جذب شرکت‌‌های فعال و دانش بنیان برای گسترش دانش شناختی
مجید نیلی احمد آبادی دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری جذب همکاری شرکت های فعال و دانش بنیان از طریق ارائه کمک های فنی، علمی و مالی برای ورود به حوزه علوم شناختی را از سیاست های محوری این ستاد عنوان کرد.
به گفته وی، این شرکت ها می‌توانند با تکیه بر فعالیت های تجاری پدیده آمده در کشور با ورود و فعالیت در حوزه علوم و فناوری های شناختی، اقتصاد دانش بنیانی را بنا کنند و در این مسیر قطعا حمایت از دانشگاه ها و موسسات علمی برتر برای توسعه علوم و فناوری های شناختی همانند سال های گذشته ادامه خواهد یافت.
دبیر ستاد توسعه علوم شناختی ارتقای سرمایه شناختی جامعه، توسعه فناوری های خواندن و نوشتن در مغز و ابزار مطالعه نوین مغز، توسعه کاربرد های علوم و فناوری‌های شناختی، توسعه هوش مصنوعی و کلان داده به توان شناختی و کاربرد فن آوری های سلول های بنیادی درحوزه شناختی را از اهداف این ستاد یاد کرد و افزود: این پنج محور به عنوان اولویت‌های اصلی برای به حداکثر رساندن توسعه خدمت و افزایش رفاه آحاد جامعه مورد توجه جدی ستاد قرار دارد.
نیلی همچنین بیان کرد: در دنیای امروز سرمایه نیروی انسانی و توانایی‌های ذهنی آحاد جامعه از مهمترین ثروت های یک جامعه به شمار می آید و بنابراین ارتقای سرمایه شناختی یک موضوع عام است که کل جامعه را در برمی‌گیرد و در دوره های سنی کودکی تا بزرگسالی نقش متفاوتی دارد.
ارتقای سرمایه شناختی جامعه ایرانی
وی با بیان اینکه شعار ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی، ارتقای سرمایه شناختی جامعه ایرانی برای رفاه و توسعه همه جانبه است، ادامه داد: ارتقای سرمایه شناختی درکودکان، در پرورش شناختی بروز پیدا می‌کند و ارتقای سرمایه شناختی در افرادی که به هر دلیل آسیب دیده و بخشی از قوای شناختی خود را از دست داده‌اند، در توانبخشی شناختی مطرح می شود که به مسائل سلامت مرتبط است.
وی همچنین بیان کرد: توسعه قابلیت های شناختی در سنین پایین امکان‌پذیرتر و مؤثرتر است و ارتقای سرمایه شناختی احتمال آسیب‌های اجتماعی در نوجوانان و کودکان را کاهش می‌دهد و ارتقای سرمایه شناختی هر چه در سنین پایین‌تر اتفاق بیافتد، یادگیری و بازدهی افراد در جامعه افزایش پیدا می‌کند.
دبیر ستاد توسعه علوم شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری توسعه فناوری های خواندن و نوشتن در مغز و ابزار مطالعه نوین مغز را یکی دیگر از اولویت های مهم ستاد دانست و گفت: تغییر کارکرد مغز ابزاری آینده نگرانه برای توسعه حوزه های توانبخشی شناختی و ارتقا کارکردهای شناختی است.
وی ادامه داد: در این برنامه برقراری ارتباط دوسویه با مغز برای درک کارکرد مغز و همچنین تغییر کارکرد آن مورد توجه جدی است که از یک سو با استفاده از این فن آوری ها می توان پی برد چه اتفاقاتی در مغز درحال رخ دادن هستند و از طرف دیگر، با نوشتن در مغز که به معنای تغییر در آن از طریق روش‌های الکترومغناطیسی، شیمیایی یا نوری است، می‌توان کارکرد مغز را تغییر داد.
نیلی همچنین افزود: از آنجا که مغز هنوز موجودی ناشناخته است، شناخت آن پیوسته توسعه ابزارهای جدیدی را می‌طلبد. بنابراین ابزارسازی برای پیشرفت در حوزه علوم و فناوری های شناختی جزو برنامه های ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در سال 1398 بوده و در آینده نیز دنبال خواهد شد.
توسعه ابزارهای خواندن و نوشتن در مغز
به گفته وی، در حوزه توسعه ابزارهای خواندن و نوشتن در مغز، در مدل آزمایشگاهی برای کارهای تحقیقاتی موفقیت های چشمگیری داشته‌ایم که آن را ادامه و توسعه خواهیم داد. علاوه بر کارهای مطالعاتی، شاهد ابزارهای درمانی در آینده نیز خواهیم بود؛ مانند ابزارهایی که بتوان با روش‌های الکتریکی، مغناطیسی و نوری مغز را بدون رساندن آسیب به آن، تحریک کرد و در نتیجه برخی مشکلات افراد را کاهش داد.
دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی گفت: این یک اولویت جدی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در سال 1398 بود که از طریق برگزاری چالش‌ها، فراخوان‌ها و همچنین حمایت از گروه‌های پیشران و توسعه فناوری و پیش‌خرید فناوری در کشور در حال انجام است و در سال های آتی نیز ادامه خواهدیافت.
نیلی با تاکید بر این مطلب که در توسعه کاربرد های علوم و فناوری های شناختی، دستیابی به فناوری ارائه خدمات شناختی به جامعه و تولید دانش و فناوری در حوزه علوم شناختی از دیگر اهداف ستاد است، افزود: به همین منظور ستاد از بدو فعالیت خود تاکنون بیش از 200 طرح پژوهشی و مطالعاتی در شاخه های مختلف علوم شناختی را مورد حمایت قرار داده و با تشکیل گروه های فاخر علمی و تحقیقاتی میان رشته ای در دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی و نیز بکارگیری ظرفیت های بالقوه شرکت های دانش بنیان تراز اول در کشور این طرح ها را به اجرا درآورده است.
وی همچنین بیان کرد: برون دادهای طرح های مصوب می تواند در گستره ای وسیع به ارائه ره یافت‌های اساسی و کاربردی برای حل مسائل جامعه کنونی منتهی شود و مجموعه ستاد با پیگیری های مستمر و درتعاملی پایاپای با گروه های اجرایی و به طور همزمان از طریق رایزنی با نهادها و دستگاه های سیاستگذار کلان علمی، فرهنگی، آموزشی، خدماتی و اقتصادی کشور در صدد نهادینه کردن بروندادهای حاصل از این طرح ها است تا امکان بهرمندی از آن برای آحاد افراد جامعه فراهم شود.
گسترش برنامه داده‌کاوی هوشمند به توان شناختی
نیلی حرکت از سمت علوم شناختی به سمت هوش مصنوعی را دارای اهمیتی ویژه برای این ستاد دانست و گفت: در این راستا، ستاد توسعه علوم و فن آوری‌های شناختی موضوعی را با عنوان داده‌کاوی هوشمند به توان شناختی آغاز کرد؛ یعنی با استفاده از تئوری‌های علوم شناختی، داده را برای فهم معنا از آن، بکاویم. انتظار می‌رود که این حوزه نسل بعدی هوش مصنوعی و کاربردهای بسیار جدی برای هوش مصنوعی را ایجاد کند.
استفاده از سلول‌های بنیادی برای تغییر در مغز
دبیر ستاد توسعه علوم شناختی کاربرد فناوری‌های سلول‌های بنیادی در حوزه شناختی را برنامه ای دیگر در ستاد دانست و گفت: در حوزه سلول‌های بنیادی، یکی از کاربردهای جدی، مسائل ترمیمی، بازساختی یا مسئله ایجاد ارگانیسم‌های طبیعی از جمله سیستم عصبی است که کاربردهای بسیاری هم به عنوان ابزارهای درمانی و هم به عنوان ابزارهای محاسباتی طبیعی خواهند داشت. بدین منظور، ایجاد فناوری‌هایی با نام ترکیبی Wetware و همچنین استفاده از سلول‌های بنیادی برای تغییر در مغز در مواردی که دچار مشکل شده است، از اولویت‌های جدی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی است که با ترکیب تیم‌های شناختی دنبال میشود.
نیلی توجه به تربیت و توسعه نیروی انسانی در حوزه دانش علوم شناختی را یک اصل مهم و ضروری دانست و بیان کرد: برنامه جدی ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی در سال 1399 با کمک وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی تلاش برای رفع محدودیت ها برای توسعه و گسترش این دانش است و در این راستا به موازات آموزش های رسمی، ایجاد دوره های آموزش آزاد علوم شناختی است که در آن بسته های علوم شناختی در قالب دوره‌های آزاد به علاقمندان رشته های گوناگون به صورت تخصصی و حرفه‌ای توسط دانشگاه‌های برتر کشور ارائه شود تا دانشجویان برتر رشته های مختلف به صورت تخصصی در حوزه شناختی فعالیت کنند.
وی با اشاره به اولویت های پنج‌گانه ستاد توسعه علوم شناختی و اینکه ساختار این ستاد تغییر کرده است، گفت: برای تحقق و اجرای برنامه ها و اهداف ستاد، کارگروه‌های تخصصی ایجاد و فعال شدند تا نقشه راه را برای توسعه این حوزه در کشور ترسیم کنند و ظرفیت ها را با استفاده از ابزارهایی که در اختیار ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی قرار دارد برای رسیدن به این اهداف فعال کرده و زیست بوم توسعه هر یک از این اولویت‌ها را در کشور ایجاد کنند که امید است تغییر ساختار ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی سبب اجرای بهتر برنامه‌های آن شود و امکان پیشرفت برای همه کارگروه ها فراهم شود.