مردی ماندگار در تار و پود تاریخ ایران

هفدهم دی‌ماه هر سال، روز گرامیداشت جهان پهلوان تختی است که همگان از او به عنوان قهرمانی بی‌بدیل و پهلوانی جاودان در ورزش ایران‌زمین یاد می‌کنند. مردی که روز پنجم شهریور ماه سال ۱۳۰۹ در جنوب تهران به دنیا آمد و در روز هفدهم دی ماه ۱۳۴۶ در اوج محبوبیت و افتخار چشم از جهان فروبست و تأثیری عمیق در تاریخ ورزش ایران به یادگار گذاشت. از جهان پهلوان تختی یک فرزند به نام بابک به یادگار مانده؛ فرزندی که بر خلاف پدر، راه کشتی را در پیش نگرفت، اما همواره با یاد و خاطره پدر زندگی می‌کند و حتی نام فرزندش را هم به یاد جهان پهلوان، «غلامرضا» گذاشته است.



بزرگمردی که در میان مردم زندگی کرد

جهان پهلوان تختی مثل خیلی از بچه محل‌های خود در خانی‌آباد تهران، تحصیلاتش را تا مدارج بالا ادامه نداد و تنها ۹ سال در دبستان و دبیرستان منوچهری خانی‌آباد تحصیل کرد. او در خصوص دوران درس و مدرسه خود هم گفته بود: «خاطرات زیادی از دوران تحصیلم ندارم و هیچ وقت شاگرد اول نشدم، اما زندگی در میان مردم کوچه و بازار درس‌هایی به من آموخت که معتبرترین دانشگاه‌ها هم نمی‌توانست این چنین به من درس زندگی دهد. زندگی به من آموخت مردم را دوست بدارم و در حد توان به آنان کمک کنم»

به گواه بسیاری از پیشکسوتان و رفقای نزدیک تختی، او به هیچ عنوان اهل انتقاد و یا درد دل با رفقا و بروز دادن روحیاتش نبود و شاید همین مورد باعث انزوا و سکوت او شده بود. اما همین مرد آرام، توانست در عمق ذهن و دل مردم ایران جاودانه شود و تأثیری بی‌بدیل از رفتار و منش پهلوانی خود بر تاریخ پرفراز و نشیب ورزش ایران زمین بر جای بگذارد.

او راز جاودانگی را می‌دانست

به هر حال با وجود ماندگاری جهان پهلوان در تار و پود تاریخ معاصر ایران، خورشید زندگی او خیلی زود غروب کرد. روایت‌های فراوانی از علت و چگونگی مرگ جهان پهلوان تختی وجود دارد که عدم سندیت و قطعیت هر کدام از آن‌ها باعث رازآلود ماندن این اتفاق تلخ شده است.

جسد تختی در روز هفدهم دی ماه ۱۳۴۶ در اتاقش در هتل آتلانتیک تهران پیدا شد. او دو روز قبل از مرگش وصیت‌نامه‌ای را در دفترخانه اسناد رسمی به ثبت رساند و کاظم حصیبی را به عنوان سرپرست فرزندش بابک که تنها ۴ ماه داشت معرفی کرده بود. تختی تبلور آرزو‌های یک ملت بود. او سمبل تاریخ ماست. مردی که در میان مردم زیست و در نهایت پیکرش با حضور خیل عظیمی از همین مردم و کوچه و بازار در ابن‌بابویه شهر ری آرام گرفت.

متأسفانه سالهاست صحنه ورزش ایران از وجود قهرمانان و پهلوانان این چنینی خالی است و شاید بتوان ادعا کرد کمتر ورزشکاری توانسته همچون تختی تأثیرگذاری خاصی در بحث فرهنگ و زندگی روزمره هوادارانش داشته باشد.

ثبت نخستین افتخارات ورزش ایران توسط تختی

جهان پهلوان تختی نه تنها در پهلوانی و جوانمردی، شهره عام و خاص بود، بلکه نام پر آوازه‌اش در فهرست رکورد‌های ورزشی ایران هم می‌درخشد. تختی نخستین کشتی‌گیر ایرانی بود که توانست در سه وزن مختلف صاحب مدال‌های جهانی و المپیک شود. او در رقابت‌های جهانی ۱۹۵۱ و المپیک ۱۹۵۲ در ۷۹ کیلوگرم، در بازی‌های المپیک ۱۹۵۶ و ۱۹۶۰ و رقابت‌های جهانی تهران و یوکوهاما در ۸۷ کیلوگرم و مسابقات جهانی ۱۹۶۲ تولیدو در وزن ۹۷ کیلوگرم صاحب مدال شد و رکوردی ماندگار از خود بر جای گذاشت.

همچنین تختی نخستین ورزشکار ایرانی لقب گرفت که در سه المپیک موفق به کسب مدال شد، رکوردی که پس از او تنها توسط محمد نصیری و هادی ساعی تکرار شد. ضمن اینکه جهان پهلوان تختی با کسب هفت مدال در رقابت‌های المپیک و قهرمانی جهان از رکوردداران کسب بیشترین مدال از نظر رنگ و کیفیت در میان کشتی‌گیران ایرانی است.

در نهایت باید به این نکته نیز اشاره داشت که تختی به عنوان نخستین ورزشکار ایرانی در چهار المپیک شرکت کرد. رکوردی که سال‌ها بعد تنها توسط امیررضا خادم از المپیک ۱۹۸۸ سئول تا ۲۰۰۰ سیدنی تکرار شد.


مهمترین افتخارات جهان پهلوان:

بازی‌های المپیک:
۱۹۵۲ هلسینکی: مدال نقره وزن ۷۹ کیلوگرم
۱۹۵۶ ملبورن: مدال طلای وزن ۸۷ کیلوگرم
۱۹۶۰ رم: مدال نقره وزن ۸۷ کیلوگرم
۱۹۶۴ توکیو: چهارم وزن ۹۷ کیلوگرم

رقابت‌های جهانی:
۱۹۵۱ هلسینکی: مدال نقره وزن ۷۹ کیلوگرم
۱۹۵۴ توکیو: نفر پنجم وزن ۸۷ کیلوگرم
۱۹۶۱ یوکوهاما: مدال طلای وزن ۸۷ کیلوگرم
۱۹۶۲ تولیدو: مدال نقره وزن ۹۷ کیلوگرم

بازی‌های آسیایی:
۱۹۵۸ توکیو: مدال طلای وزن ۸۷ کیلوگرم

قهرمانی آسیا:
چهار مدال طلا و چهار مدال نقره

 تمامی مدال‌های این اسطوره کشتی ایران در مسابقات المپیک، جهانی، آسیایی و کشوری هم اکنون در موزه مرکزی آستان قدس رضوی قرار دارد.