نشانه ها، علل و مقابله با فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی امروزه برای بسیاری از افراد شاغل به وجود می‌آید. هر کس بنابر شغل خود استرس و فشارهای زیادی را تحمل می‌کند. این استرس‌های روزانه به مرور زمان به فرسودگی شغلی تبدیل می‌شوند. ادامه این وضعیت عواقب جدی مثل تعویض مکرر شغل، غیبت های زیاد، کاهش کیفیت کار، کاهش درآمد، به خطر افتادن سلامت روانی فرد و غیره را به همراه دارد. اقدامات به موقع برای مقابله با فرسودگی مانع از پیچیده شدن مسائل و حل راحت‌تر مسائل می‌شود. به همین منظور اگر احساس می‌کنید که از شغل خود راضی نیستید و یا برایتان تنها خستگی به جا می‌گذارد، بهتر است هر چه زودتر برای درمان آن و موفقیت در زندگی به دنبال راه چاره‌ای باشید. 

تعریف فرسودگی شغلی

به طور کلی فرسودگی شغلی ناشی از استرس‌های مربوط به شغل است. در برخی شرایط کاری فرد به دلیل استرس و فشار موجود در کار دچار کارزدگی و رخوت می‌شود و توان کاهش استرس شغلی را از دست می‌دهد. در این حالت فرد دچار نوعی بی تفاوتی شده و هیچ چیز او را به هیجان نمی‌آورد و یا رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به محیط شغلی از خود نشان می‌دهد.

عوامل ایجاد کننده فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی توسط استرس ایجاد می‌شود و این استرس نیز ناشی از عوامل متعددی است. عوامل به وجود آورنده فرسودگی شغلی عبارتند از:

1- آشنایی نداشتن با اهداف سازمان محل کار

2- سختی و غیر قابل انعطاف بودن قوانین محل کار

3- ارتباط از بالا به پایین سخت در سازمان‌های کاری

4- توجه نکردن مدیران به کارگران و افراد رده پایین

5- ابهام در نقش فرد در سازمان و کاری‌هایی که باید انجام دهد

6- نارضایتی فرد از شغل و محل کار خود

7- کمبود شرایط و فرصت برای رشد فرد در زمینه کاری

8- تحمیل کارهای زیاد به فرد که توانایی انجام آن‌ها را ندارد

9- قبول نقش‌های متعدد و متعارض در سازمان

10- فقدان نظام ارزیابی عملکرد شغلی مناسب

11- ترجیح رابطه به ضابطه برای ارتقای شغلی

12- عدم آموزش موثر و مناسب برای کارکنان

13- عدم همخوانی بین حقوق و کاری که فرد انجام می‌دهد

14- محیط شغلی دلگیر و غیرمفرح

مراحل فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی به تدریج و طی مراحلی اتفاق می‌افتد که به شرح زیر هستند:

1. مرحله ماه عسل

در این مرحله فرد با شور و شوق زیاد کار خود را شروع می‌کند و همه چیز خوب است. اما اگر کار با انتظار فرد هماهنگ نباشد، به تدریج شوق او از بین می‌رود و کمبود انرژی آغاز می‌شود تا حدی که انرژی جسمی و روانی وی تحلیل می‌رود.

2. مرحله کم آوردن مایه

در این مرحله فرد احساس می‌کند که دیگر انرژی لازم برای انجام کار را ندارد، پس سعی می‌کند از طریق خواب بیشتر و مصرف سیگار کمبود انرژی خود را جبران کند. برای کسب اطلاعات در زمینه مصرف سیگار کلیک کنید. 

3. مرحله آغاز نشانه ها

در این مرحله نشانه‌های جسمی و روانی نمود پیدا می‌کنند. این نشانه‌ها شامل اضطراب، افسردگی، خشم زیاد، سردرد، خستگی مزمن، ترش کردن، درد معده و غیره می‌شود.

4. مرحله بن بست

در مرحله بن بست، یعنی مرحله آخر هر لحظه ممکن است فرد شغل خود را از دست بدهد. با همکاران و مدیران خود درگیر شده و یا حتی در خانه هم با خانواده خود دچار مشکلاتی می‌شود.

نشانه های فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی نشانه‌های متعددی در زمینه‌های مختلف زندگی ایجاد می‌کند، هر کدام از این نشانه‌ها به تنهایی می‌توانند بر عملکرد شغلی و حتی روابط خارج از محل کار او هم تاثیر بگذارند. در بسیاری از مواقع با بروز نشانه‌های فرسودگی شغلی، فرد آن‌ها را نادیده گرفته و به بدتر شدن اوضاع دامن می‌زند. با اقدامات به موقع و مراجعه به روانشناس می‌توانید از وخیم‌تر شدن شرایط پیشگیری کنید. نشانه‌های فرسودگی شغلی را در چهار دسته طبقه بندی کرده‌ایم که به شرح زیر هستند:

1. نشانه های هیجانی

_ افسردگی

_ احساس درماندگی

_ بی علاقگی نسبت به شغل

_ احساس بی تفاوتی یا بیزاری

_ احساس دوری و غریبگی با دیگران

_ بدبینی و بی اعتمادی نسب به همکاران

2. نشانه های رفتاری

_ پرخاشگری

_ کناره گیری از دیگران

_ مشکل و درگیری با همکاران و خانواده

_ کاهش توانایی در انجام کار

3. نشانه های جسمی

_ احساس خستگی

_ دردهای عضلانی

_ سردرد

_ مشکلات خواب

_ مشکلات گوارشی

_ سرماخوردگی‌های مکرر

4. نشانه های سازمانی

_ ایجاد مشکل با ارباب رجوع

_ افزایش قانون شکنی‌های سازمان

_ افزایش تعداد غیبت‌ها

_ افزایش حوادث در حین کار

برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه تغییر شغل کلیک کنید. 

