یک تیر و دونشان خانه‌تکانی با بچه‌ها
کارهایی مثل خانه‌تکانی را آسان بگیریم و زیاد آن را پیچیده نکنیم تا هم آسیب جسمی به ما وارد نشود هم بر اثر به هم ریختگی بیش از اندازه خانه کنترل اعصاب خود را از دست ندهیم و آسیب روحی به خودمان و بقیه وارد نکنیم.
از آداب و رسوم اسفندماه و قبل از شروع سال جدید در فرهنگ ایرانی «خانه‌تکانی» است. ایرانی‌ها قبل از شروع سال خانه و زندگی خود را تمیز و نو می‌کنند تا با تمیزی و آراستگی وارد سال جدید بشوند.
این روز‌ها اگرچه آپارتمان‌های کوچک آنقدر‌ها به هم ریخته و کثیف نمی‌شوند و خیلی از کار‌های خانه‌تکانی هم به خدمات بیرون از خانه مثل قالیشویی یا مبل‌شویی سپرده می‌شود؛ اما باز هم تمیز کردن مابقی خانه تا چندین روز و شاید چند هفته اعضای خانواده را درگیر می‌کند.
در این بین خانواده‌های بچه‌دار خانه‌تکانی را طور دیگری تجربه می‌کنند. بچه‌هایی که دلیل و علت تمیز و منظم بودن خانه را متوجه نمی‌شوند، دوست دارند به هم ریختگی‌ها هیچوقت جمع نشود تا از بازی بین آنها لذت ببرند و یا پشت سر پدر و مادر راه می‌افتد و هرجایی را که آنها تمیز می‌کنند، دوباره به هم می‌ریزند.
در این راهنما، برای شما مهارت‌هایی را جمع‌آوری کرده‌ایم که با کمک آنها بتوانید، همراه بچه‌ها خانه‌تکانی کنید، از همکاری آنها استفاده کنید و تمیز کردن خانه را به یکی از خاطرات شیرین قبل از عید برای آنها تبدیل کنید.
برای تهیه این راهنما از منابع انگلیسی‌زبان درباره کمک کردن بچه‌ها در تمیز کردن خانه، تجربه افراد در این زمینه و همچنین توصیه‌های مشهور افراد متخصص در حوزه تربیت کودک استفاده شده است.
خانه، برای همه اعضای خانواده است
اکثر منابع روان‌شناسی معتقدند که در تمیز کردن خانه، به خصوص اتاق و یا کمدی که مربوط به کودک است باید از کمک خود او استفاده کرد. در کل تمیز کردن خانه نباید به عهده یکی از اعضای خانه باشد و همه باید در انجام آن مشارکت کنند، چون خانه محل زندگی همه افراد خانواده است.
همکاری بچه‌ها در تمیز و مرتب کردن خانه حس مسئولیت‌پذیری به آنها می‌دهد. نظم و مرتب بودن را هم در آنها تقویت می‌کند.
صبور باشیم
اگر می‌خواهیم از کمک بچه‌ها در تمیز کردن خانه کمک بگیریم باید صبورتر از همیشه باشیم. خوب است خانه‌تکانی را زودتر شروع کنید تا وقت برای پشت‌گوش انداختن مسئولیت یا بازی بچه‌ها در بین کار باشد. اگر مرتب برای بچه‌ها زمان تعیین کنیم که «تا دوساعت دیگه باید تمیز کردن این کمد تموم شده باشه» یا «الان دوساعته می‌خواهم پرده را از سقف جدا کنیم» یا «شما‌ها خیلی معطل می‌کنید، برید کنار خودم انجام می‌دم» نتیجه مطلوبی از همکاری با بچه‌ها نمی‌گیریم. آنها به زودی از اینهمه عجله و امر و نهی خسته می‌شوند و دیگر تمایلی به همکاری ندارند.
کار‌های مناسب با سن کودک را به او بسپاریم
اگر به کودک کاری را بسپاریم که مناسب سن او و انجام دادن آن در توانش است، هم کار کمتر به تاخیر می‌افتد، هم نیازی به نظارت و امر و نهی مداوم بزرگتر‌ها نیست، هم حس مشارکت در کودک تقویت می‌شود و هم بزرگتر‌ها از اینکه گوشه‌ای از کار انجام شده است، سود می‌برند.
به عنوان مثال اگر در حال مرتب کردن رختخواب‌ها هستید، کشیدن رویه بالش‌های کوچک را به بچه‌ها بسپارید. یا اگر در حال گردگیری هستید، تمیز کردن یک وسیله کوچک را به کودک بسپارید.
