راهکارهایی برای کنترل خشم کودکان

گاهی ممکن است که این حالت برای کودکان هم به وجود بیاید و باید این نکته را در نظر داشت که خشم زیاد برای کودکان ضرر دارد و حتی ممکن است علاوه بر آسیب‌های روانی، سلامت جسمانی آن‌ها را به خطر بیندازد.

همانطور که گفتیم این احساس در همه افراد به وجود می‌آید و کنار آمدن با آن و در واقع کنترل و مهار خشم است که در این زمان اهمیت پیدا می‌کند.

در واقع هر فرد زمانی که خشمگین و عصبانی می‌شود باید بتواند این احساس را کنترل کند. حتی باید والدین به کودکان خود بیاموزند که چگونه خشم خود را کنترل کنند تا به آن‌ها اسیب‌های روحی و روانی و حتی جسمی وارد نکند.

در این مطلب قصد داریم درباره خشم کودکان و راه‌های کنترل آن اشاره‌ای داشته باشیم:

علل خشونت و پرخاشگری در کودکان

گاهی ممکن است از دلایل خشم کودکان، الگو پذیری آن‌ها از والدینشان باشد. پدر و مادر‌هایی که رفتار‌های پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند، (چه در زمان برخورد با کودک و چه در زمان برخورد با دیگران) کودکشان این رفتار را از آن‌ها تقلید می‌کند و رفتار او هم پرخاشگر می‌شود.

یکی دیگر از دلایل خشم کودکان، ناکام ماندن آنهاست. گاهی ممکن است آن‌ها دوست داشته باشند کاری انجام دهند و یا به چیزی برسند، ولی نمی‌توانند و همین نرسیدن به اهداف، ممکن است آن‌ها را خشمگین کند.

برخی از والدین برای تربیت فرزند خود از تنبیه فیزیکی استفاده می‌کنند. این کودکان که با تنبیه فیزیکی والدین خود روبرو شده اند و آن را تحربه کرده اند، به نوعی نسبت به کتک زدن، ضربه زدن و سایر رفتار‌های خشونت‌آمیز اعتقاد پیدا می‌کنند و آن را رفتاری مناسب در مقابل افرادی می‌داند که رفتار نادرستی داشته‌اند.

همچنین کودکانی که اضطراب دارند، آرام نیستند و نمی‌توانند به آرامش برسند. این کودکان رفتار‌های پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند، اما بلافاصله متوجه اشتباه خود می‌شوند و عذر خواهی می‌کنند و حتی اگر از ان‌ها بپرس که چرا خشمگینی می‌گوید که نمی‌دانم و دست خودم نیست.

گاهی هم سرخوردگی و سرزنش کودکان باعث خشم آن‌ها می‌شود. زمانی که احساس کند نمی‌تواند بند کفشش را ببند و کار‌های خود را به خوبی انجام دهد، احساس سرخوردگی می‌کند و همین احساس، خشم او را به وجود می‌آورد.

روش‌های کنترل خشم کودکان

همانطور که گفتیم، خشم احساسی است که در همه افراد به وجود می‌آید و در این زمان کنترل خشم و مهار آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در این هنگام برخی کودکان ممکن است با رفتار‌های خشونت آمیزی مانند لگد زدن، گاز گرفتن یا ضربه زدن، خشم خود را مهار کنند.

زمانی که کودک به این روش‌ها خشم خود را مهار می‌کند، باید به او آموزش دهید تا بتواند آرامش خود را به دست آورد و بر رفتار خود مسلط باشد.

۱-تعیین محدودیت‌هایی برای رفتار کودک

یکی از روش‌های کنترل خشم کودک، این است که محدودیت‌هایی را برای رفتار کودک تعیین کنید. در واقع کودک باید بداند چه رفتار‌هایی درست است و چه رفتار‌هایی نادرست و مجاز به داشتن چه رفتار‌هایی است.

