جل‌جلاله به‌واسطه آن نیک‌بختی را بر تو عرضه کرده است، برگزین و بدان عمل کن؛ زیرا زمانی خواهد آمد که بساط زندگانی به دست مرگ برچیده و نامه‌های اعمال بسته خواهد شد و تو توان اقبال و توجه بیشتر به خدا را نخواهی داشت.

 

فضیلت شب نیمه شعبان در کلام امام باقر علیه‌السلام

از امام باقر علیه‌‌السلام درباره فضیلت شب نیمه شعبان پرسیده شد. فرمود: این شب، برترین شب بعد از شب قدر است. خداوند نعمت‌های افزون خود را در این شب به بندگانش ارزانی می‌دارد و به منت خود آنان را می‌آمرزد؛ بنابراین در این شب برای تقرب به خداوند متعال تلاش کنید که این شبی است که خداوند عزوجل به نفس خویش سوگند خورده است که در این شب هیچ درخواست‌کننده‌ای را تا زمانی‌که درخواست گناهی نکرده است، از درگاه خویش رد نکند. و این شب، شبی است که خداوند آن را برای ما اهل‌بیت قرار داده است، به ازای شب قدر که آن را برای پیامبر ما صلی‌الله‌علیه‌وآله قرار داده. پس در این شب تلاش کنید در دعا کردن و ستایش خداوند متعال. هر که در این شب ١٠٠ مرتبه سبحان‌الله، ١٠٠ مرتبه الحمدلله، ١٠٠ الله‌اکبر و ١٠٠ مرتبه لااله‌الا‌الله بگوید، خداوند گناهان گذشته او بیامرزد و حوایج دنیا و آخرت او را برآورده سازد، حتی اگر تقاضا نکرده باشد، ولی خداوند نیاز او را بدان امر بداند، باز هم خداوند نیاز او را برطرف سازد، از فضلی که بر بندگان خویش دارد.

زیارت امام حسین علیه‌السلام

امام زین‌العابدین علیه‌السلام: هر کس دوست دارد که صد و بیست و چهار هزار پیامبر با او مصافحه کنند، در شب نیمه شعبان به زیارت امام حسین علیه‌السلام برود؛ زیرا در آن شب فرشتگان و ارواح پیامبران برای زیارت آن حضرت از خدا اجازه می‌گیرند و خداوند به آنها اجازه می‌دهد. خوشا به حال کسی که با آنها مصافحه نماید و آنها با او مصافحه کنند. که پنج رسول اولوالعزم؛ یعنی نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد صلی‌الله‌علیهم‌اجمعین نیز جزو آنان هستند.
[اگر کسی موفق به حضور در کربلا نشده باشد، می‌تواند آن حضرت را از راه دور زیارت کند. از مختصرترین زیارات سیدالشهداء علیه‌السلام زیارتی است که از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که فرمود: به بالای بام منزلت برو [در زیر آسمان] سپس به راست و چپ نگاه کن و سپس سرت را به سمت آسمان بالا ببر و به سمت قبر آن حضرت اشاره کن و بگو: «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ». با این عمل برای تو یک زَوْره است و زَوره یک حج و یک عمره است].

برترین دعا در این شب

ابویحیی می‌گوید: به سرورمان امام صادق علیه‌السلام عرض کردم، کدام دعا از همه دعاها برتر است؟ فرمود: «بعد از آنکه نماز عشا را خواندی، ٢ رکعت نماز، در رکعت اول سوره حمد و سوره جحد (قل یا ایها الکافرون) و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره توحید (قل هو الله احد) بخوان. و بعد از سلام نماز ٣٣ بار سبحان‌الله و ٣٣ بار الحمدلله و ٣۴ بار الله‌اکبر بگو. سپس این دعا را بخوان:

يا مَنْ إِلَيْهِ يَلْجَأُ الْعِبادُ فِي الْمُهِمَّاتِ، وَ إِلَيْهِ يَفْزَعُ الْخَلْقُ فِي الْمُلِمَّاتِ، يا عالِمَ الْجَهْرِ وَ الْخَفِيَّاتِ، يا مَنْ لا يَخْفَى عَلَيْهِ خَواطِرُ الْأَوْهامِ، وَ تَصَرُّفُ الْخَطَراتِ، يا رَبَّ الْخَلائِقِ وَ الْبَرِيَّاتِ، يا مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ الْأَرَضِينَ وَ السَّماواتِ.

أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ أَمُتُّ إلَيْكَ بِلا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ، فَيا لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ اجْعَلْنِي فِي هذِهِ اللَّيْلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَيْهِ فَرَحِمْتَهُ، وَ سَمِعْتَ دُعاءَهُ فَأَجَبْتَهُ، وَ عَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَأَقَلْتَهُ، وَ تَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطِيئَتِهِ وَ عَظِيمِ جَرِيرَتِهِ، فَقَد اسْتَجَرْتَ بِكَ مِنْ ذُنُوبِي، وَ لَجَأْتُ إِلَيْكَ فِي سَتْرِ عُيُوبِي.