قبل از سپردن هر کاری به کودک اصول کار را برای او توضیح بدهید. به عنوان مثال اگر یک میز کوچک را برای گردگیری به او می‌دهید، توضیح بدهید که «پایه‌ها و یا زیرشیشه میز هم کثیف است و نیاز به تمیز شدن دارد. باید مقدار کمی از اسپری تمیزکننده را روی پایه بزنی و بعد آن را با دستمال به همه جای پایه برسانی» با این توضیح احتمالا کمتر مجبور می‌شوید یک بار دیگر آن کار را خودتان هم انجام بدهید.
این نکته را هم مدنظر داشته باشید که اگر برای تمیزکاری به کودک ماده شوینده دادید، حتما مطمئن بشوید که طرز استفاده درست از آن را بلد است و آن را به چشم و دهان خود نزدیک نمی‌کند.
وقت تفریح و استراحت بگذارید
گفتیم که عجله، امر و نهی و یا داد و بیداد کردن بر سر کودک اصلا نتیجه مطلوبی از همکاری و بالا بردن حس مسئولیت و اعتمادبه نفس آنها، ایجاد نمی‌کند.
اگر خانه‌تکانی را زودتر شروع کنید و هر روز فقط قسمتی از خانه که مرتب کردن آن در توان خودتان و بچه‌ها هست را در نظر بگیرید؛ وقت برای استراحت و حتی بازی بچه‌ها هم باقی خواهد ماند.
گاهی موقع خانه‌تکانی وسائلی پیدا می‌شود که برای بچه‌ها جذاب است. مثل وقتی که یک چمدان را از بالای کمددیواری بیرون می‌کشید و بچه‌ها توی چمدان لباس‌ها و وسائل نوزادی خود را می‌بینند. در این مواقع اجازه بدهید بچه‌ها ذوق و هیجانشان را بروز بدهند، وسیله‌ها را ببینند و حتی با آنها بازی کنند. شما هم با آنها همراهی کنید تا یک زنگ تفریح خوب در بین کار رقم بخورد. حتی می‌توانید از فرصت استفاده کنید و با هم یک میان وعده هم بخورید تا انرژی از دست رفته‌تان جبران بشود.
اینکه بعد از چندین دقیقه به بچه‌ها بگویید: «خب بچه‌ها چمدان را جمع کنیم و برگردیم و سر کار» در تربیت و مهارت‌آموزی کودک بسیار موثرتراز این است که از همان ابتدا بگوییم: «نه الان وقت این کار‌ها نیست. اجازه ندارید چمدان را باز کنید. باشد برای یک وقت دیگر»
آسان بگیریم
اصولا باید کارهایی مثل خانه‌تکانی را آسان بگیریم و زیاد آن را پیچیده نکنیم تا هم آسیب جسمی به ما وارد نشود هم بر اثر به هم ریختگی بیش از اندازه خانه کنترل اعصاب خود را از دست ندهیم و آسیب روحی به خودمان و بقیه وارد نکنیم.
کودکان تا حوالی ۶ سالگی کار‌ها را از روی تقلید انجام می‌دهند. پس بهتر است مشارکت در کارهایی مثل خانه‌تکانی را برای آنها به بازی تبدیل کنیم. «هرکس زودتر این قفسه را مرتب کند برنده است»، «به نظرت چرا عروسک‌ها پیش توپ‌ها هستند؟ بیا هرکدام را در کشوی خودشان بگذاریم.»
تقریبا از سن شروع مدرسه کودک مستقل‌تر می‌شود و ترجیح می‌دهد کار‌های جدی‌تری انجام بدهد. او اغلب دوست دارد این کار‌ها را تنها انجام بدهد تا اثبات کند توانایی‌اش را دارد. پس کارهایی را به او بسپارید که می‌تواند آنها را تمام کند. به کار او کمتر ایراد بگیرید و اگر نظر و سلیقه‌ای دارد تا حد امکان مخالفت نکنید.
در سن نوجوانی اوضاع کمی پیچیده‌تر می‌شود و نوجوان ممکن است بخواهد از خواسته شما مبنی بر کمک در خانه‌تکانی و یا تمیز کردن اتاق و وسائل خودش سرپیچی کند.
اگر روند مسئولیت‌پذیری تا این سن به درستی طی شده باشد، مخالفت نوجوان عمر کوتاهی خواهد داشت و او بالاخره می‌پذیرد که باید دست‌کم کار‌های شخصی‌اش را خودش انجام بدهد و همچنین در روند کلی کاری که مربوط به همه اعضای خانه هست هم نقشی داشته باشد.