از این رو بهتر است برای رفتار‌های او محدودیت تعیین کنید و این موضوع را به تمام کسانی که به نوعی با کودک در ارتباط هستند و از او مراقبت می‌کنند، در میان بگذارید.

زمانی که کودک از خود رفتار نامناسب نشان میدهد باید در مقابل این رفتار اشتباه او واکنش نشان داده شود، مثلا زمانی که لگد میزند و یا گاز می‌گیرد باید طوری با او رفتار شود که کودک متوجه رفتار اشتباه خود شود.

۲-کمک کردن به کودک برای بیان احساسات درونی خود

یکی از راه‌های کنترل خشم کودک این است که کودک خود را تشویق کنید تا در زمانی که خشمگین می‌شود، از کلمات استفاده کند و احساسات خود را بیان کند. در واقع، به جای اینکه خشم خود را با حرکات فیزیکی و لگد زدن و گاز گرفتن کنترل کند، می‌تواند با به‌کارگیری کلمات خشم خود را مهار کند.

والدین و اطرافیان کودک هم باید به این تکته توجه داشته باشند که در زمان خشم کودک، آرامش خود را حفظ کنند و از آن‌ها علت عصبانیت خود را بپرسند. زمانی که والدین در هنگام خشم کودک با آن‌ها صحبت می‌کنند، در واقع با صحبت کردن می‌توانند مهارت‌های بیان احساسات را به کودک آموزش دهند و به این صورت خشم او را مهار کنند.

اگر کودک دوست نداشت که با والدین و اطرافیان صحبت کند، بهتر است او را تشویق کنند تا با عروسک و یا دوست خیالی خود صحبت کنند و احساساتش را برای آن‌ها بیان کند.

۳-القا کردن کنترل رفتار به کودک

کودکان توانایی ذاتی برای کنترل رفتار خود ندارند، به همین خاطر بهتر است به آن‌ها آموزش داده شود که در زمان خشمگین شدن، از خود رفتار‌های بد را نشان ندهند. به بیان دیگر، کودکان نیاز به راهنمایی والدین دارند تا بتوانند در هنگام خشم احساسات خود را کنترل کنند و پیش از هر نوع تصمیمی به خوبی فکر کنند.

۴-خودداری از تشویق کودکان به خشمگین شدن

برخی از خانواده ها، فرزندان خود مخصوصا پسران را تشویق می‌کنند تا رفتار‌های خشونت آمیزی داشته باشند و خشن بودن را نوعی ویژگی مثبت فرزند خود می‌دانند. زمانی که این رفتار از سوی والدین و اطرافیان کودک دیده شود، در واقع کودک یک تاییدیه برای رفتار‌های خشونت آمیز از واتلدین خود گرفته است و باعث می‌شود که کودک به تدریج به چنین رفتار‌هایی عادت کنند.

یکی دیگر از مواردی که کودکان به داشتن رفتاری خشونت‌آمیز تشویق می‌شوند، تسلیم شدن والدین در برابر خشم کودک است. مثلا زمانی که والدین در مقابل خشم و اعتراض کودک برای خرید وسیله‌ای کوتاه می‌آیند، در واقع او را به داشتن رفتار‌های خشونت‌آمیز تشویق می‌کنند و در چنین شرایطی کودکان وسیله مورد نظر را به عنوان پاداشی برای رفتار نادرست خود در نظر می‌گیرند.

۵-خودداری از تنبیه فیزیکی

برخی از والدین برای تربیت فرزند خود از تنبیه فیزیکی استفاده می‌کنند. این کودکان که با تنبیه فیزیکی والدین خود روبرو شده اند و آن را تحربه کرده اند، به نوعی نسبت به کتک زدن، ضربه زدن و سایر رفتار‌های خشونت‌آمیز اعتقاد پیدا می‌کنند و آن را رفتاری مناسب در مقابل افرادی می‌داند که رفتار نادرستی داشته‌اند.

