شهر جهانی سفال خالی از «گِل رُس»

سفالگری برای مردمان این خطه یک شغل برای امرار معاش و گذران زندگی محسوب می‌شود به طوریکه امروزه بخش اعظمی از جمعیت لالجین در کارگاه‌­های خانگی به شیوه سنتی به ساخت انواع ظروف سفالین کاربردی و تزئینی مشغول هستند و این هنر سبب ­ساز شکوفایی منطقه از منظر گردشگری و به تبع آن رشد اقتصادی شهر و استان شده است.
در مقطعی سفالگران لالجینی از ورود سفال‌های چینی به فروشگاه‌های این شهر گلایه‌مند بودند و ابرازنگرانی داشتند که با ورود مسئولان در زمینه ممنوعیت ورود کالا‌های چینی به این شهر تاحدودی این نگرانی برطرف شد، اما در این روز‌ها کرونایی، افزایش هزینه‌های تولید و نبود گل مناسب سفال دغدغه اصلی سفالگران لالجینی شده است به‌طوریکه با کاهش مسافران در این شهر جهانی بسیاری از سفال‌ها در فروشگاه‌های سفال خاک می‌خورد و سفالگران هم تولیدات خود را به صورت خام به سایر نقاط ارسال می‌کنند.

 

 

فقط ۱۰ درصد سفال لالجین در این شهر رنگ و لعاب می‌شود

یک سفالگر لالجینی در گفتگو با ایسنا، با بیان اینکه فقط ۱۰ درصد از سفال تولیدی شهر لالجین در لالجین رنگ و لعاب کاری می‌شود، اظهار کرد: کارگاه‌های لعاب لالجین به قیمت خیلی کمی سفال را از سفالگران می‌خرند که صرفه اقتصادی ندارد.
علی ارغوانی‌خوب با اشاره به اینکه سفالگری را از کودکی آغاز کرده ام، گفت: سفالگری را با شاگردی در کارگاه‌های سفال لالجین آغاز کرده و در سن ۱۸ سالگی به استاد کاری رسیدم و به تنهایی کارگاه سفالگری راه‌اندازی کردم.
وی با تأکید بر اینکه در گذشته سفالگران با سختی خاک رُس را به گل تبدیل می‌کردند، افزود: در گذشته گل رس را با زحمت و سختی در کارگاه‌های سفال تهیه می‌کردیم و مانند امروز دستگاهی هم وجود نداشت و با پا گل را لگد می‌کردیم تا گل سفال به دست بیاید.

افزایش هزینه‌های تولید سفال

این استادکار سفال لالجین با بیان اینکه در سال‌های اخیر هزینه‌های تولید سفال بسیار افزایش داشته است، خاطرنشان کرد: گرچه در گذشته کارسفالگری با سختی همراه بود، اما مواد اولیه ارزان بود به‌طوریکه هزینه اولیه یک کوره ۱۵ هزار تومانی، ۲۰۰۰ تومان بود، اما الان هزینه کوره‌ای که هشت میلیون تومان برای ما سفال تولید می‌کند، بیش از پنج میلیون تومان است. هزینه‌های جانبی تولید سفال افزایش داشته به طوریکه هزینه کارگر، برق، گاز و گل سفال نسبت به گذشته واقعاً زیاد است.
وی با اشاره به اینکه اکثر سفارشات سفال لالجین از سایر استان هاست، ادامه داد: ۱۰ درصد از سفال تولیدی در لالجین رنگ و لعاب کاری می‌شود و بیشتر سفال تولیدی لالجین برای رنگ و لعاب به سایر استان‌ها می‌رود. درست است که لالجین شهر جهانی سفال است و باید سفال تولیدی در همین شهر فرآوری و رنگ و لعاب شود، اما قیمتی که کارگاه‌های رنگ و لعاب لالجین از ما سفال می‌خرند، بسیار پایین است و برای کارگاه‌های تولیدی سفال صرفه اقتصادی ندارد.

