«دادستان» چگونه شکل گرفت؟

این شب‌ها سریال «دادستان» به کارگردانی مسعود ده نمکی از شبکه سه در حال پخش است. سریالی که به طور مستقیم به زندگی شخصی و کاری نماینده‌های مجلس می‌پردازد و از طرفی نیز به ماجرا‌های داخل دانشگاه و حمله داعش به مجلس شورای اسلامی نیز اشاره‌هایی می‌کند.
پدرام کریمی که همزمان اجرا و نویسندگی را پیش می‌برد برای دومین بار بعد از معراجی‌ها در سریال دادستان با ده نمکی همکاری کرده است. با کریمی درباره ویژگی‌های قصه، محدودیت‌هایی که برای نگارش داشته و همچنین جزئیاتی درباره بازسازی حمله داعش به مجلس گفتگو کردیم.

** آقای کریمی بازخورد‌هایی که تا به حال دریافت کردید چطور بوده است؟
-آنچه تا به حال شنیدم نظر‌های مثبت بوده چه در فضای مجازی و چه در فضای واقعی و خدا را شکر از سریال استقبال شده و با توجه به آمار بیننده‌ها که به دستمان رسیده بیننده‌های دادستان بیشتر از سریال‌های دیگر بودند.

**به نظر می‌رسد یک بخشی از ماجرا پیرامون قصه‌ای است که در این سریال روایت می‌شود.
-دقیقاً همین است. مخاطب در وهله اول با داستان درگیر می‌شود و بعد برایش بازیگر و کارگردان مهم است.

** زمان پخش و شبکه مناسبی هم برای پخش در نظر گرفته شده است.
-بله به خاطر اینکه بیشتر مردم باید تا قبل از ساعت ۹ شب به خانه برسند و می‌توان گفت زمان خوبی است. با همه این‌ها در جذب مخاطب موفق بوده است.

** اما کم و بیش نقد‌هایی هم به سریال شما وارد شده است.
-در این مدت تنها ۵ یا ۶ نقد جدی خواندم. تمرکز نقد‌ها روی شخصیت آقای ده نمکی است و روی سریال نبوده. این‌ها هم بلافاصله بعد از پخش قسمت ۳ و ۴ این نقد‌ها را نوشتند و خیلی منطقی نیست، چون که منتقد باید یک سریال را به طور کامل ببیند و در پایان آن را نقد کند و نمی‌شود با چهار قسمت حکمی برای یک سریال صادر کرد.

** در خلاصه قصه شما نوشته است که این سریال تخیلی است و اشاره‌ای به هیچ دولتی ندارد. اما در جزئیات قصه اینطور نیست و حمله داعش هم دال بر این است که قصه در همین چند سال اخیر روایت شده است.
-بله منظور این است که به دولت و گرایش خاصی اشاره نمی‌کنیم و منظورمان دولت‌ها و گرایش‌های مختلف است. بحث ما گفتمان عدالت خواهی است و گفتمان در یک مرحله بزرگتر صورت می‌گیرد و برخی از تاکید‌های مان در قصه برای چند دولت قبل است و ممکن است بعضی تاکید‌ها به همین دولت هم ارتباط پیدا کند.

 

** درباره شکل‌گیری کلیت قصه این سریال می‌فرمایید.
-آقای ده‌نمکی ایده کلی داشت که درباره نماینده‌ای بود که قرار بود وزیر شود و حواشی پیرامون آن. قصه‌هایی که تا به الان دیدیم بیشتر درباره آقا زاده‌ها بوده، اما در این سریال قصه آقا‌ها را می‌بینیم و آقازاده‌ها در وهله بعدی هستند و ما در این سال‌ها قصه‌هایی درباره آقا‌ها کمتر دیدیم. از طرفی زمان کمی داشتیم برای آماده کردن فیلمنامه. در ابتدا هم قرار بود یک مینی سریال ساخته شود، اما در دل کار که قرار گرفتیم و درباره شخصیت‌ها صحبت کردیم دیدیم که قابلیت این را دارد که سریالی با تعداد قسمت‌های بیشتر هم باشد.

