نوجوانی و انتخاب دوست

یکی از دوران‌های مهم در زندگی، دوران نوجوانی است. این دوران؛ دوران گذرا در زندگی یک فرد است و فرد از خانواده به جامعه منتقل می‌شود و ارتباطش را با خانواده کمتر می‌کند و نوجوان دوستانی پیدا می‌کند که در تمایلات و خواسته هایش با او موافق باشند.

دوران نوجوانی، دوران رفاقت و دوستی هاست. نوجوان در این سن، عاشق دوستی و رفاقت است. گاهی در این دوران دوستی‌های آتشینی به وجود می‌آید که باعث مشکلاتی هم می‌شود. دوستی در این سن بیشتر سطحی و کمتر عمیق است؛ به طوری که حتی گاهی نوجوان دوست را به خانواده ترجیح می‌دهد.

در این دوران فرد احساس بزرگی و استقلال می‌کند و دوست دارد کارهایش را خودش انجام دهد، برای خودش دوست انتخاب کند و اگر پدر و مادر نظری به او دهند، ممکن است با آن‌ها مخالفت کند، از این رو والدین باید در این دوران بیشتر به فرزند خود توجه کنند و فرزند خود را در انتخاب دوست کمک کنند.

بیشتر دوستی‌های ۲ نفره در میان نوجوانان بین سنین ۱۲ تا ۱۵ سال دیده شده است و اگر میان دوستان جدایی‌ای اتفاق بیفتد، برای آن‌ها بسیار سخت است، ولی زمانی که آن‌ها دوست جدید برای خود پیدا می‌کنند، این درد جدایی از دوستی؛ درمان می‌شود.
وقتی نوجوان با دوست خود صمیمی می‌شود؛ به این معنا نیست که قرار است یک اتفاق و یا رابطه‌ی خطرناک به وجود بیاید. برعکس زمانی که نوجوان برای خود دوست پیدا می‌کند و در گروه‌های دوستی شرکت می‌کند، دیدگاه‌های آن‌ها نسبت به مسائل مختلف، یادگیری مهارت‌های ارتباط مؤثر، افزایش مهارت همدلی و درک گسترش می‌یابد.


گروه همسالان برای نوجوانان از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ بنابراین والدین توجه داشته باشند که اگر نوجوانشان در این دوران منزوی و گوشه گیر شده، دلیل آن را به دقت بررسی کنند.

گاهی نوجوان خلأ‌های زندگی خود را به وسیله ارتباط و معاشرت با دوستانش پر می‌کند و اوقات فراغت خود را با آنان می‌گذراند و حتی ممکن است سخنان و راز‌های خود را به آن‌ها می‌گوید. نوجوان در مقایسه با یک فرد بزرگسال باید ارتباطات اجتماعی تازه‌ای برای خود فراهم کند و این نشان می‌دهد که دوران کودکی او تمام شده و وارد دوران بزرگسالی شده است.

اهمیت انتخاب دوست در دوران نوجوانی

انتخاب دوست در دوران نوجوانی از اهیمت بالایی برخوردار است. ممکن است نوجوان در این دوران دوستی را برای خود انتخاب کنند که برای آن‌ها خطر ایجاد کند.

نوجوان همه کارهایش را با دوستش انجام می‌دهد. مثلا به هم ورزش می‌کنند، با هم تفریح می‌روند، با هم درس می‌خوانند، با هم کلاس می‌روند و در واقع بیشتر زمان خود را با دوست می‌گذرانند و ساعات کمتری همراه خانواده هستند.

در این دوره به علت شکل‌گیری شخصیت نوجوان، ارتباط آن‌ها با گروه دوستان و همسالان بیش از سایر گروه‌ها است

نوجوان در این دوران به دنبال کسب مهارت‌های لازم خارج از خانواده است و برای زندگی اجتماعی، تمرین می‌کنند و می‌خواهند کار‌هایی که بزرگسالان انجام می‌دهند را انجام دهند، ولی ممکن است از سوی آن‌ها منع شوند.

نوجوانان با قرار گرفتن در گروه‌های دوستان از معیار‌های گروهی خود دفاع می‌کنند، به آن‌ها وفادار هستند و نسبت به آن‌ها مطیع‌تر هستند و هر کاری را که با هم انجام می‌دهند صحیح و بدون عیب می‌بینند. اگر خانواده‌ها هرازگاهی با آن‌ها مخالفت کنند، حتی ممکن است در مقابل خانواده بایستند.

وقتی نوجوان ساعت‌های زیادی را با دوستان می‌گذراند و با آن‌ها ارتباط صمیمانه‌ی زیادی برقرار می‌کند و تمام و کمال از دوستان خود حمایت و پیروی می‌کند، ممکن است والدین را نسبت به خودشان حساس کنند.

