معرفی مقاله استاد ایرانی توسط انجمن نجوم امریکا

نتایج مطالعات دکتر عباس علی صابری، دانشیار دانشکده فیزیک پردیس علوم دانشگاه تهران، مبنی بر شواهدی از یک اقیانوس عظیم بر روی مریخ که در مجله معتبر The Astrophysical Journal Letters منتشر شده است، توسط انجمن نجوم آمریکا معرفی ویژه (هایلایت) شد.

بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته در این کار تحقیقی، عنوان شده است که مریخ شباهت بسیاری با زمینِ ما دارد. از جمله اینکه هردو الگوی مشابهی از توزیع دوقله‌ای از برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌ها را نشان می‌دهند. این مشاهده بر روی زمین نتیجه‌ای از وجود آب و بر روی مریخ نتیجه‌ای از تمایز بارز بین نیم‌کره شمالی و جنوبی است که به «دوگانگی مریخ» معروف است. این دوگانگی به‌صورت توزیع قله‌های مرتفع با حفره‌های عظیم در نیم‌کره جنوبی و زمین‌های پست و وسیع در نیم‌کره شمالی نمود پیدا می‌کند. دلایل ظهور این دوگانگی بر روی مریخ هنوز شناخته‌شده نیست، ولی نظریه‌های متنوعی برای توضیح آن ارائه شده است.

یکی از این نظریه‌ها بر اساس وجود یک اقیانوس عظیم در میلیارد‌ها سال پیش بر روی مریخ شکل گرفته است که این اقیانوس تمام وسعت نیم‌کره شمالی را پوشانده بوده است. بهترین شاهد بر این مدعی، مشاهده الگو‌هایی شبیه به رد نوار ساحلی یا رود‌های بلندی است که گاه تا هزاران کیلومتر در مرز دو نیم‌کره قابل ردگیری هستند. اما مطالعات بعدی با مشاهده اختلاف ارتفاع بزرگ از مرتبه چندین هزار متر در طول این نوارها، امکان توصیف آن‌ها را به‌عنوان خطوط ساحلی نامحتمل ساختند، چرا که یک خط ساحلی باید بر روی یک سطح هم پتانسیل گرانشی باشد و وجود اختلاف ارتفاع زیاد با این فرض در تضاد است. این اختلاف نظر‌ها همچنان بحث داغ مطالعات کنونی بر روی مریخ است.

در مطالعه اخیر دکتر صابری، این موضوع از دیدگاه جدیدی مورد بازبینی قرار گرفته که منجر به نتایج جالبی شده است که سعی در پاسخ به این مسأله ریشه‌ای دارد.

این پژوهشگر، با نگاشت توپوگرافی سطح مریخ، به مدل تراوش و مقایسه نتایج آن با تحلیل مشابه بر روی کره زمین، به شباهت‌های اساسی و غیرمنتظره‌ای بین مریخ و زمین دست یافته است. طبق این مطالعه به احتمال زیاد نیمکره شمالی مریخ پوشیده از اقیانوس عظیمی از آب بوده که اتفاقاً حدود ۷۱ درصد از سطح کل مریخ را در بر داشته است، دقیقاً شبیه آنچه در زمین اتفاق افتاده است.

بر اساس اعلام دانشگاه تهران، یکی از مزایای مطالعه صورت گرفته این است که با ارائه شواهد بسیار، قادر به تعیین سطح آب در گذشته‌های دور بر روی مریخ است که در مطالعات متنوع توسط پژوهشگران دنیا اختلافی از مرتبه چندین هزار متر در تخمین سطح آب بر روی مریخ بوده است.