معضلات آپارتمان‌نشینی فراتر از فرهنگ

 

توسعه در جهان به چند صورت اتفاق می‌افتد و گاهی سرعت توسعه از سرعت تطابق فرهنگی بالاتر است. در دو دهه اخیر افزایش جمعیت و مهاجرت به شهر‌های بزرگ مانند تهران، منجر به گسترش ناگهانی آپارتمان‌نشینی شد، در صورتی که مهاجران آگاهی کافی در این حوزه نداشتند و همچنین آموزش لازم برای این تغییر ارائه نشده بود. اما مردمی که مجبور به زندگی در شهر‌های بزرگ بودند، چاره‌ای جز زندگی در آپارتمان نداشتند، پس با وجود مشکلات گوناگون که گاهی به خشونت نیز کشیده می‌شود مجبورند تحمل کنند و همچنان زندگی در آپارتمان‌ها جریان دارد.

به منظور کم‌کردن مشکلات آپارتمان‌نشینی پیروز حناچی شهردار تهران با ابلاغ دستور اجرای کمپین «ارتقاء فرهنگ آپارتمان‌نشینی» همه واحد‌های شهرداری تهران را ملزم به همکاری، هم‌افزایی و مشارکت شهروندان در برگزاری این پویش کرد.
در این ابلاغیه آورده است: «با توجه به سکونت بخش عمده شهروندان تهرانی در آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی و در راستای ماموریت‌های آموزش و ارتقای مشارکت‌های شهروندی و تحقق شعار «تهران؛ شهری برای همه» همچنین با استناد به بند‌های ۵، ۶ و ۹ مصوبه شورای اسلامی شهر تهران درخصوص منشور حقوق شهروندی، مقرر شد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی دستورالعملی با عنوان «ارتقاء فرهنگ آپارتمان‌نشینی»، تهیه و ابلاغ کند.»

انسان می‌تواند خود را با مشکلات تطبیق دهد

مشکلات مختلفی ممکن است در طول شبانه روز موجب آزار و اذیت ساکنان یک آپارتمان شود و آسایش را از آنان بگیرد.
حسین ایمانی‌جاجرمی جامعه‌شناس شهری، با بیان اینکه بررسی فرهنگ آپارتمان‌نشینی مساله جدیدی نیست و در سال ۱۳۵۶ مطالعاتی در این حوزه انجام شده، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: آپارتمان‌نشینی در ایران با سکونت طبقات مرفه و تحصیل کرده آغاز می‌شود، آن‌ها این سبک زندگی را انتخاب می‌کنند و نزدیک به ۸۰ درصد افرادی که در آپارتمان زندگی می‌کنند از آن رضایت بالایی دارند؛ بنابراین مشکلی با طبقات مرفه که می‌توانستند سبک‌های دیگر سکونت را انتخاب کنند، اما زندگی در آپارتمان را انتخاب کرده‌اند، وجود ندارد.

به گفته ایمانی‌جاجرمی، مساله اصلی از زمانی پیش آمد که گروه‌های کم درآمد مجبور به زندگی در آپارتمان‌ها شدند. او ادامه‌داد: مشخصا برای ساختمان‌های مهر و پروژه‌های مسکونی شبیه به آن مشکلاتی به وجود آمد. به این معنی که دلیل این مشکلات مساله فرهنگی نیست، اگر ساختمان مدیریت حرفه‌ای داشته باشد، مشکلات ساده‌تر حل خواهد شد.

این مدیریت می‌تواند در هر ساختمان فعال یا شرکتی باشد که چند مجموعه را تحت پوشش خدمات خود قرار دهد، همه این مشکلات قابل حل است، زیرا انسان موجودی است که می‌تواند خود را با مشکلات تطبیق دهد.

افزایش مشکلات آپارتمان‌نشینی در حومه

تعداد آپارتمان‌ها در سطح شهر هر روز بیشتر می‌شود. خانه‌های قدیمی تهران و شهر‌های بزرگ یک به یک خراب و تبدیل به آپارتمان می‌شود و چندین نفر را در خود جای می‌دهند، اما آیا این می‌تواند همه نیاز‌های آن‌ها را برطرف کند؟

ایمانی‌جاجرمی درباره مشکلات ساکنان آپارتمان‌ها و چگونگی حل آن‌ها بیان کرد: ما فقط کالبد یک مساله را می‌بینیم و جنبه‌های مدیریتی و نگهداری را به مردم می‌سپاریم. در حالی که افراد می‌خواهند در آپارتمان زندگی کنند و زمانی برای حل مشکلات ساختمان ندارند. بخشی از مشکلات به شیوه ساز و کار مدیریتی بر می‌گردد. این قسمت در ایران با ساخت آپارتمان تمام می‌شود، اما در سایر کشور‌ها شرکت‌هایی هستند که اجاره‌داری می‌کنند.