البته خانواده‌ها باید به این نکته توجه داشته باشند که دوست یابی از مهمترین تصمیمات این دوران است و اگر نوجوانی خود را درگیر این موضوعات نکند و مهارت لازم را برای به دست آوردن دوست کسب نکنند، ممکن است دردسر‌هایی برای خانواده به وجود بیاید.

والدین گمان می‌کنند که همیشه دوستان ناباب در کمین نوجوان آن‌ها نشسته تا با دوستی او را منحرف کند، و به همین دلیل آن‌ها سعی می‌کنند با محدود کردن روابط نوجوان و نصیحت‌ها و تذکرات پی‌درپی او را از گزند مشکلات دور نگه دارند درحالیکه این اقدامات والدین موجب بروز اختلافات ملموس و دور شدن نوجوان از محیط خانواده، پرخاشگری و بدرفتاری‌های دیگر می‌شود.

 

دوران نوجوانی
وقتی نوجوان با دوست خود صمیمی می‌شود؛ به این معنا نیست که قرار است یک اتفاق و یا رابطه‌ی خطرناک به وجود بیاید. برعکس زمانی که نوجوان برای خود دوست پیدا می‌کند و در گروه‌های دوستی شرکت می‌کند، دیدگاه‌های آن‌ها نسبت به مسائل مختلف، یادگیری مهارت‌های ارتباط مؤثر، افزایش مهارت همدلی و درک گسترش می‌یابد. همچنین وقتی آن‌ها در کنار هم حضور دارند، همین کنار هم بودن می‌تواند به یادگیری و افزایش مهارت‌های شغلی، هنری، فنی و آموزشی نیز کمک کند.

دوستان و گروه‌های دوستی در این دوران برای هر فردی، حامیان مهمی محسوب می‌شوند. این حامیان می‌توانند به امنیت اجتماعی و روانی افراد کمک کنند.

انتخاب دوست در این دوران به این دلیل اهمیت دارد که وقتی فرد در بین جمع دوستان حضور دارد، این حضور احساس نیاز به تعلق را در نوجوان ارضا می‌کند و می‌تواند باعث افزایش احساس اعتماد به نفس نیز شود.

همچنین ا اگر نوجوانان افراد سالمی را برای دوستی انتخاب کنند می‌توانند تجربیات مثبتی را در زمینه ارتباطات اجتماعی شکل دهند و به کمک همین روابط در کنار بلوغ جسمانی بلوغ روانی و اجتماعی را هم تجربه خواهند کرد.

نوجوانان وقتی دوستی را برای خود انتخاب می‌کنند و یا در گروه‌های دوستی شرکت می‌کنند، با عقاید، ارزش‌ها، افکار و نقش‌های مختلفی آشنا می‌شوند که در فرایند هویت‌یابی آن‌ها را هدایت می‌کند و در نتیجه در شکل گیری شخصیت آینده آن‌ها نیز تأثیر می‌گذارد.
والدین برای اینکه با دوست‌های جدید فرزندشان آشنا شوند، بهتر است یک مهمانی ترتیب دهند و آن‌ها را به منزل خود دعوت کنند. با این کار، می‌توانند دوستان نوجوان خود را بهتر بشناسند و اگر بتوانند با دوستان نوجوان آشنا شوند، بهتر میتوانند او را در انتخاب دوست مناسب کمک کنند.

چگونگی کمک به نوجوان در انتخاب دوست

درست است که نوجوانان در این سنین به دنبال استقلال بیشتری هستند و می‌خواهند خودشان در مورد روابط دوستی‌شان تصمیم بگیرند با این حال آن‌ها در این دوره همچنان به نظارت و حمایت‌های والدین احتیاج دارند. والدین باید به نوجوان خود کمک کنند تا بهترین دوست را برای خود انتخاب کند و در این دوران دچار اشتباهات کمتری شود.

در ادامه مطلب اشاره‌ای به بعضی از روش‌هایی که والدین می‌توانند به نوجوان کمک کنند تا دوست مناسب پیدا کنند داریم:

داشتن روابط صمیمی و نزدیک با نوجوان

والدین باید تلاش کنند که در این دوران با فرزند نوجوان خود رابطه‌ی صمیم داشته باشند. این طور نباشد که با آن‌ها لجبازی کنند، چون این رفتار‌ها ممکن است مشکلاتی را هم برای خوشان و هم فرزند نوجوان به وجود بیاورد.

در واقع وقتی والدین بتوانند ارتباطات مثبتی با فرزند خود داشته باشند به خودی خود در روابط دوستانه فرزندتأثیر می‌گذارند. مطالعات نشان می‌دهند نوجوانانی که رابطه صمیمانه و گرمی با والدین خود دارند اغلب پذیرش بیشتری نسبت به توصیه‌های پدر و مادر خود در زمینه دوست‌یابی دارند و همچنین توانایی آن را دارند که روابط سازنده‌تر و مناسب‌تری را با دوستان خود برقرار کنند.