** در پروسه نگارش آقای ده‌نمکی به شما مشاوره می‌داد؟
-بله سریال داستان دو نویسنده دارد من به همراه آقای خودسیانی نگارش آن را به عهده گرفتیم و در جلسه‌های مان آقای ده‌نمکی نیز حضور داشتند و درباره جزئیات قصه سه نفری تصمیم گرفتیم. به همراه آقای ده نمکی برخی قسمت‌ها ماند و یا سه بار هم توسط آقای ده نمکی اصلاحیه می‌خورد تقسیم کار هم به این صورت بود که تمام قسمت‌های دانشگاه نماینده و قسمت‌های مربوط به خانه هایشان و داخل سازمان را من نوشتم و قسمت‌های پلیسی و کلانتری و زندان را کریم خودسیانی نوشت. ما به جایی رسیدیم که نقطه اتصال با یکدیگر داشتند که آن‌ها را با هم دیگر و به صورت مشترک پیش می‌بردیم که خیلی از هم جدا نیفتاد.
مجموعه‌ها و سریال‌هایی که دو نویسنده دارد خوبی اش این است که درباره شخصیت‌ها حین نگارش صحبت‌های بیشتری می‌شود. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد به دیدگاه کاملی درباره هر شخصیت می‌رسیم و طرفین کاملاً می‌دانند که در آن سکانس چه اتفاقی می‌افتد و بازخورد شخصیتی نوع و لحن دیالوگ هایشان را متوجه می‌شوند و زمان نگارش چند دستگی به وجود نمی‌آید.

** بخش زیادی از این سریال از روی واقعیت نوشته شده است، اما تخیلی هم که گفتید جای سوال دارد.
-نه بخش زیادی از قصه واقعیت نیست. شما ما به ازا‌های بیرونی می‌بینید که هر اتفاق می‌تواند ما به ازای بیرونی داشته باشد حتی برای مثال مستند‌هایی که از روی واقعیت ساخته می‌شوند هم دقیقاً عین واقعیت است شخصیت هایشان را نشان نمی‌دهند قطعاً زاویه دوربین و نوع روایت آن چیزی است که از بیرون به کار تزریق می‌شود حالا چه برسد به کاری که داستانی است و تخیل هم چاشنی آن شده است.

** یعنی شما به شخص مشخصی در این سریال اشاره‌ای نداشتید؟
-نه ما به شخص حقیقی اشاره‌ای نداشتیم، اما یک لحظاتی می‌بینیم که یک دوره را نشان می‌دهد که نماینده می‌خواهد رای اعتماد بگیرد و این در واقعیت وجود داشته و ما حالا بخشی از آن را برای قصه برداشتیم، اما برای مثال در قسمت ۳ که حمله داعش به مجلس بود این واقعیت را نشان دادیم.

** این قسمت را شما به نگارش در آوردید؟
-بله قسمتی که به حمله داعش به مجلس برمی‌گشت عین واقعیت است و منطبق بر واقعیت است و هر آنچه اتفاق افتاده را به تصویر کشیدیم.

 

** برای سکانس حمله داعش به مجلس چه اطلاعاتی از طریق چه ارگانی به شما داده شد؟
-بخشی از این اطلاعات توسط فیلم‌هایی بود که به دست ما رسید فیلم‌هایی که از دوربین‌های داخل مجلس استخراج شده بود که حدود ۳۰ فیلم بود و بخش‌های مختلف داخل ساختمان بود و حدود ۱۰۰ صفحه گزارش و مصاحبه با آدم‌هایی که آن روز آنجا بودند. این مصاحبه‌ها از جا‌های مختلف و با پیگیری آقای ده نمکی به دستمان رسید. یکی از آن‌ها حراست مجلس بود. حتی برخی پلان‌ها دقیقا عین دوربین‌های مدار بسته مجلس گرفته شد. سعی کردیم عین واقعیت را نشان دهیم.
یادم هست یکی با تعجب گفته بود در آن روز حمله ایندهمه گلوله شلیک شده بود؟ و من گفتم بله حتی در واقعیت تعداد گلوله‌ها بیشتر از این بود و ما به خاطر اینکه در هر قسمت ۴۵ دقیقه باید می‌گرفتیم به خاطر محدودیت زمانی باید در این زمان می‌گنجید.

** در زمان حمله داعش به مجلس در فضای مجازی فیلم‌های زیادی منتشر شده بود و مردم مستند‌هایی را دیده بودند. همین ماجرا برای شما حساسیت ایجاد نمی‌کرد که مردم سریال تان را با سکانس‌های واقعی این حمله قیاس کنند.
-دقیقا حساسیتمان به همین خاطر بود و آقای ده نمکی هم از ما خواستند که عین به عین واقعیت را بنویسیم که خدای نکرده یک وقت خانواده شهیدی از ما دلگیر نشوند و باید بدانید که قبل از پخش این یک قسمت حفاظت مجلس آن را دیده بودند و تائید کردند و تعجب کردند که چطور تا این اندازه واقعی تصویر شده است.
نظر ما نویسنده‌ها این بود که یک قسمت کامل به حمله داعش اختصاص ندهیم، چون که از کلیت و اصل قصه دور می‌شدیم، اما آقای ده نمکی تاکیدشان این بود که بالاخره در یک جایی از تاریخ باید این حمله ثبت شود و بهترین جا هم همین جا است.