به گفته این جامعه‌شناس شهری، مشکلات آپارتمان‌نشینی در هشتگرد، پرند و پردیس بیشتر از تهران است، تا جایی که تعداد برج‌های پرند و پردیس بیشتر از تعداد برج‌های تهران است.
او توضیح داد: معمولا مشکلات مرتبط با آپارتمان‌نشینی را در تهران کمتر داریم، بلکه بیشتر مشکلات در اطراف تهران و مسکن مهر است. مسائل مطرح شده ناشی از مشکلات اقتصادی است، هزینه نگهداری ساختمان، آب، برق و ... بالاست.
معمولا مشکلاتی در اداره آپارتمان درحوزه هزینه‌های عمومی، رعایت آسایش و آرامش شکل می‌گیرد، که با مدیریت حرفه‌ای قابل حل است. زیرا با ایران دهه ۴۰ مواجه نیستیم که با افرادی بی‌سواد که خواهان نگهداری مرغ در آپارتمان هستند، سروکار داشته باشیم، اما ممکن است افراد پولی برای پرداخت شارژ نداشته باشند و هیات مدیره نتواند مشکلات را حل کند.

آپارتمان جایگزین فضای عمومی شهر‌

نمی‌توان زیست آپارتمانی را بیرون از زیست شهری در نظر گرفت، بسیاری از افراد تفریحات خود را وارد فضای خانه کرده‌اند و اینجاست که ممکن است برای همسایگان ایجاد مزاحمت کنند.
ایمانی‌جاجرمی بیان کرد: آپارتمان جایگزین فضای عمومی شهر شده است. افراد همه تفریحات خود را به داخل آپارتمان می‌برند، برای مثال مهمانی‌ها را در آپارتمان برگزار می‌کنند یا از حیوان خانگی در آپارتمان نگهداری می‌کنند. گرچه می‌دانند که این کار‌ها را نباید در آپارتمان انجام دهند، اما به این دلیل که امکانات برایشان محدود است، جایگزینی ندارند و استفاده‌های مختلفی از فضای آپارتمان می‌کنند. اگر امکانات در شهر فراهم شود، به مقدار زیادی از مشکلات آپارتمان‌ها کم می‌شود.

ایمانی‌جاجرمی پیشنهاد داد: شهرداری می‌تواند در اختصاص فضای عمومی آپارتمان‌ها دقت کند، به این منظور، با دشوار کردن صدور پروانه ساخت آپارتمان، سازه را ملزم به داشتن حیاط کند. برای مثال در منطقه ۲۲ آپارتمان‌های زیادی ساخته شده که در آن فضای عمومی چندانی وجود ندارد، یعنی برای بازی کودکان فضایی وجود ندارد. پس این کودکان در آپارتمان بازی خواهند کرد و این باعث مزاحمت برای ساکنان آپارتمان خواهد شد.

به گفته این کارشناس، آپارتمان‌نشینی در شهر‌های مدرن برای مردم عادی از زمانی آغاز می‌شود که فضای کار، تفریح و استراحت از هم تفکیک می‌شود. در واقع آپارتمان جایی است که افراد در آن شام می‌خورند، می‌خوابند و به شهر باز می‌گردند.

زندگی در آپارتمان یک زندگی انتقالی است

ایمانی‌جاجرمی با بیان اینکه منشا مشکلات جای دیگر است و آپارتمان قربانی مشکلات اقتصادی و مشکلات کالبدی شهر شده‌است، بیان کرد: وقتی برای همه شهر مجوز ساخت و ساز می‌دهند، برای پارک و فضای سبز جایی باقی نمی‌ماند، کودکان جایی برای تفریح ندارند و بسیاری از رفتار‌ها در آپارتمان اتفاق می‌افتد.

به گفته این جامعه‌شناس، زندگی در آپارتمان یک زندگی انتقالی بوده و قرار نیست افراد تا آخر عمر در آپارتمان زندگی کنند. آپارتمان‌ها برای انسان‌های تنها یا برای زوج درست شده که بدون فرزند هستند. فلسفه آپارتمان، حل مشکل مسکن است. در جامعه فقیری مانند ایران که چندین نفر در آپارتمان ۵۰ متری زندگی می‌کنند و در شهر امکان تفریح ندارند، اگر اتفاق‌های دیگری در آپارتمان بیفتد تقصر فرهنگ آپارتمان‌نشینی نیست و باید مشکل را در جای دیگر جست‌وجو کرد.

تهران و بسیاری از شهر‌های بزرگ ایران، شلوغ هستند و ساختمان‌های آن‌ها تراکم بالایی دارد، مدیریت شهری می‌تواند برای اصلاح چنین فضای شهری و کم کردن مشکلات، اقداماتی در نظر بگیرد.
ایمانی‌جاجرمی در این‌باره گفت: مدیریت شهری باید به فکر فضای عمومی و مشترک باشد. تهران فضایی ندارد، اما سازمان‌ها و دستگاه‌هایی هستند که فضایی در اختیار دارند که دور تا دور آن را دیوار کشیدند؛ مانند مدراس که دیوار‌های بلند دارند، برخی ادارات و سازمان‌های دولتی فضایی دارند که به دلایل امنیتی دیوارکشی شده، این فضا باید در اختیار مردم قرار گیرد تا برخی از مشکلات حل شود.