مراسم روز تاسوعا و عاشورا در دولت آباد شهر ری

یکی از پر شورترین مراسم مذهبی که در استان تهران بر گزار می شود مراسم مشعل گردانی دولت آباد شهر ری است. این مراسم هر ساله در ماه محرم در شبهای هشتم و نهم و دهم در یکی از بلوارهای اصلی دولت آباد یعنی بلوار قدس که مسجد بزرگ کاظمینی در آن قرار دارد تکرار می شود.

ما در اینجا شاهد برگزاری آیین زیبا و کم نظیری در تهران و ایران هستیم. روبروی مسجد را خیمه بسیار بزرگی برپا می دارند که نمادی از کساء اهل بیت است که مؤمنان تحت لوای آن قرار می گیرند. در هر دو طرف بلوار عزاداران در روزهای ابتدایی محرم موکب پر پا کرده و در شبهای دهه اول محرم به اطعام از عزاداران می پردازند. تماشای این صحنه بیننده را به یاد پیاده روی اربعین می اندازد چرا که دقیقا شبیه موکبهایی است که عراقی ها برای زائرین امام حسین (ع) برپا می کنند. نکته قابل ذکر آنکه ساکنین این محله را اکثراً معاودین تشکیل میدهند. معاودین به آن دسته از افرادی گفته می شود که اصالتاً ایرانی بوده و غالباً به قصد تحصیل علوم حوزوی نزد مراجع نجف به عراق مهاجرت کرده بودند و بعد از چند نسل فرزندان ایشان ایرانی-عراقی محسوب می شدند. اما در زمان جنگ به دستور صدام به جرم ایرانی بودن از عراق اخراج شدند و «معاودین» به معنای عودت داده شدگان، نام گرفتند.

این عزیزان علیرغم جفایی که از حاکمیت آن کشور دیدند و به دلیل مصادره اموالشان تا سالها حال و روز خوشی نداشتند، همچنان سر ارادت بر آستان خفته ی کربلا دارند و هرساله مراسمی درخور و با شکوه برپا می کنند. پس عجیب نیست اگر از جای جای این مراسم عطر و بوی آن سرزمین به مشام برسد.

 

 در شبهای هشتم و تاسوعا و عاشورا، مراسم باشکوه عزاداری در دسته های مختلف سنج و دمام، زنجیر زنی و سینه زنی آغاز می شود و عزاداران دسته دسته از جلوی چادرها حرکت می کنند و مردم که در دو طرف راه ایستاده اند به عزاداری می پردازند. بعد از اینکه چند دسته از عزاداران از جلوی جمعیت رد شدند کم کم شاهد حضور مشعل گردانان با مشعل هایی هستیم که گرمای مراسم را چند برابر می کنند.

 

این مشعل ها که به آنها هودج حسینی نیز می گویند نماد کشتی نجات هستند و بر گرفته از سفینه النجاه بودن امام حسین(ع) در آن حدیث مشهور هستند. علاوه بر آن، تعداد زیادی چهلچراغ گازی یا برقی نیز بر روی علم هایی قرار دارند که هرکدام اندازه و وزن متفاوتی دارند. مشعل را شخصی که توانایی بالایی دارد و نذر کرده است بر روی شانه ی خود حمل می کند. مشعل گردان به وسط میدان می آید و هر چند متر که حرکت می کند در یک نقطه‌می ایستد و مشعل را به سرعت به صورت دَوَرانی می گرداند. اوج هیجان مشعل گردانی همین چرخشهای مداومی است که مشعل گردان انجام می دهد.

در این لحظه عزاداران شیون می کنن و بر سر و صورت و سینه خود می زنند، شمشیر زنان شمشیر خود را در هوا می چرخانند، نوحه خوانان نوحه سر می دهند، دمام زنان بر طبل خود می کوبند و بوق چی ها با بوق خود آوای سوزناکی سر می دهند. این حرکت یعنی مشعل گردانی چند بار تکرار می شود و بعد از آن از مسیر بلوار و بین موکب ها از سویی دیگر خارج می شوند، چند دسته مشعل گردان دیگر نیز به همین ترتیب از مقابل خیمه ها و جایی که مردم به نظاره ایستاده اند عبور می کنند. 

 

چنانکه گفته شد مشعل گردانی در سه شب انجام می شود که اوج آن شب عاشورا است. بعد از مراسم از عزاداران پذیرایی گسترده ای می شود که شامل قیمه عربی، قورمه سبزی، نخود، شله زرد، آش، حلیم و ... است. بعضی از این غذاها همراه با ادویه عربی و خاصی هستند که حس و حال غذاهای عربی و همچنین جنوب ایران را زنده می کند.

عزاداران در روز عاشورا از همین مسیری که در شب با دسته ها از آن عبور کردند به صورت یزله که نوعی آیین مذهبی در دسته های سینه زنی است، به حالت هروله و با شور زیاد در حالی که به سر و سینه خود می زنند و نوحه می خوانند برای خاموش کردن آتش به سمت خیمه هایی می روند که در حال سوختن هستند. 

 

در آنجا با مراسم سینه زنی و یزله به عزاداری می پردازند؛ بعد از خاموش شدن آتش، نماز ظهر عاشورا را بر پا می کنند و مراسم روز عاشورا به پایان می رسد.

یزله ای که در دولت آباد برگزار می شود به غیر از عراق، شباهت زیادی به یزله جنوب و خصوصا خوزستان و بوشهر دارد. در آئین یزله بوشهر و خوزستان نیز یک ردیف از افراد با تجربه در صف جلو قرار می گیرند و در پشت سر نفر اول و نفر آخر از ردیف جلو، یک ستون از افراد تشکیل می شود و با فاصله به اندازه ای که دست نفر پشت سر بر روی شانه نفر جلویی قرار بگیرد می ایستند.

 

به همین صورت که دست نفر عقب، بر روی شانه نفر جلویی است، در حالی که پای خود را بر زمین می کوبند، حرکت می کنند و هر چند متر یکبار، بعد از طی مسافتی می ایستند، آنگاه نوحه خوان در وسط صفوف یزله شروع می کند به ذکر مصیبت. در این هنگام افراد حاضر در دو صف روبروی هم قرار می گیرند و سینه می زنند. بعد از آن دوباره حرکت می کنند و همین روند را تا پایان مراسم تکرار می کنند.