به همین خاطر لازم است والدین در سنین نوجوانی فرزندشان انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند و تلاش کنند تا روابط نزدیک‌تری با نوجوان خود داشته باشید.

اگر احساس می‌کنند که تعارض‌ها و اختلافات زیادی بین آن‌ها و فرزندشان وجود دارد که به ارتباطشان آسیب می‌زند، بهتر است به یک روانشناس در این زمینه مراجعه کنند، تا با همکاری او بتوانند این مشکلات را حل کنند.

زمینه سازی برای دوستی مناسب

یکی دیگر از راه‌های کمک به نوجوان در زمینه‌ی دوست یابی این است که والدین زمینه‌های انتخاب درست و مناسب برای پیداکردن دوست را فراهم کنند و بستر‌های لازم را ایجاد کنند تا نوجوانان را به طرف انتخاب دوست از طریق محیط مدرسه، فامیل و هم محلی ها، سوق دهند.

ایفای نقش به عنوان الگویی سالم

پدر و مادر باید به عنوان الگوی سالم نقش خود را به خوبی ایفا کنند. رفتار آن‌ها بیشتر از هر چیزی بر نوجوان تاثیر می‌گذارد، از این رو به جای اینکه دائماً فرزند خود را نصیحت کنتد به دنبال این باشند که همانند یک الگوی مناسب در برابر او عمل کنند.

والدینی که روابط دوستانه سالم‌تری دارند، فرزندانشان هم در انتخاب دوست‌موفق‌تر هستند و می‌توانند ارتباطات اجتماعی مثبت‌تری را برقرار کنند. اما اگر آن‌ها دائماً در روابط دوستی خود شکست بخورند یا فرد‌ی گوشه نشین و منزوی باشند و رابطه‌ی اجتماعی لازم را نداشته باشند، نمی‌توانند آن‌گونه که باید روی فرزند خود تأثیر بگذارید.

دوران نوجوانی
آشنایی با همکلاسی‌های نوجوان

یکی دیگر از راه‌هایی که کمک می‌کند والدین در انتخاب دوست به نوجوان خود کمک کنند، این است که با همکلاسی‌های او آشنا شوند. والدین برای اینکه با دوست‌های جدید فرزندشان آشنا شوند، بهتر است یک مهمانی ترتیب دهند و آن‌ها را به منزل خود دعوت کنند. با این کار، می‌توانند دوستان نوجوان خود را بهتر بشناسند و اگر بتوانند با دوستان نوجوان آشنا شوند، بهتر میتوانند او را در انتخاب دوست مناسب کمک کنند. والدین باراهنمایی فرزندشان در زمینه پیدا کردن دوست میتوانند او را برای گذشتن از دوران نوجوانی به مرحله بعدی (جوانی) و در کل زندگی کمک کنند.

تشویق نوجوان به ادامه دادن روابط سالم

بهتر است والدین تمرکزشان را روی موارد منفی قرار ندهند و دائما در مورد نباید‌های روابط دوستی به نوجوان هشدار ندهند و تلاش کنند تا در مسیر مقابل این گام بردارند. والدین برای اینکه بتوانند رفتار‌های اجتماعی مناسبی را در فرزند خود شکل دهند لازم است که روی رفتار‌های مثبت او تمرکز کنند و آن‌ها را تشویق کنند و در انتخاب دوست درست و مناسب حامی و طرفدار او باشند.

والدین زمانی که می‌بینند فرزند نوجوانشان روابط امنی را انتخاب می‌کند و رفتار‌های مناسبی را از خود نشان می‌دهد، باید به این مسئله عکس العمل نشان دهند و او را تشویق کنند و با حمایت خود این رفتار‌ها را تقویت کنند.

این روش‌های مناسب رفتاری احتمال انتخاب‌های نادرست را کاهش می‌دهد و نوجوان را در مسیر درست هدایت می‌کند.

آموختن گفتن نه به فرزند

بهتر است والدین از همان دوران کودکی نه گفتن را به کودک خود آموزش دهند تا در آینده به مشکل برخورد نکنند. در واقع آن‌ها برای آنکه فرزند بتواند در رابطه با دوستانش بهتر و سالم‌تر عمل کند لازم است که مهارت جرأت ورزی را به او اموزش دهند و قدرت نه گفتن را در او پرورش دهید. این مهارت کمک می‌کند که اعتماد به نفس و حس کارآمدی شخص زیاد شود؛ تا بتواند استقلال خود را دربرابر همسالانش حفظ کند و دربرابر پیشنهاد‌های ناسالم آن‌ها ایستادگی کند.