در واقع می‌توان گفت تنبیه فیزیکی کودکان باعث می‌شود رفتار‌های خشونت آمیز او در مقابل دیگران شدت یابد.

۶-والدین رفتار خود را کنترل کنند

اگر کودک شاهد اختلاف نظر‌ها و بحث‌های اطرافیان خود باشد و ببیند که آن‌ها اختلافات را به شیوه‌ای صلح‌آمیز حل می‌کنند، از آن‌ها الگو میگیرند و در هنگام عصبانیت رفتاری شبیه آن‌ها را نشان می‌دهد.

همان‌طور که می‌دانید، الگوپذیری کودکان از رفتار والدین باعث می‌شود تا از آن‌ها تقلید کنند. در نتیجه نحوه کنترل خشم و مهار آن توسط والدین به عنوان رفتاری الگو برای کودک است و آن را یاد می‌گیرد.

اگر فرزند، رفتار‌های پرخاشگرانه‌ای از خود نشان می‌دهد، باید سعی کنید تا او را از قرار گرفتن در معرض ابزار‌های خشونت‌آمیزی مانند تماشای فیلم‌های خشونت‌بار، بازی‌های خشن و … منع کنید؛ بنابراین بهتر است والدین و اطرافیان کودک، رفتار‌های مثبت به منظور کنترل خشم، حفظ آرامش و رفع مشکلات را تمرین کنند تا فرزندان هم از آن‌ها یاد بگیرند و رفتاری مشابه در هنگام مواجهه با مشکلات داشته باشند و بتوانند خشم خود را کنترل کنند.

۷-پیدا کردن تفریحات خلاقانه برای کودک

بازی‌های کودکانه مانند آب‌بازی، بالش بازی، بازی با خاک و همه بازی‌هایی که کودکان از آن‌ها لذت می‌برند، کمک می‌کند تا کودک از افکار و رفتار‌های خشونت آمیز دور شوند.

۸-مهربان بودن با کودک

یکی دیگر از راه‌های کنترل خشم کودکان این است که با کودک مهربان باشید و به او و احساساتش اهمیت دهید. فرزند باید بداند که برای والدینش مهم است و آن‌ها در شرایط ناامیدکننده از او حمایت می‌کنند.

همچنین والدین باید کودک خود را در آغوش بگیرند و به او بگویند که دوستش دارند و با این روش فرزند متوجه می‌شود که والدینش او را با تمام اشتباهاتش پذیرفته و به او عشق می‌ورزند.

۹-شناسایی دلایل عصبانیت کودک

والدین برای کنترل خشم کودک خود، باید الگو‌های رفتاری فرزند خود را بررسی کنند و دلایل عصبانیت آن‌ها را شناسایی کنند. مثلا اگر فرزند هر روز صبح قبل از رفتن به مدرسه خشمگین است باید برای رفع این مشکل و کنترل خشم کودک اتفاقات روتین روزانه و رفتار خود با او را بررسی کنید.

کار‌هایی که قبل از رفتن به مدرسه انجام می‌دهد را تقسیم کنید و در زمان مناسب هشدار‌های لازم را به او بدهید، مثلا به او یاد آوری کنید که ده دقیقه دیگر سرویس مدرسه می‌آید و باید از منزل خارج شود.

در چنین شرایطی، بهتر است کودک را به تماشای فیلم‌های سالم‌تر، بازی‌های آرام‌تر، مطالعه کتاب و … تشویق کنید که موجب می‌شود که تنش‌ها کمتر شود و آرامش ذهنی زیاد شود و مهارت‌های کنترل آرامش در او تقویت می‌شوند.

۱۰-قرار ندادن کودک در معرض ابزار‌های خشونت‌آمیز

اگر فرزند، رفتار‌های پرخاشگرانه‌ای از خود نشان می‌دهد، باید سعی کنید تا او را از قرار گرفتن در معرض ابزار‌های خشونت‌آمیزی مانند تماشای فیلم‌های خشونت‌بار، بازی‌های خشن و … منع کنید.