فروش سفال‌های خام لالجین به استان‌های دیگر

این سفالگر شهر جهانی سفال با تأکید بر اینکه استان‌های دیگر حداقل ۴۰ درصد بیشتر از کارگاه‌های لالجین از ما خرید می‌کنند، یادآور شد: استان‌های دیگر سفال‌های ما را ۴۰ درصد بالاتر از کارگاه‌های لالجین از ما خریداری می‌کنند و به همین علت بیشتر تمایل داریم به مشتریان خارج از استان بفروشیم.
وی یکی از دلایل پایین بودن قیمت سفال خام در لالجین را زیاد بودن تعداد کارگاه‌های تولید سفال دانست و بیان کرد: در لالجین تعداد کارگاه‌های سفال زیاد و تعداد کارگاه‌های رنگ و لعاب کم است به همین علت کارگاه‌های لعاب تعیین کننده قیمت هستند و به قیمت پایین سفال را از کارگاه‌ها می‌خرند که واقعاً صرفه اقتصادی ندارد.
ارغوانی خوب با بیان اینکه ۴۰ کارگاه سنتی سفال در شهر لالجین وجود دارد، گفت: در گذشته بیشتر نقاط شهر لالجین کارگاه سفال بود، اما امروزه حدود ۴۰ کارگاه باقی مانده و میراث فرهنگی زمانی وارد عمل شد که خیلی دیر شده و کارگاه‌های سفال تخریب شده است.

ورود دیرهنگام میراث فرهنگی برای حفظ کارگاه‌های سنتی سفال

وی اظهار کرد: میراث فرهنگی از سال گذشته در زمینه حفظ و جلوگیری از تخریب کارگاه‌های سنتی لالجین ورود کرده که دیگر دیر است و برخی از کارگاه‌های سنتی تغییر پیدا کرده و از حالت سنتی خارج شده است. در شهرک سفال لالجین کار به صورت صنعتی و عمده کار‌های لعاب کاری سفال در شهرک صنعتی انجام می‌شود.
این استادکار سفالگری درباره خروج سفال از لالجین به صورت خام، افزود: ۳۰ تا ۴۰ درصد از سفال خام لالجین به عراق صادر می ‎شود و به صورت خام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه احداث کارگاه سفال در داخل شهر لالجین ممنوع شده و از طرفی ایجاد کارگاه در شهرک سفال نیاز به سرمایه زیادی دارد، یادآور شد: کارگاه‌های سفال داخل شهر لالجین همچنان با مشکل گاز مواجه هستند به طوریکه کارگاهی با سابقه ۲۰ ساله هنوز گاز ندارد. البته در سال‌های گذشته شرکت گاز به تعداد محدودی از کارگاه‌های سفال گازرسانی کرد.

 

خاک رس لالجین رو به اتمام است

ارغوانی خوب با اشاره به اینکه ۲۴۵ کارگاه سفال داخل شهر لالجین بدون گاز هستند و استفاده از نفت سفید در کارگاه‌های سفال مضرات زیادی برای افراد دارد، مطرح کرد: نبود گل سفال در لالجین یکی دیگر از مشکلات سفالگران است به طوریکه محیط زیست اجازه برداشت از خاک رس را به سفالگران نمی‌دهد و ما مجبوریم گل رس را از نقاط دیگر خریداری کنیم که قیمت آن هم روز به روز افزایش می‌یابد.
وی با اشاره به اینکه قیمت گل سفال نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد افزایش داشته است، تصریح کرد: خاک رُس لالجین رو به اتمام است و اگر گل از جای دیگری تهیه شود هزینه‌های جانبی و حمل و نقل نیز افزایش پیدا می‌کند.