اللَّهُمَّ فَجُدْ عَلَيَّ بِكَرَمِكَ وَ فَضْلِكَ، وَ احْطُطْ خَطايايَ بِحِلْمِكَ وَ عَفْوِكَ، وَ تَغَمَّدْنِي فِي هذِهِ اللَّيْلَةِ بِسابِغِ كَرامَتِكَ، وَ اجْعَلْنِي فِيها مِنْ أَوْلِيائِكَ الَّذِينَ اجْتَبَيْتَهُمْ لِطاعَتِكَ، وَ اخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِكَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَكَ وَ صَفْوَتَكَ.

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِمَّنْ سَعِدَ جَدُّهُ وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَيْراتِ حَظُّهُ، وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَ فَازَ فَغَنِمَ، وَ اكْفِنِي شَرَّ ما أَسْلَفْتُ، وَ اعْصِمْنِي مِنَ الازْدِيادِ فِي مَعْصِيَتِكَ، وَ حَبِّبْ إِلَيَّ طاعَتَكَ وَ ما يُقَرِّبُنِي مِنْكَ وَ يُزْلِقُنِي عِنْدَكَ.

سَيِّدِي إِلَيْكَ يَلْجَأُ الْهارِبُ، وَ مِنْكَ يَلْتَمِسُ الطَّالِبُ، وَ عَلى‏ كَرَمِكَ يُعَوِّلُ الْمُسْتَقِيلُ التَّائِبُ، أَدَّبْتَ عِبادَكَ بِالتَّكَرُّمِ وَ أَنْتَ أَكْرَمُ الْأَكْرَمِينَ، وَ أَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَكَ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.

اللَّهُمَّ فَلا تَحْرِمْنِي ما رَجَوْتُ مِنْ كَرَمِكَ، وَ لا تُؤْيِسْنِي مِنْ سابِغِ نِعَمِكَ، وَ لا تُخَيِّبْنِي مِنْ جَزِيلِ قِسَمِكَ فِي هذِهِ اللَّيْلَةِ لِأَهْلِ طاعَتِكَ، وَ اجْعَلْنِي فِي جُنَّةٍ مِنْ شِرارِ خَلْقِكَ رَبِّ إِنْ لَمْ أَكُنْ مِنْ أَهْلِ ذلِكَ فَأَنْتَ أَهْلُ الْكَرَمِ وَ الْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ، جُدْ عَلَيَّ بِما أَنْتَ أَهْلُهُ لا بِما أَسْتَحِقُّهُ، فَقَدْ حَسُنَ ظَنِّي بِكَ، وَ تَحَقَّقَ رَجائِي لَكَ، وَ عَلِقَتْ نَفْسِي بِكَرَمِكَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ، وَ أَكْرَمُ الْأَكْرَمِينَ.

اللَّهُمَّ وَ اخْصُصْنِي مِنْ كَرَمِكَ بِجَزِيلِ قِسَمِكَ، وَ أَعُوذُ بِعَفْوِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ، وَ اغْفِرْ لِي الذَّنْبَ الَّذِي يَحْبِسُ عَنِّي الْخَلْقَ وَ يَضِيقُ عَلَيَّ الرِّزْقَ حَتّى‏ أَقُومَ بِصالِحِ رِضاكَ، وَ أَنْعَمَ بِجَزِيلِ عَطائِكَ وَ أَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْمائِكَ.

فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِكَ، وَ تَعَرَّضْتُ لِكَرَمِكَ، وَ اسْتَعَذْتُ بِعَفْوِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ‏ وَ بِحِلْمِكَ مِنْ غَضَبِكَ، فَجُدْ بِما سَأَلْتُكَ وَ أَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْكَ، أَسْأَلُكَ بِكَ لا بِشَيْ‏ءٍ هُوَ أَعْظَمُ مِنْكَ.
سپس سجده کن. و در حال سجده ٢٠ بار «یا ربِّ» و ٧ بار «یا الله» و ٧ بار «لا حولَ و لا قوةَ الا بالله» و ٧ بار «ما شاءَ اللهُ لا قوةَ الا بالله» و ١٠ بار «لا قوةَ الا بالله» بگو. بعد بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله صلوات بفرست و حاجتت را از خدا بخواه. به خدا سوگند، اگر حاجتت به شماره قطره‌های باران باشد، خداوند عزوجل به بزرگواری و فضل خود، حاجتت را برآورده می‌سازد.

