چگونه انتقاد نکنیم؟ چگونه انتقاد بکنیم؟

اثر انگشت هیچ دو نفری در عالم یکی نیست. همچنین نوع تفکر، زندگی و انگاره های هیچ دو نفری با هم یکی نیست. با این حال انس در نوع خود موجودی اجتماعی است و در ذات خود مجبور است که با دیگران زندگی کند. جمع بندی این دو مقدمه نشان می دهد ، اختلاف انسان ها با هم یک موضوع کاملا قطعی و طبیعی است زیرا انسان ها مثل هم فکر و زندگی نمی کنند.

اختلاف بین انسان ها باعث تعارض بین آنها می شود و آنها گاهی با گفتگو و همدلی ، گاهی با معامله و داد و ستد امتیازات و گاهی با تنازع و درگیری و حتی با قهر و اجتناب از یکدیگر سعی در رفع یا خاتمه این تعارض دیدگاه دارند.

یکی از مهمترین کارهایی که افراد در زمان اختلاف انجام می دهند، انتقاد از هم است. افراد به وسیله انتقاد اشکال رفتار یا فکر طرف مقابل را به وی می گویند . اما این انتقاد همیشه سازنده نیست و گاهی هم به عمیق شدن اختلاف منجر می شود. این چند دسته نه تنها کمکی به اصلاح ایراد نمیکند بلکه شدیدترین تاثیرات منفی را در روحیه فرد ایجاد می‌کند.

شرمنده کردن:
به آن دسته از انتقاداتی گفته می‌شود که هیچ هدف سازنده ای ندارد. فرد سعی می کند در این روش از نقطه ضعف طرف مقابل استفاده کند و در واقع او را تحقیر می کند. این نوع انتقاد کردن ریشه در بی اخلاقی یا ضعف های شخصیتی فرد انتقاد کننده دارد و افراد موفق در روابط از این نوع انتقاد ها استفاده نمی کنند (مثال:تو خیلی قد کوتاهی، صدایت خیلی خش دارد)

انتقاد نا مشخص:
این نوع اظهار نظر ، به آن دسته از انتقاد ها گفته می‌شود که فرد انتقاد کننده دلیل دقیق انتقاد را بیان نمی‌کند. مثلا این که بگوید: شام امشب خوشمزه نبود.انتقاد خیلی کلی است و نمیتوان فهمید که کجای کار واقعا ایراد دارد .این نوع انتقادات در عموم افراد بهانه‌جویی نام می گیرد.

انتقاد بدون ارائه ی پیشنهاد:
این نوع خطاب ها به انتقاد هایی گفته میشود که هیچ راهنمایی ای برای اصلاح رفتار داده نمیشود مثلا اگر بگوئیم:حرف زدنت به دلم نمی‌نشیند. دلم نمی آید با تو شراکت کند. و...قطعا این نوع رفتار مرموز نیز باعث تشدید تنش بین افراد می شود.

سرزنش:
در این نوع اظهار نظر فرد انتقاد کننده بدون اینکه به شرایط طرف مقابل واقف باشد از او انتقاد می کند مثل اینکه بگوید: لباست خیلی چروک است در حالی که دلایلی مثل تنگی وقت ، اوضاع مالی و ... در نظر نگرفته شده باشد.
این سرزنش ها که غالبا از سوی والدین و معمولا از سر دلسوزی هم بیان می شود ، به دلیل عدم ریشه یابی رفتار و نگاه بالا به پائین از حدی که می گذرد دیگر کارایی ندارد.

تاکید روی نقاط منفی :
گاهی فرد انتقاد کننده نقاط مثبت هیچ کاری را در نظر نگرفته و فقط به جنبه های منفی قضیه تکیه می کند. مثلا یک مرد در پاسخ نظرسنجی همسرش در مورد غذا بگوید:
سالاد شام ترش بود= بدون در نظر گرفتن سایر جنبه های مثبت کار
این نوع بیان کردن انتقاد در کارهایی که اجزای مختلفی دارد بسیار مخرب و ویرانگر رابطه است.

تهدید کردن:
انتقاد هایی که با ((وگر نه )) مطرح می‌شود؛ انتقادات تهدید آمیر است.
وقتی در اصلاح رفتار متوصل به تهدید شدید بدانید که یا انتقاد شما اثر نخواهد داشت یا به روابط متقابلتان صدمه خواهد زد. این تهدید ممکن است ضربه به منافع طرف مقابل باشد یا محرومیت او. اما در هر حال اگر نتیجه هم بدهد ایجاد کینه می کند.

ساندویجی به نام انتقاد
اصل انتقاد یک روش تربیتی مفید است اما چیزی که به عنوان انتقاد سازنده از آن یاد می شود چیست؟ سوال این است که با استفاده از انتقاد های مخرب گفته شده چگونه میتوانید یک انتقاد مثبت انجام دهیم؟
در تئوری تحلیل رفتار متقابل یکی از بهترین روش های ارائه انتقاد یا به عبارتی نوازش منفی و بازدارنده آن است که ابتدا به نقاط مثبت کار توجه کرده و فرد را تحسین کنید. سپس ایراد را بگویید و پس از ایراد هم باز با تقویت شخصیت انتقاد شونده انتقاد را به پایان برسانیم.

نکته مهم دیگر این که اگر ایرادی در رفتار فرد دیدید به این توجه کنید که آیا این رفتار قابل تغییر است یا خیر؟ اگر جواب خیر است، بهتر است انتقاد نکنید. اما اگر این رفتار می تواند تغییر پیدا کند شروع به انتقاد کنید.

انتقاد شما نباید کلی باشد قبل از انتقاد باید بررسی کنید که دقیقا از چه رفتاری می خواهید انتقاد کنید . به سایر عوامل ممکن در ایجاد رفتار معیوب توجه کنید (مانند تنگی وقت، عدم حوصله ، وضع مالی و ...)

اگر توانستید با همدلی و همه جانبه نگری و زبان نیکو حرف بزنید و از همه مهمتر زمانی که عصبانی نیستید ؛ می توانید انتقاد خود را بیان کنید .
وقتی انتقاد خود را بیان کردید برای اصلاح رفتار پیشنهاد بدهید ویادتان باشد هیچ وقت مستقیما پیشنهاد را به او نگویید از طرف مقابل بخواهید تا برای اصلاح رفتار معیوب پیشنهاد بدهد و شما تایید کنید.