نبود سرمایه‌گذار برای ایجاد زنجیره سفال لالجین

وی در پاسخ به سوال ایسنا درباره ایجاد زنجیره تولید سفال در لالجین گفت: ایجاد زنجیره برای کارگاه‌های سفال بسیار عالی است، اما سفالگران برای ایجاد یک زنجیره تولید سفال نیاز به سرمایه در گردش بالایی دارند که در حال حاضر چنین ظرفیتی در لالجین وجود ندارد و سرمایه‌گذاری هم در این زمینه ورود نکرده است.
ارغوانی خوب با اشاره به دریافت مالیات از کارگاه‌های سفال، گفت: در قانون و حرف‌های مسئولان گفته می‌شود صنایع دستی مشمول مالیات نمی‌شوند، اما در عمل از کارگاه‌های صنایع دستی و سفال مالیات اخذ می ‎شود.
وی با بیان اینکه بیش از ۸۰ درصد از لالجینی‌ها سفالگر هستند، درباره ارتباط سفالگران با دانشگاه، یادآور شد: دانشجویان صنایع دستی از کارگاه‌ها بازدید می‌کنند و حتی به آن‌ها آموزش هم داده می‌شود، اما خیلی تمایلی به کار ندارند.
این استادکار سفال با اشاره به اینکه هر سال به دو یا سه نفر سفالگری را آموزش می‌دهم، اما کسی اینجا نمی‌ماند، گفت: تمام تلاشم این است که سفالگری را به جوانان و دانشجویان آموزش دهم تا این هنر برای نسل‌های آینده حفظ شود. گذشتگان به ما آموزش دادند و ما هم باید به آیندگان آموزش دهیم.
ارغوانی خوب با بیان اینکه کرونا آثار منفی زیادی بر سفال لالجین گذاشته است، تصریح کرد: کرونا اثر منفی بر گردشگران و فروش سفال داشته به‌طوریکه فروش سفال به صورت چکی شده و نقدینگی کارگاه‌ها کم شده است. با وجود کرونا خرید نقدی سفال از کارگاه‌ها کم شده و اکثر خرید‌ها به صور ت چکی با تأخیر چند ماهه انجام می‌‎شود.

تولید سفال‌های چینی در لالجین

علی شریفی، لعاب کار سفال لالجین گفت: لالجین به سمت صنعتی شدن خیز برداشته است و سفال‌هایی که از چین وارد می‌شد، امروز توسط سفالگران لالجینی تولید می‌شود.
وی با بیان اینکه تحریم‌ها برای سفال خوب شده است، افزود: در زمینه ساخت سفال‌هایی با بدنه چینی و حرارت‌های بالا تحریم‌ها مفید واقع شده است و سفالگران به سمت تولید این نوع از سفال رفته اند.
وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر سفالگران لالجینی توانستند سفال‌های چینی که با ۱۰ برابر قیمت وارد کشور می ‎شد را تولید کنند، بیان کرد: در شهرک صنعتی لالجین سفالگران نزدیک به سفال‌های چینی شده‌اند و شاید بتوان گفت با کیفیت ۱۰۰ درصدی تولید می‌کنند.
این فعال سفالگری با اشاره به اینکه سفالگران لالجین در تولید سفال با بدنه چینی و حرارت‌های بالا خوب پیش می‌روند، خاطرنشان کرد: تا ۱۰ -۱۵ سال آینده تولیدات سفال لالجین واقعاً متفاوت و بهتر از امروز خواهد شد.
شریفی با اشاره به روند لعاب سنتی بر روی سفال، یادآور شد: در روش لعاب سنتی، سفال خام به صورت غرقاب لعاب می‌شود و در کوره‌های با دمای ۹۷۰ درجه سانتی‌گراد به رنگ فیروزه‌ای در می‌آید.

۹۰ درصد لعاب سفال وارداتی است

وی با بیان اینکه لعاب‌های سنتی سفال حاوی سرب هستند، تصریح کرد: مواد اولیه لعاب‌های آبی فیروزه از خارج وارد می‌شود به طوریکه ۹۰ تا ۹۵ درصد لعاب سنتی وارداتی است که با توجه به افزایش نرخ دلار بر قیمت تمام شده سفال اثر گذاشته است.
وی با اشاره به اینکه جوهر لعاب سفال‌های با بدنه چینی نیز از خارج وارد می‌شود، اما در مشهد هم از این نوع لعاب وجود دارد، افزود: کرونا بر فروش سفال بسیار تأثیر گذاشته چراکه بیشتر سفال لالجین در مکان‌های گردشگری عرضه می‌شد که کاهش مسافرت‌ها بر فروش ما تأثیر گذاشته است.
این سفالگر با بیان اینکه ۵۰ درصد از سفالگران لالجین تغییر شغل داده‌اند، اظهار کرد: در شرایط کرونا به علت کاهش فروش و افزاییش هزینه‌های تولید شاید حدود ۵۰ درصد از سفالگران لالجینی تغییر شغل داده‌اند.