۱۰۱ سال مهدکودک‌داری در ایران

 

تا قبل از ورود کرونا به کشور، تب به مهدکودک سپردن فرزندان بالا بود و البته فقط بخشی از والدینی که فرزندشان را به مهدکودک می‌سپردند، شاغل بودند؛ عده‌ای هم مادران خانه‌دار هستند که سپردن فرزندان به مهدکودک را راه مناسبی برای اجتماعی شدن فرزند و آموزش صحیح او می‌دانند..

اما در هرحال با آمدن کرونا، دورکار شدن برخی کارمندان و نگرانی از حضور بچه‌ها در مهد‌های کودک، فعالیت مهد‌ها در این روز‌های کرونایی کمرنگ شده است. در چنین شرایطی شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای داشت که این مصوبه در پی ابراز نگرانی رهبر معظم انقلاب از وضعیت آموزشی مهد‌های کودک، به این انجامید که تعلیم و تربیت کودکان به آموزش و پرورش سپرده شود.

چندی پیش هم رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه جلسه ۸۳۴ این شورا مورخ ۲۵ آذر ۱۳۹۹ با عنوان ماده واحده «کلیات ساماندهی امور مربوط به مهد‌های کودک» را ابلاغ کرد.

در این ماده واحده آمده است: «به منظور ساماندهی امور مرتبط با تعلیم و تربیت دوره کودکی، تمامی امور مربوط به مهد‌های کودک و سایر مراکز نگهداری کودکان اعم از صدور مجوز، برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت، تقویت استاندارد‌ها و ارزیابی به وزارت آموزش و پرورش محول می‌شود.

تبصره: اساسنامه مرکز یا سازمان مربوطه که وابسته به وزارت آموزش و پرورش است، ظرف مدت یک ماه توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری شورای تخصصی تحول و نوسازی آموزشی، تدوین و به شورای عالی انقلاب فرهنگی جهت تصویب ارائه می‌شود. مرکز یا سازمان مربوطه، مسؤولیت امور مرتبط با تعلیم و تربیت کودک را عهده‌دار خواهد بود».


* ۱۰۱ سال مهدکود‌ک‌داری در ایران

شاید قبل از اینکه به وضعیت فعلی مهد‌های کودک بپردازیم، بعد نباشد که به تاریخچه مهدکودک‌ها نگاه کنیم و اینکه اصلا چه شد که مهد‌های کودک در ایران ایجاد شد؟

نخستین مؤسسات مراقبت از کودک با الگو قرار دادن یتیم‌خانه‌ها در سال ۱۱۲۹ شمسی (۱۷۵۰ میلادی) در کشور اتریش شکل گرفت؛ این مؤسسات در کنار کارگاه‌های تولیدی و در ساعات کاری زنان کارگر، به امر حمایت و نگهداری کودکان و کمتر به آموزش آنان می‌پرداخت.

به عبارت دیگر مؤسسات مراقبت از کودک برای خانواده‌های فقیر طراحی شده بود تا زمانی که زنان در شرایط سخت مشغول به کار هستند، از کودکان آن‌ها مراقبت شود.

در سال ۱۲۱۹ (۱۸۴۰ میلادی) بر اساس طرحی از «فریدریش فروبل» اولین کودکستان با نام kindergarten به معنای «باغ کودک» با شکل جدید در آلمان ساخته شد؛ در مهدکودک‌های جدید، آموزش در کنار بازی گنجانده شده بود که به مرور از لحاظ کیفی و کمی پیشرفته‌تر شد؛ مهد‌های کودک رشد کردند و این رشد به حدی بود که در ساختار، محتوا و نیروی انسانی آن تغییرات ایجاد شد و کم‌کم نگاه از مراقبت کودکان به آموزش گرایش پیدا کرد.

نکته قابل توجه این بود که با گذر زمان انواع آموزش‌ها چه آموزش زبان، آداب و سبک زندگی و ورزش در مهد‌های کودک به کودکان ارائه می‌شد.

در ایران، اولین مهدکودک ۱۰۱ سال پیش یعنی در سال ۱۲۹۸ در تهران ایجاد شد که عمده اهداف ایجاد آن، تربیت کودکان افراد ثروتمند و مرفه بود، اما چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۰۷، جبار باغچه‌بان در تبریز «باغچه اطفال» را دایر کرد که البته ویژه کودکان کر و لال بود.

در سال‌های گذشته، امتیاز دایر کردن مهد‌های کودک به دست نهاد‌های مختلفی بوده است از وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه گرفته تا وزارت فرهنگ، اداره تعلیمات ابتدایی، آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و البته در حال حاضر وزارت آموزش و پرورش.

* چه تعداد مهدکودک داریم؟

بر اساس آمار ثبت شده سال ۱۳۲۲ در سراسر کشور تنها ۷ کودکستان وجود داشت و در سال ۱۳۳۱ به ۷۴ و سال ۱۳۵۱ به ۴۳۱ مرکز گسترش یافت، اما اکنون این تعداد به ۱۶ هزار مهدکودک رسیده است.

البته همانطور که در ابتدای گزارش ذکر شد، شرایط کرونا در این روز‌ها بر روند فعالیت مهد‌های کودک تأثیر گذاشته است.

بر اساس اطلاعات موجود در ۶ ماهه دوم سال ۹۸، ۱۵ هزار و ۵۸۵ مهدکودک در کشور فعالیت کردند که از این تعداد ۷۲۳۸ روستا مهد، ۱۴۸۶ مهدکودک حاشیه شهر و ۶۸۶۱ مهد کودک در مناطق شهری برخوردار هستند

از این تعداد فقط ۱۹ مهدکودک به صورت دولتی اداره می‌شوند و مابقی مهد‌ها غیردولتی هستند. در ۶ ماهه دوم سال گذشته ۶۵۵ هزار و ۸۹۹ کودک در مهدکودک‌های کشور حضور داشتند.

سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این خصوص گفت: تقریباً ۱۰ میلیون کودک در گروه سنی صفر تا ۶ سال در کشور وجود دارد که دولت برای تربیت این کودکان وظیفه دارد.

وی ادامه داد: بسیاری از دولت‌های جهان هزینه صفر تا صد آموزش دوران کودکی را پرداخت می‌کنند به عنوان مثال کشور آلمان ۹ دهم درصد از GDP را به حوزه آموزش مربوط به ۶ سال اول کودکی را به صورت سالیانه اختصاص داده است و سرانه هزینه صورت گرفته برای هر دانش آموز حدود ۱۴ هزار دلار است.

* سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک ایجاد می‌شود

یکی از مشکلاتی که تاکنون در حوزه کودکان وجود داشت، این بود که متولی واحدی در این خصوص وجود نداشت. حتی درباره مهد‌های کودک، به غیر از سازمان بهزیستی که متولی اصلی صدور مجوز برای مهد‌های کودک است بیش از ۱۵ دستگاه دیگر صدور مجوز داشتند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص اهداف سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک گفت: کرد: هدف از تشکیل این سازمان، تصدی‌گری در حوزه تعلیم و تربیت نیست بلکه این سازمان، وظیفه برطرف کردن خلأ‌های موجود در حوزه تعلیم و تربیت را بر عهده دارد.

* فرصت یکساله به مهد‌های کودک داده می‌شود.

اما این همه مؤسسه و نهاد در حوزه مهد‌های کودک فعالیت کردند و سال‌هاست که تجربه دارند، در این شرایط که قرار است سازمان جدیدی شکل بگیرد، تکلیف آن‌ها چه خواهد بود؟

رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفتگو با خبرنگار تعلیم و تربیت خبرگزاری فارس اظهار کرد: جای هیچ نگرانی نیست ما قطعاً از تجارب ارزشمند سازمان بهزیستی استفاده می‌کنیم؛ در هر حال تعامل بین دستگاه‌ها درون خانواده دولت هست و همه عزیزانی که در گذشته زحمت کشیدند طبیعتاً تلاش‌های ارزشمندی داشتند که ما از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

وی ادامه داد: زمانی که مقررات، شیوه‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های جدید تدوین شد، کسانی که در حال حاضر مشغول فعالیت هستند، یکسال فرصت دارند که خودشان را با شرایط جدید تطبیق داده و به فعالیت خود ادامه دهند و مانعی برای ادامه فعالیت مهدکودک‌ها وجود دارد.

حکیم‌زاده در خصوص تعیین تکلیف نیروی انسانی که در بهزیستی در حوزه مهد‌های کودک فعالیت می‌کردند، اظهار کرد: در گزارشی که رئیس سازمان بهزیستی در شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه داد، مطرح شد که تعداد نیرو‌هایی که به صورت اختصاصی به موضوع مهدکودک می‌پرداختند بسیار محدود است، چون دفتر کودک و نوجوان که در آنجا مشغول به فعالیت است علاوه بر بحث مهد کودک‌ها در خصوص کودکان بهزیستی، کودکان معلول و سایر وظایفی که بر عهده داشتند، همکاری می‌کردند؛ بنابراین نیروی اختصاصی ویژه مهدکودک‌ها کم بودند.

وی تصریح کرد: در هر حال وقتی جزئیات کار نهایی شود و الزامات اجرایی از نظر ساختار، نیروی انسانی مشخص شود، می‌توان تصمیم‌گیری نهایی کرد؛ آن چیزی که به ما مربوط می‌شود این بوده که آماده هستیم و سازمان بهزیستی هم اعلام آمادگی کرد که از همه تجارب ارزشمند گذشته بتوانیم استفاده کنیم.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش درباره محتوای آموزشی مهد‌های کودک نیز گفت: قطعا، چون رویکرد تربیتی است و اصل این واگذاری به دلیل این بود که تربیت کودکان زیر ۶ سال به عنوان امر یکپارچه در نظر گرفته شود پس فقط وزارت آموزش و پرورش هست که بحث برنامه‌ریزی، مدیریت، هدایت، نظارت و اهدای مجوز را بر عهده خواهد داشت و قطعا همه برنامه‌های موجود توسط هر سازمان، نهاد و دستگاهی، باید خودشان را با استاندارد‌های وزارت آموزش و پرورش تطبیق دهند.

وی افزود: هر برنامه‌ای که در قالب این استاندارد‌ها تأیید شود قطعا می‌تواند استفاده شود. در هر حال از همه تجارب استفاده می‌شود، اما قطعا باید با استاندارد‌ها منطبق باشد، چون بحث اصلی تغییر و تحول که مدنظر مقام معظم رهبری است یک تغییر محتوایی است و لزوما بحث اجرایی نیست؛ بنابراین مصمم هستیم در وزارت آموزش و پرورش بر اساس چارچوبی که برای تربیت کودکان زیر ۶ سال بر مبنای فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی تهیه کردیم، استاندارد‌های محتوا، برنامه‌ها، نحوه آموزش، صلاحیت‌های مربیان، فضا و امکانات را تدوین کنیم و همه تجارب گذشته باید خودشان را با آن تطبیق دهند.

حکیم زاده در خصوص روند کار گفت: کار شبانه روزی در حال انجام است؛ کمیته کارشناسی با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده و کار کارشناسی درباره شناسایی الزامات اجرایی را انجام می‌دهد و امیدواریم بتوانیم در کوتاهترین زمان ممکن به سرانجام برسانیم.