** اتفاقاً این هم جای سوال است که حمله داعش به مجلس چه کارکردی در قصه شما داشت؟
-نظر ما هم همین بود که به لحاظ نگارش و فنی یک قصه فرعی به داستان اصلی مان اضافه نکنیم، اما یک اتفاقی در تاریخ کشورمان افتاده که تنها جایی که می‌شد به آن پرداخت همین جا بود و ممکن بود فرد دیگری به این حمله ورودی نداشته باشد در ادامه ما گفتیم بهتر است در این سریال یک جایی را بگنجانیم که مردم بدانند در برهه‌ای چه اتفاقی در کشورشان افتاده است. به خاطر همین دیدیم این موضوع ارجح‌تر است به مسائل فنی فیلم نامه.

** چرا حمله داعش به حرم امام‌خمینی (ره) را نداشتید؟
-نه آنجا مثل مجلس گسترده نبود. اما کوتاه به این هم اشاره کردیم. حمله داعش به حرم مطهر آنقدر ابعاد وسیعی نداشت به خاطر همین در سریال در دوربین‌ها فقط این جمله را می‌بینیم.

** برای نگارش این یک قسمت چقدر دچار مشکل شدید؟ با توجه به اینکه اطلاعات لازم نیز در اختیارتان بود.
-این مصاحبه‌ها و فیلم‌ها در فضای مجازی هم قابل رویت هستند، اما اینکه باید نعل به نعل واقعیت به این قصه ورود می‌کردیم کمی کار را سخت‌تر می‌کرد که مبادا بازمانده‌های این حادثه ناراحت شوند.

 

 

**بعد از پخش بازخورد مثبتی از خانواده شهدا داشتید؟
-خیلی زیاد. حتی خانواده شهدا بیانیه‌ای هم دادند و تشکر کردند و خیلی راضی بودند و همین برای ما کافی بود و نشان می‌دهد کار به درستی رسالتش را انجام داده است.

** بخشی از این قصه فضای دانشگاه و دانشجو‌ها را روایت می‌کرد چقدر خودتان در این فضا‌های دانشجویی حضور داشتید با توجه به اینکه خودتان هم دانشجوی دانشگاه در رشته هنر بودید.
-بله ما از این فضا دور نبودیم در کنار آن سابقه نگارش سریال معراجی‌ها را هم داشتیم و آن سریال هم قصه دانشجویی را روایت می‌کرد.

** در بخش‌هایی می‌توان گفت دادستان در تکامل اتفاق‌هایی است که در معراجی‌ها رخ داد.
-بله. ما در دوران دانشجویی مان از این فضا دور نبودیم و چه بسا در دانشگاه هنر احساسی‌تر با این موضوع‌ها برخورد می‌شد اتفاقا آن زمان دانشجوی ما تحولاتی در دولت‌ها رخ داد که یادم هست خیلی شدیدتر از این بود که در سریال نمایش دادیم.

** یعنی شما از اتفاق‌هایی که پیرامون خودتان در همان سال‌های دانشجویی رخ می‌داد برای این سریال وام گرفتید؟
-بله قطعا. در همان دوره آقای ده نمکی آن در دانشگاه‌ها سخنرانی می‌کردند و از فضای دانشگاهی دور نبودند. آن زمان‌ها یادم است فضای دانشگاه‌ها بیشتر احساسی بود، اما الان بیشتر عقلانی شده است و دانشجو‌های الان با زمان ما متفاوتند، اما خب شباهت‌هایی هم دارند.

** در این بین افرادی هستند که سریال دادستان را به شعارزدگی متهم می‌کنند نظر شما در این باره چیست؟
-شعار برای این سریال است مگر غیر از این است؟! از طرفی مگر می‌شود در یک سریال درام اجتماعی از شعار استفاده کرد؟ در صورتیکه شعار برای ذات سریال دادستان است و شعار اصلا بد نیست. به این معنی که مفهوم کوتاه و خلاصه شده یک جمله می‌شود شعار. اما در کل ذات این سریال می‌طلبد که در آن شعار دهیم.