در این مواقع با نوجوان برخورد خشن نداشته باشید، او را به زور مجبور به انجام کاری نکنید و به او برچسب تنبل، بی‌مسئولیت یا شلخته نزنید. اما توضیح بدهید که او هم مسئولیتی دارد و به هیچ عنوان کارهایی که در حیطه مسئولیتش هست را به جای او انجام ندهید.
این روز‌ها اگرچه آپارتمان‌های کوچک آنقدر‌ها به هم ریخته و کثیف نمی‌شوند و خیلی از کار‌های خانه‌تکانی هم به خدمات بیرون از خانه مثل قالیشویی یا مبل‌شویی سپرده می‌شود؛ اما باز هم تمیز کردن مابقی خانه تا چندین روز و شاید چند هفته اعضای خانواده را درگیر می‌کند.
در این بین خانواده‌های بچه‌دار خانه‌تکانی را طور دیگری تجربه می‌کنند. بچه‌هایی که دلیل و علت تمیز و منظم بودن خانه را متوجه نمی‌شوند، دوست دارند به هم ریختگی‌ها هیچوقت جمع نشود تا از بازی بین آنها لذت ببرند و یا پشت سر پدر و مادر راه می‌افتد و هرجایی را که آنها تمیز می‌کنند، دوباره به هم می‌ریزند.
در این راهنما، برای شما مهارت‌هایی را جمع‌آوری کرده‌ایم که با کمک آنها بتوانید، همراه بچه‌ها خانه‌تکانی کنید، از همکاری آنها استفاده کنید و تمیز کردن خانه را به یکی از خاطرات شیرین قبل از عید برای آنها تبدیل کنید.
برای تهیه این راهنما از منابع انگلیسی‌زبان درباره کمک کردن بچه‌ها در تمیز کردن خانه، تجربه افراد در این زمینه و همچنین توصیه‌های مشهور افراد متخصص در حوزه تربیت کودک استفاده شده است.
خانه، برای همه اعضای خانواده است
اکثر منابع روان‌شناسی معتقدند که در تمیز کردن خانه، به خصوص اتاق و یا کمدی که مربوط به کودک است باید از کمک خود او استفاده کرد. در کل تمیز کردن خانه نباید به عهده یکی از اعضای خانه باشد و همه باید در انجام آن مشارکت کنند، چون خانه محل زندگی همه افراد خانواده است.
همکاری بچه‌ها در تمیز و مرتب کردن خانه حس مسئولیت‌پذیری به آنها می‌دهد. نظم و مرتب بودن را هم در آنها تقویت می‌کند.
صبور باشیم
اگر می‌خواهیم از کمک بچه‌ها در تمیز کردن خانه کمک بگیریم باید صبورتر از همیشه باشیم. خوب است خانه‌تکانی را زودتر شروع کنید تا وقت برای پشت‌گوش انداختن مسئولیت یا بازی بچه‌ها در بین کار باشد. اگر مرتب برای بچه‌ها زمان تعیین کنیم که «تا دوساعت دیگه باید تمیز کردن این کمد تموم شده باشه» یا «الان دوساعته می‌خواهم پرده را از سقف جدا کنیم» یا «شما‌ها خیلی معطل می‌کنید، برید کنار خودم انجام می‌دم» نتیجه مطلوبی از همکاری با بچه‌ها نمی‌گیریم. آنها به زودی از اینهمه عجله و امر و نهی خسته می‌شوند و دیگر تمایلی به همکاری ندارند.
کار‌های مناسب با سن کودک را به او بسپاریم
اگر به کودک کاری را بسپاریم که مناسب سن او و انجام دادن آن در توانش است، هم کار کمتر به تاخیر می‌افتد، هم نیازی به نظارت و امر و نهی مداوم بزرگتر‌ها نیست، هم حس مشارکت در کودک تقویت می‌شود و هم بزرگتر‌ها از اینکه گوشه‌ای از کار انجام شده است، سود می‌برند.
به عنوان مثال اگر در حال مرتب کردن رختخواب‌ها هستید، کشیدن رویه بالش‌های کوچک را به بچه‌ها بسپارید. یا اگر در حال گردگیری هستید، تمیز کردن یک وسیله کوچک را به کودک بسپارید.
قبل از سپردن هر کاری به کودک اصول کار را برای او توضیح بدهید. به عنوان مثال اگر یک میز کوچک را برای گردگیری به او می‌دهید، توضیح بدهید که «پایه‌ها و یا زیرشیشه میز هم کثیف است و نیاز به تمیز شدن دارد. باید مقدار کمی از اسپری تمیزکننده را روی پایه بزنی و بعد آن را با دستمال به همه جای پایه برسانی» با این توضیح احتمالا کمتر مجبور می‌شوید یک بار دیگر آن کار را خودتان هم انجام بدهید.