این روایت از دعوت‌کننده به اطاعت خداوند جل‌جلاله، محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت شده است:
در شب پانزدهم شعبان، بین نماز مغرب و عشا چهار رکعت نماز بخواند به این صورت که در هر رکعت، حمد یک مرتبه، سوره «قل هو الله احد» ١٠ مرتبه (در روایت دیگر ١١ مرتبه وارد شده).
پس از پایان نماز بخواند:
«یا ربِّ اغْفِرْ لَنا» ١٠ مرتبه؛
«یا ربِّ ارْحَمْنا» ١٠ مرتبه؛
«یا ربِّ تُبْ عَلَینا» ١٠ مرتبه؛
«قل هو الله احد» ٢١ مرتبه؛
«سُبْحانَ الَّذِي يُحْيِي الْمَوْتى‏ وَ يُمِيتُ الْأَحْياءَ وَ هُوَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِير» ١٠ مرتبه.
هر کس این نماز را بخواند، خداوند متعال او را اجابت فرماید و حاجات دنیا و آخرتش را برآورده سازد و خداوند نامه عملش را به دست راستش دهد و تا سال آینده در حفظ خدا بود.

دعای دیگر در شب نیمه شعبان

در این بخش دعایی را که طی آن خداوند جل‌جلاله به مولود عظیم‌الشأن در شب نیمه‌ شعبان (حضرت مهدی سلام‌‌الله‌علیه) سوگند داده می‌شود، یادآور می‌شویم که عبارت است از:
اللَّهُمَّ بِحَقِّ لَيْلَتِنا هذِهِ وَ مَوْلُودِها، وَ حُجَّتِكَ وَ مَوْعُودِهَا، الَّتِي قَرَنْتَ الى‏ فَضْلِها فَضْلًا، فَتَمَّتْ كَلِمَتُكَ صِدْقاً وَ عَدْلًا، لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِكَ وَ لا مُعَقِّبَ لآياتِكَ، نُورُكَ الْمُتَأَلِّقُ وَ ضِياؤُكَ الْمُشْرِقُ، وَ الْعَلَمُ النُّورُ فِي طَخْياءِ الدَّيْجُورِ، الْغائِبُ الْمَسْتُورُ، جَلَّ مَوْلِدُهُ وَ كَرُمَ مَحْتَدُهُ وَ الْمَلائِكَةُ شُهَّدُهُ وَ اللَّهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَيِّدُهُ إِذا آنَ مِيعادُهُ وَ الْمَلائِكَةُ أَمْدادُهُ.

سَيْفُ اللَّهِ الَّذِي لا يَنْبُو وَ نُورُهُ الَّذِي لا يَخْبُو وَ ذُو الْحِلْمِ الَّذِي لا يَصْبُو مَدارُ الدَّهْرِ وَ نَوامِيسُ الْعَصْرِ وَ وُلاةُ الامْرِ وَ الْمُنَزَّلُ عَلَيْهِمْ ما يَنْزِلُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ أَصْحابُ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْيِهِ وَ وُلاةُ امْرِهِ وَ نَهْيِهِ.

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلى‏ خاتَمِهِمْ وَ قائِمِهِمْ، الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ وَ ادْرِكْ بِنا أَيَّامَهُ وَ ظُهُورَهُ وَ قِيامَهُ، وَ اجْعَلْنا مِنْ أَنْصارِهِ، وَ اقْرِنْ ثارَنا بِثأرِهِ، وَ اكْتُبْنا فِي‏أَعْوانِهِ وَ خُلَصائِهِ، وَ أَحْيِنا فِي دَوْلَتِهِ ناعِمِينَ وَ بِصُحْبَتِهِ غانِمِينَ، وَ بِحَقِّهِ قائِمِينَ، وَ مِنَ السُّوءِ سالِمِينَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلى‏ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ عَلى‏ اهْلِ بَيْتِهِ الصَّادِقِينَ وَ عِتْرَتِهِ النَّاطِقِينَ، وَ الْعَنْ جَمِيعَ الظَّالِمِينَ، وَ احْكُمْ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُمْ يا احْكَمَ الْحاكِمِينَ.

دعای کمیل

روایت شده است که «کمیل‌بن‌زیاد نخعی» دید امیرمؤمنان علیه‌السلام این دعا را در شب نیمه شعبان در حال سجده قرائت می‌نماید. ...
امیرالمؤمنین علیه‌السلام به کمیل فرمود: ای کمیل، بنشین، هرگاه این دعا را حفظ کردی، در هر شب جمعه، یا در هر ماه یک بار، یا در هر سال یک بار، یا در طول عمرت یک بار آن را بخوان که خدا تو را کفایت و یاری می‌کند و به تو روزی عطا می‌کند وهرگز آمرزش را از دست نمی‌دهی.