تشویق فرزندان به افزایش تعداد دوستان

والدین باید فرزنشان را تشویق کنند تا دوستان زیادی برای خود انتخاب کنند تا افراد زیادی دوروبرشان باشد و اگر یک موقعی با یکی از ان‌ها دچار مشکل شد و دوستی آن‌ها به هم خورد، دوست دیگری داشته باشد که جایگزین دوست قبلی کند و حس خلا و تنهایی او توسط دوست دیگر پر شود و حتی با داشتن دوست‌های زیاد راحت‌تر میتواند دربرابر خواسته‌های ناسالم آن‌ها ایستادگی کند.

به همین خاطر لازم است والدین فرزند را ترغیب کنند تا تنوع بیشتری در نوع گروه دوستان خود بوجود بیاورد تا برای دریافت حمایت اجتماعی تنها به تعداد بسیار محدودی از اشخاص وابسته نباشد.

تعیین قوانینی برای فرزند

برای اینکه فرزند نوجوان بتواند برای خود دوستی مناسب انتخاب کند، بهتر است والدین برای او قوانینی را در نظر بگیرند. مثلا در این دوران نوجوان نسبت به سر و وضع، مو، لباس و آرایش خود حساس می‌شود و می‌خواهد در شرایطی باشد که بتواند در نظر دوستانش خوب جلوه کند و مورد توجه اطرافیانش باشد.

زمانی که والدین برای فرزند خود چهارچوب‌هایی را معلوم کنند و خودشان هم آن چارچوب‌ها را رعایت کنند، نوجوان هم نمی‌تواند خارج از آن عمل کند. نوجوان معمولاً دوستانی را انتخاب می‌کند که در بسیاری زمینه‌ها با هم مشترک باشند. هنگامی که نوجوانان به ارزش‌ها و اعتقادات پایبند باشند و پدر و مادر در این زمینه آن‌ها را راهنمایی کنند؛ هم در کنار خانواده و هم در کنار دوستان آن قوانین را رعایت می‌کنند.

نظارت داشتن به فرزند

شاید دوستی‌های فرزند به مزاق والدین خوش نیاید و ممکن است این دوستی‌ها در طی زمان تغییر کنند. پس والدین باید دائم آن‌ها را چک کنند.

فقط باید والدین بدانند هنگامی که از رابطه فرزندشان با یکی از دوستانش موافق نیستند، مستقیماً از آن‌ها انتقاد و عیب جویی نکنند، بلکه در مورد دوستان ناباب و پرخطر با ذکر نمونه به او توضیح دهید.

درک نیاز‌ها و خواسته‌های فرزند

در بالا موردی را ذکر کردیم که نوجوان دوستان زیادی برای خود پیدا کند تا اگر با کسی جدا شد، احساس تنهایی نکند، اما باید این مورد را هم بگوییم که همه‌ی نوجوان‌ها به به تعداد زیادی دوست نیاز ندارند. سر‌و‌کله زدن با ماجرا‌های دوستان گوناگون میتواند بی اندازه وقت آن‌ها را بگیرد. پس والدین حواسشان به فرزندشان باشد و از او سوال کنند که میخواهد چه چیزی از یک دوستی جدید به دست بیاورد؟ چه فعالیت‌هایی را برای انجام دادن با دوستانش در نظر دارد؟
والدین برای اینکه به فرزند خود در این دوران کمک کنند، تحت هیچ شرایطی از راهکار‌های نامطلوبی مانند نصیحت مستقیم، سرزنش، بازخواست و… استفاده نکنند، زیرا باعث می‌شود تنش‌های خانوادگی زیاد شود و نوجوان دست به پنهان کاری بزند.

حرف‌های نوجوان گوش دهند

یکی دیگر از روش‌هایی که کمک می‌کند تا نوجوان دوست خوب برای خود پیدا کند این است که والدین به حرف‌های نوجوان خود گوش دهند و در واقع شنونده خوبی باشند. زمانی که او در مورد دوستانش صحبت می‌کند، تلاش کنند شنونده خوبی باشند، زیرا گوش دادن فعالانه و صمیمانه رمز رابطه مؤثر است.

والدین برای اینکه به فرزند خود در این دوران کمک کنند، تحت هیچ شرایطی از راهکار‌های نامطلوبی مانند نصیحت مستقیم، سرزنش، بازخواست و… استفاده نکنند، زیرا باعث می‌شود تنش‌های خانوادگی زیاد شود و نوجوان دست به پنهان کاری بزند.

همچنین آن‌ها بایدبا والدین دوستِ فرزندشان درحد نیاز ارتباط برقرار کنند تا بتوانند نسبت به برنامه‌ها و عقاید آن‌ها اطلاعاتی را به دست آورند.