اگر در حال تماشای یک فیلم ترسناک از دهه ۸۰ میلادی هستید و کودکی را می‌بینید که اسباب‌بازی‌هایش را با قدرت ذهنش جابه‌جا می‌کند، یعنی این کودک از قدرت‌های خاصی برخوردار است. البته ۱۰۰ سال دیگر چنین معنا و مفهومی از چنین فیلمی استنتاج نمی‌شود. ممکن است ۱۰۰ سال دیگر کودکان در حالی که به بزرگ‌تر و سنگین‌تر از اسباب‌بازی زل زده‌اند تنها با قدرت ذهن‌شان جابه‌جا کنند. به وقوع پیوستن این پدیده به طور کامل به پیشرفت فناوری، به خصوص حوزه ایمپلنت‌های مغزی، بستگی دارد.
دورجنبی چیست؟
دورجنبی، حرکت اشیا با قدرت ذهن، تلکنسیس یا سایکوکینسیس به معنای به حرکت درآوردن اشیا از راه دور و بدون استفاده از ابزارهای فیزیکی و تنها با نیروی ذهن است. شاید بپرسید که چرا تیمی از محققان باید میلیون‌ها دلار هزینه کنند تا رویای دورجنبی را به حقیقت پیوند دهند اما سوال بهتر این است که آیا این دانشمندان می‌توانند حرکت اشیا با قدرت ذهن را میسر کنند؟
ایمپلنت مغزی و توانایی انجام همزمان چند کار
به گفته بردلی وویتک، استاد علوم شناختی در موسسه علوم داده هالیشیولو؛ هدف اصلی خواندن سیگنال مغز و تبدیل آنها به عمل در جهان واقعی است. هر چقدر سیگنال‌های بیشتری خوانده شود، کنترل بیشتری نیز روی اشیا به وجود می‌آید. با این حال چالش اصلی اینجاست که فرد به طور همزمان روی چند شی می‌تواند تمرکز کند. برخی از افراد نمی‌توانند دو کار بسیار ساده را به طور همزمان انجام دهند، بنابراین تصور این که تنها با کمک یک ایمپلنت مغزی بتوان به طور همزمان سبزیجات خرد کرد، نوشیدنی ریخت و یادداشت نوشت، جسورانه است.
از سوی دیگر زیست‌شناسی و به خصوص عصب‌ها، برای کامپیوترها بسیار پروسر صدا به شمار می‌روند، بنابراین کامپیوترها قادر به خواندن سیگنال‌های زیادی نیستند. هر چه میزان صدا بیشتر باشد، میزان سیگنال‌های خوانده‌شده کمتر می‌شود. بشر به دستگاهی نیاز ندارد که هر سیگنال رهگذری را بخواند و آن را به حرکتی تصادفی تبدیل کند. با این حال اگر تعریف از دورجنبی «تکان دادن اشیا بدون لمس فیزیکی آنها» باشد، همین حالا نیز ایمپلنت‌های مغزی وجود دارد که این کار را انجام می‌دهد.
تکان دادن اشیا بدون لمس فیزیکی بدون ایمپلنت مغزی نیز میسر است، یک کلاه مجهز به الکتروانسفالوگرافی (ثبت نوار مغزی) روی سر فرد قرار می‌گیرد، تمامی سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده از ۸۶ میلیارد نورون مغزی خوانده می‌شود و بدین‌ترتیب فرد می‌تواند حرکات یک روبات را کنترل کند و آن را به جلو و عقب حرکت دهد. درواقع بشر چند دهه است که می‌تواند این کار را انجام دهد اما این مفهومی نیست که انسان به اسم دورجنبی در سر می‌پروراند. دورجنبی در رویای بشر این است که به یک شی نگاه کند، آن شی در هوا به پرواز درآید و به سویش بیاید، به عبارت دیگر انجام عملی فیزیکی تنها با قدرت ذهنی.