** سریال دادستان خیلی با جسارت به بیان برخی موارد پرداخته است که ممکن است مثل سریال‌هایی مثل خانه امن و گاندو منجر به ایجاد گلایه و دلخوری شود. این موضوع شما را دچار محدودیت نمی‌کرد؟ با توجه به اینکه از خیلی خط قرمز‌ها در بخش دیالوگ‌ها عبور کردید.
-ما خط قرمزی را رد نکردیم. واقعیت این است که تا به حال این حرف‌ها بیان نشده بود و این دفعه اول بود. ما درباره گفتمان عدالت خواهی صحبت می‌کنیم و مطالبه گری که خاص عصر ما هست و برای بیانش تازگی وجود دارد چراکه حرف‌هایی است که تا به حال در جایی بیان نشده است. کلیت این است که حرف عجیب و غریبی زده نشده است. حتی حراست یک سازمان وقتی متوجه شد من نویسنده دادستان هستم تشکر کرد و گفت خیلی ممنون که حرف مردم را در سریال تان می‌زنید.
این‌ها حرف مردم است و رسانه نیز حرف مردم را پخش می‌کند.گاندو سریال سیاسی نبود بلکه پلیسی امنیتی بود و حرف هایش طعنه می‌زد و وزن پلیسی امنیتی اش می‌چربید به وزن سیاسی اش. هر نکته‌ای که فکر کنید خط قرمز است می‌شود در رسانه مطرح کرد، اما نوع گفتن و ادبیات گفتنش مهم است که به کسی برنخورد. آقای ده نمکی این هوشمندی را دارد و می‌داند کجا در چه فیلمی و در چه موقعیت و چه سالی این حرف‌ها زده شود.

** اصلی‌ترین هدف این سریال دعوت مردم به سمت مطالبه گری است؟
-بله زنده کردن فرهنگ مطالبه گری است که خواستگاهش دانشجو‌های دانشگاه هستند. مضمون سریال همین است و حرف اخلاقی سریال همین گفتمان عدالت خواهی است.

** شما در نقش انتخاب بازیگر‌ها حضور داشتیم و به آقای ده‌نمکی مشورت می‌دادید؟
-بله نویسنده‌ها در کل شکل مشورتی در انتخاب بازیگران دارند دلیلش هم این است که تنها فردی که به متن‌ها و شخصیت‌ها اشراف دارند نویسنده است و در کار‌ها مشورت با نویسنده‌ها صورت می‌گیرد و در نهایت کارگردان و تهیه کننده نظر قطعی را اعلام می‌کنند ممکن است از نظر من برخی از بازیگران این سریال مناسب نباشند، اما به خاطر محدودیت زمانی ما و شرایط تولید توانسته باشیم از بازیگری استفاده کنیم. اما در کل که قسمت‌های پخش شده سریال را می‌بینم متوجه شدم که چیزی از کار بیرون نزده و همه بازیگر‌ها سرجایشان به درستی قرار گرفتند.

** خلق و طراحی هر کدام از شخصیت‌ها چطور انجام شد؟
-برخی مواقع فیلمنامه‌ها بر اساس شخصیت‌ها نوشته می‌شوند که فیلم نامه محکم تری هم دارد، اما برخی مواقع نه و شخصیت‌ها بر اساس داستان طراحی می‌شوند و دادستان طوری بود که داستان شخصیت‌ها را به فیلم نامه نویس معرفی می‌کند.

** با توجه به نزدیکی به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و پخش این سریال قبل از این زمان، گویی می‌خواستید با پخش بری دیالوگ‌ها به تبلیغ انتخابات بپردازید.
-بله درست است چنین موضوعی آگاهانه بود و ما پیش‌بینی می‌کردیم که زمان پخش ما نزدیک به زمان انتخابات باشد. این حرف‌ها حرف‌های عجیب و غریبی هم نیست و حرف‌هایی بوده که در گذشته هم بوده جمله‌هایی شبیه اینکه زمانی که می‌خواهید رای بدهید حواستان را جمع کنید که به چه کسی رای می‌دهید.

** از اجرا فاصله گرفتید؟
-چون هم نویسندگی و هم اجرا می‌کنم نمی‌توانم همزمان هر دوی این‌ها را جلو ببرم. چون هر کدام شان زمان خاص خود را می‌خواهد مخصوصاً فیلمنامه که تمرکز زیادی هم می‌خواهد. وقتی که فیلمنامه دستم می‌گیرم دیگر پیشنهاد اجرا قبول نمی‌کنم و زمانی که از کار نویسندگی فارغ می‌شوم به سمت اجرا می‌روم. سعی می‌کنم که تعادلی بین این دو برقرار کنم. البته تمرکز اصلی هم روی فیلمنامه نویسی است و نویسندگی را ترجیح می‌دهم.