پروبیوتیک‌های دارویی و درمان طیف وسیع بیماری ها

به نقل از از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بیش از یک قرن است که از پروبیوتیک‌ها به عنوان یک روش درمانی استفاده می‌شوند. این میکروارگانیسم‌های زنده در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها موثر هستند و شواهد و مستندات علمی زیادی برای اثرات درمانی آن‌ها ارائه شده است. بیماری‌های گوارشی از جمله امراضی است که با پروبیوتیک‌ها درمان‌پذیر شده‌اند.
میکروب‌های خوب از خانواده‌ای که همیشه نامشان با بیماری گره خورده بود؛ اما اینبار این موجودات ریز به جای بیماری‌زایی بر صندلی درمان بیماری‌ها تکیه زده‌اند. این میکروب‌ها سیستم ایمنی بدن را ارتقا می‌دهند و به توسعه و تکامل سطوح مخاطی بدن کمک می‌کنند. پس کیفیت زندگی را از طریق رقابت با ارگانیسم‌های بیماری‌زا بهبود می‌دهند.

برای زندگی

خاستگاه لغوی پروبیوتیک یونانی است این کلمه از «پرو» و «بایوس» تشکیل شده و ترکیبی است به مفهوم «برای زندگی». یعنی میکروارگانیسم‌هایی که زندگی می‌بخشند. الی مچینکف، دانشمند روس و برنده جایزه نوبل را نخستین کسی می‌دانند که موضوع میکروب‌های درمانی را مطرح کرد. این دانشمند روس اوایل قرن بیستم اعلام کرد که امکان جایگزینی میکروارگانیسم‌های مضر با میکروارگانیسم‌های سودمند برای درمان بیماری روده وجود دارد.
محققان و پزشکان، پروبیوتیک‌ها را عامل برطرف‌کننده ناراحتی‌های روده‌ای و متعادل‌کننده میکروفلور روده می‌دانند که اختلالات روده‌ای را بهبود می‌بخشند و یا مانع ایجاد آن‌ها می‌شوند. زخم معده، اسهال، عفونت ناشی از هلیکوباکتر پایلوری، عدم تحمل لاکتوز، بیماری‌های التهابی روده، یبوست، نفخ شکم و بیماری‌های کبدی از جمله امراضی هستند که با کمک پروبیوتیک‌ها درمان می‌شوند.
البته تحقیقات نشان می‌دهد که این میکروارگانیسم‌های زنده می‌توانند در درمان سرطان، بیماری‌های عفونی و سایر امراض متابولیکی موثر باشند و چند سالی است که تحقیقات بر روی صحت و سقم این موضوع آغاز شده است. اما در چند سال اخیر بر روی مزایا و اثرات درمانی پروبیوتیک‌ها پژوهش‌های زیادی انجام شده است و نتیجه این تحقیقات انتخاب این ماده به عنوان یک روش درمانی در بیماری‌ها و جایگزینی آن به جای برخی دارو‌های شیمیایی است.
معروف‌ترین میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک به سه گروه باکتری‌ها، قارچ‌ها و مخمر‌ها تقسیم می‌شوند. این ماده را می‌توان برحسب نوع بیماری و عامل به وجود آورنده آن، به تن‌هایی یا به همراه آنتی‌بیوتیک‌های مرتبط و پری‌بیوتیک‌های خاص به کار برد.
با توجه به نتایج درمانی این ماده در حال حاضر انواع مختلفی از فرآورده‌های پروبیوتیکی در بازار موجود است. این میکروارگانیسم‌های زنده را به انواع نوشیدنی مانند شیر، دوغ، پنیر، ماست، خامه، بستنی و ... افزوده‌اند و محصولات پروبیوتیکی را روانه بازار کرده‌اند. این تولیدات، به نوعی درمان و یک داروی طبیعی نیز محسوب می‌شوند.

فعالیت ۱۰ شرکت در حوزه پروبیوتیک

علیرضا خاکدامن کارشناس ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره وضعیت ایران در زمینه پروبیوتیک‌ها، گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان در یک دهه اخیر، ورود جدی به حوزه پروبیوتیک‌ها داشته‌اند. در حال حاضر بیش از ۱۰ شرکت بزرگ در زمینه‌های مختلف تولید مکمل‌های پروبیوتیک فعالیت می‌کنند و بازار مناسبی نیز در کشور به وجود آمده است.
وی افزود: با این همه، شناخت مردم از نقش پروبیوتیک‌ها در سلامتی بدن همچنان محدود است و یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های این حوزه، بازارسازی برای محصولات و جایگزینی آن‌ها با آنتی‌بیوتیک‌ها است. در سال‌های گذشته، صد‌ها محصول نیز در حوزه‌های پروبیوتیک مورد حمایت قرار گرفته و وارد بازار شدند.
خاکدامن ادامه داد: «انواع استارتر‌های لبنی که تا پیش از این به صورت کامل از خارج کشور خریداری می‌شدند»، «پروبیوتیک‌های مکمل در درمان بیماری‌های مختلف از جمله پارکینسون، بیماری‌های ریوی، مقابله با سرطان معده»، «انواع محصولات مکمل غذای مادر و کودک» و «محصولات گوارشی برای سالمندان» از جمله این محصولات هستند.
این کارشناس همچنین بیان کرد: از طرف دیگر پروبیوتیک‌ها به عنوان مکمل غذای دام، طیور و آبزیان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند که علاوه بر افزایش کیفیت محصولات، آنتی‌بیوتیک‌های باقی‌مانده در بدن حیوانات برای مصرف انسان را نیز کاهش می‌دهند.
به گفته خاکدامن، محصولات مختلفی از قبیل توکسین بایندرها، امروزه نقش مهمی در سلامت محصولات صنعت دام دارند و استفاده از آن‌ها با توجه به مشکلات واردات نهاده، در ماه‌های گذشته افزایش نیز داشته است.