الهام از دنیای علمی تخیلی
برای تحقق رویای دورجنبی می‌توان از دنیای علمی تخیلی الهام گرفت، برای مثال زره «مرد آهنی» در سری فیلم‌های مارول را در نر بگیرید. این زره از طریق یک رابط عصبی با مغز تونی استارک در ارتباط بود و بدین‌ترتیب امکان کنترل آن وجود داشت. از دیدگاه نظری، با استفاده از ایمپلنت‌های مغزی کوچک می‌توان تعداد زیادی سیگنال را به طور همزمان خواند. هر چه سیگنال بیشتری بخوانیم، میزان کنترلمان نیز بیشتر می‌شود. تصور کنید که تنها با قدرت ذهن‌تان بتوانید یک یا چند پهیاد را کنترل کنید، البته مشکل نویز (سروصدا) همچنان مطرح است. بنابراین نه‌تنها به ایمپلنت‌های مغزی قدرتمند بلکه به سیستم‌های کنترل برای هدایت پهپادها نیاز داریم.
انسان‌ها در حوزه حرکت اشیا با قدرت ذهن چه کارهایی کرده‌اند؟
به گفته آندریا استاکو، استاد دانشگاه موسسه آموزش و علوم مغزی؛ اگر فکر می‌کنید دورجنبی به معنای اعمال نیروی ذهنی به هر شی و در هر زمانی بدون واسطه شیمیایی یا نیروی مکانیکی و الکترومغناطیسی است، پس دورجنبی خارج از قلمروی فیزیک است و حتی از ایمپلنت‌های مغزی نیز کاری ساخته نیست. اما اگر به نسخه پیش‌پا افتاده‌تر دورجنبی باور دارید که در آن می‌توان با استفاده از نیروهای فیزیکی شناخته‌شده روی اشیا نیرو اعمال کرد، رویای حرکت اشیا با قدرت ذهنی به واسطه ایمپلنت مغزی نیز امکان‌پذیر است.
تاکنون دانشمندان بسیاری با استفاده از خوانش امواج رادیویی و الکتریکی موفق به کنترل از راه دور بازوی روباتیک و نرم‌افزارها شده‌اند. اندی شوارتز آرایه‌های الکترودی قابل‌کاشتی برای انسان و نخستی‌ها (یکی از راسته‌های پستانداران از فرورده جفت‌داران است که شامل تمامی میمون‌ها، کپی‌ها و انسان می‌شود) توسعه داده که امکان کنترل بازوان بند بند را به آنها می‌دهد.
راجش رائو رابط مبتنی بر الکتروانسفالوگرافی توسعه داده که قادر به کنترل بازوهای روباتیک و روبات‌های کوچک خودمختار است. میگوئل نیکولیس نیز موفق به توسعه رابط مبتنی بر الکتروانسفالوگرافی شده که اگزواسکلتون‌ها را کنترل می‌کند. این اختراع نشان می‌دهد که چگونه یک فرد فلج می‌تواند با استفاده از یک اگزواسکلتون راه برود و حتی فوتبال بازی کند. فناوری‌های فعلی سنگین، سخت و غیرقابل‌حمل هستند، پیشرفت تکنولوژی می‌تواند دستاوردهای کاربردی‌تر و کارامدتری را در این حوزه به ارمغان بیاورد.
شاید دورجنبی در حال حاضر پدیده‌ای جادویی به نظر برسد اما به قول آرتور کلارک، نویسنده، مخترع و دانشمند بریتانیایی، هر فناوری پیشرفته‌ای غیرقابل‌تشخیص از سحروجادوست. با این که نسخه جادویی دورجنبی از نظر فیزیک غیرممکن است اما نسخه فناورانه آن که در آن می‌توان اشیا از طریق ایمپلنت مغزی و امواج وایرلس به حرکت درآورد، در حال حاضر نیز وجود دارد./آنا