این نکته را هم مدنظر داشته باشید که اگر برای تمیزکاری به کودک ماده شوینده دادید، حتما مطمئن بشوید که طرز استفاده درست از آن را بلد است و آن را به چشم و دهان خود نزدیک نمی‌کند.
وقت تفریح و استراحت بگذارید
گفتیم که عجله، امر و نهی و یا داد و بیداد کردن بر سر کودک اصلا نتیجه مطلوبی از همکاری و بالا بردن حس مسئولیت و اعتمادبه نفس آنها، ایجاد نمی‌کند.
اگر خانه‌تکانی را زودتر شروع کنید و هر روز فقط قسمتی از خانه که مرتب کردن آن در توان خودتان و بچه‌ها هست را در نظر بگیرید؛ وقت برای استراحت و حتی بازی بچه‌ها هم باقی خواهد ماند.
گاهی موقع خانه‌تکانی وسائلی پیدا می‌شود که برای بچه‌ها جذاب است. مثل وقتی که یک چمدان را از بالای کمددیواری بیرون می‌کشید و بچه‌ها توی چمدان لباس‌ها و وسائل نوزادی خود را می‌بینند. در این مواقع اجازه بدهید بچه‌ها ذوق و هیجانشان را بروز بدهند، وسیله‌ها را ببینند و حتی با آنها بازی کنند. شما هم با آنها همراهی کنید تا یک زنگ تفریح خوب در بین کار رقم بخورد. حتی می‌توانید از فرصت استفاده کنید و با هم یک میان وعده هم بخورید تا انرژی از دست رفته‌تان جبران بشود.
اینکه بعد از چندین دقیقه به بچه‌ها بگویید: «خب بچه‌ها چمدان را جمع کنیم و برگردیم و سر کار» در تربیت و مهارت‌آموزی کودک بسیار موثرتراز این است که از همان ابتدا بگوییم: «نه الان وقت این کار‌ها نیست. اجازه ندارید چمدان را باز کنید. باشد برای یک وقت دیگر»
آسان بگیریم
اصولا باید کارهایی مثل خانه‌تکانی را آسان بگیریم و زیاد آن را پیچیده نکنیم تا هم آسیب جسمی به ما وارد نشود هم بر اثر به هم ریختگی بیش از اندازه خانه کنترل اعصاب خود را از دست ندهیم و آسیب روحی به خودمان و بقیه وارد نکنیم.
کودکان تا حوالی ۶ سالگی کار‌ها را از روی تقلید انجام می‌دهند. پس بهتر است مشارکت در کارهایی مثل خانه‌تکانی را برای آنها به بازی تبدیل کنیم. «هرکس زودتر این قفسه را مرتب کند برنده است»، «به نظرت چرا عروسک‌ها پیش توپ‌ها هستند؟ بیا هرکدام را در کشوی خودشان بگذاریم.»
تقریبا از سن شروع مدرسه کودک مستقل‌تر می‌شود و ترجیح می‌دهد کار‌های جدی‌تری انجام بدهد. او اغلب دوست دارد این کار‌ها را تنها انجام بدهد تا اثبات کند توانایی‌اش را دارد. پس کارهایی را به او بسپارید که می‌تواند آنها را تمام کند. به کار او کمتر ایراد بگیرید و اگر نظر و سلیقه‌ای دارد تا حد امکان مخالفت نکنید.
در سن نوجوانی اوضاع کمی پیچیده‌تر می‌شود و نوجوان ممکن است بخواهد از خواسته شما مبنی بر کمک در خانه‌تکانی و یا تمیز کردن اتاق و وسائل خودش سرپیچی کند.
اگر روند مسئولیت‌پذیری تا این سن به درستی طی شده باشد، مخالفت نوجوان عمر کوتاهی خواهد داشت و او بالاخره می‌پذیرد که باید دست‌کم کار‌های شخصی‌اش را خودش انجام بدهد و همچنین در روند کلی کاری که مربوط به همه اعضای خانه هست هم نقشی داشته باشد.
در این مواقع با نوجوان برخورد خشن نداشته باشید، او را به زور مجبور به انجام کاری نکنید و به او برچسب تنبل، بی‌مسئولیت یا شلخته نزنید. اما توضیح بدهید که او هم مسئولیتی دارد و به هیچ عنوان کارهایی که در حیطه مسئولیتش هست را به جای او انجام ندهید.
ارسال نظرات