در واقع، منع کودک از تماشای صحنه‌ها و رفتار‌های خشونت‌آمیز موجب می‌شود تا احساسات منفی مربوط به خشم و عصبانیت در او کم شود و تا حدودی آرامش از دست رفته خود را به دست آورد.

در چنین شرایطی، بهتر است کودک را به تماشای فیلم‌های سالم‌تر، بازی‌های آرام‌تر، مطالعه کتاب و … تشویق کنید که موجب می‌شود که تنش‌ها کمتر شود و آرامش ذهنی زیاد شود و مهارت‌های کنترل آرامش در او تقویت می‌شوند.

۱۱-روبه‌رو کردن کودک با عواقب عدم کنترل خشم

برای کنترل خشم کودک باید کودک را با عواقب کنترل نکردن خشم، آشنا کرد و به او گفت که ممکن است با مهار نکردن خشم چه اتفاقاتی بیفتد.

تلاش برای آموزش کودکان نسبت به رعایت رفتار‌های مناسب، مدیریت خشم و دوری از پرخاشگری موجب می‌شود تا آنان یاد بگیرند که در هنگام عصبانیت، رفتار‌های نامناسب از خود نشان ندهند.

مثلا او را به اتاقش بفرستید یا از انجام دادن سایر فعالیت‌های هر چند کوچک مورد علاقه‌اش منع کنید.

یا مثلا اگر کودک در هنگام عصبانیت چیزی را شکست، سعی کنید تا با کمک همدیگر وسیله را تعمیر کنید یا او را تشویق کنید تا پول‌های خود را برای تعمیر وسیله شکسته، پس انداز کند. به یاد داشته باشید که نباید تا زمان تعمیر یا درست کردن شئ مورد نظر، تغییری در قوانین منع کودک‌تان از انجام کار‌های مورد علاقه‌اش بدهید.

۱۲-تسلیم نشدن در برابر عصبانیت شدید کودک

یکی دیگر از راه‌های کنترل خشم کودک این است که والدین نباید در برابر عصبانیت کودک خود تسلیم شوند. گاهی اوقات کودکان برای برآورده کردن نیاز‌ها و درخواست‌های خود به شدت عصبانی می‌شوند و جیغ و داد می‌کنند.

در چنین شرایطی، والدین معمولا برای آرام کردن فرزند خود ممکن است خواسته‌های آن‌ها را برآورده کنند و شرایط مورد نظرش را فراهم کنند. در این هنگام کودکان یاد می‌گیرند تا برای رسیدن به خواسته‌هایشان پرخاشگری کنند و رفتار‌های نامناسب داشته باشند.

والدین باید توجه داشته باشند که در برابر خواسته‌های نامعقول و غیر منطقی کودکان و رفتار‌های مناسب و پرخاشگرانه آن‌ها تسلیم نشوند. اگر چه شاید تسلیم شدن در برابر این خواسته‌ها برای مدت کوتاهی کودک را آرام کند، اما در دراز مدت نمی‌تواند نتیجه‌ی خوبی برای آن‌ها داشته باشد.

۱۳-استفاده از تکنیک‌های مدیریت خشم در کودکان

برای کنترل خشم کودک، از تکنیک‌های مدیریت خشم استفاده کنید. مثلا از کودکان بخواهید تا با روش‌هایی مانند ورزش کردن، تنفس عمیق، پیاده‌روی سریع، شمارش اعداد تا ۱۰، تکرار جملات آرامش‌بخش و … ذهن خود را از شرایط تنش‌زا خالی کنند تا به آرامش برسند.

والدین می‌توانند با کمی تمرکز کردن بهترین روش‌ها را برای آرامش فرزند خود پیدا کنند و او را به انجام دادن روش‌های کنترل شخصی هنگام افزایش عصبانیت‌شان تشویق کنند./تبیان