افراد در معرض خطر

برخی از افراد در برابر فرسودگی شغلی آسیب پذیرتر هستند. این افراد عبارتند از:

1. افرادی که نمی‌توانند بین کار و زندگیی شخصی خود تعادل برقرار کنند. 

2. کسانی که کار بسیار مهمی دارند و مستقیما بر زندگی انسان‌ها تاثیر می‌گذارند. (مانند پزشکان)

3. کسانی که بار اصلی کار را به دوش می‌کشند. (مانند رهبران و سرپرستان تیم‌ها)

4. افرادی که کار تکرای و یکنواختی دارند.

رابطه فرسودگی شغلی و ویژگی های شخصیتی

طبق تحقیقات به طور کلی افرادی که دچار فرسودگی شغلی می‌شوند معمولا کمال طلب، رقابت جو و اهل پیشرفت هستند. همچنین این افراد نسبت به زمان حساسیت بیشتری داشته و هدف‌های غیرواقعی و مبالغه آمیزی برای خود مجسم می‌کنند. آنان معمولا بسیار سخت‌گیرند و بدون گله و شکایت تا سر حد توان خود کار می‌کنند. 

ارتباط فرسودگی شغلی و تکنولوژی

امروزه با پیشرفت تکنولوژی کار بسیاری از افراد به مراتب راحت‌تر از گذشته شده اما مشکلات و سختی‌های زیادی را نیز به وجود آورده است. به دلیل امکان ارتباط گسترده، مرز میان شغل و زندگی شخصی کارمندان تقریبا از بین رفته است و می‌توان گفت که هیچ محدودیتی برای ساعات کاری وجود ندارد و در واقع کار تمام نمی‌شود. به این صورت که کارفرما از فرد می‌خواهد که دائما در دسترس باشد و کارها را انجام دهد. با توجه به اینکه کارمند در محل کار حضور ندارد، تصور می‌شود که هیچ کار سختی انجام نمی‌دهد اما در واقع فشار روانی و جسمی زیاد به او وارد می‌شود. 

راه های بهبود و مقابله با فرسودگی شغلی

برای مقابله با فرسودگی شغلی باید در محیط کار خود تعادل ایجاد کنید. برای رسیدن به این منظور می‌توانید از راهکارهایی استفاده کنید. اما اگر باز هم احساس خستگی و نارضایتی از شغل خود دارید، با یک مشاوره روانشناسی در زمینه کسب و کار و انتخاب شغل مناسب صحبت کنید.  

راه‌های موثر در کاهش فرسودگی شغلی عبارتند از:

_ کاهش استرس‌های مربوط به شغل

_ تغییر شغل و محیط شغلی

_ به کارگیری تکنیک‌های مدیریت زمان

_ یادگیری روش‌های موثر برای انجام بهتر کار

_ تغییر نگرش نسبت به شغل از بهترین راهکارها برای غلبه بر فرسودگی شغلی

_ پرهیز از کارهایی که توان انجام آن ها را در خود نمی بینید

_ شناخت توانایی ها و رها کردن هدف های غیرممکن

_ ایجاد روابط دوستانه با همکاران

_ استفاده از روش‌های مراقبه یا مدیتیشن برای کاهش استرس

پیشگیری از فرسودگی شغلی

1. قبل از شروع به انجام هرکاری به توانایی‌های خود دقت کنید تا پس از مدتی دچار خستگی بیش از حد نشوید.

2. کم کردن کارها و فعالیت‌های غیر ضروری در حین انجام کار

3. ایجاد یک محیط کاری لذت بخش با استفاده از نور و دمای مناسب

4. استراحت‌‌های متعدد اما کوتاه در بین انجام کارها از راه‌های موثر برای پیشگیری از فرسودگی شغلی

5. استفاده از مرخصی‌های مجاز و پرداختن به تفریح و استراحت

6. خودداری از اضافه کاری‌های متعدد و کار کردن در شب

7. پرهیز از سیگار و مصرف مواد مخدر

روش های درمانی فرسودگی شغلی

برای درمان فرسودگی شغلی روش‌های درمانی متعددی وجود دارد که با توجه به شرایط فرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روش‌ها عبارتند از:

1. روان درمانی

با استفاده از روان درمانی نگرش‌های فرد اصلاح شده و دید مثبتی نسبت به خود و زندگی پیدا می‌کند. در این روش فرد می‌آموزد که در شرایط استرس‌زا چگونه برخورد کند و توانمندی و سازگاری‌اش با محیط را افزایش دهد. 

2. ماساژ درمانی

ماساژ یکی از بهترین راه‌های غلبه بر خستگی و فرسودگی شغلی است. در این روش درمانی، خون در بدن به جریان در می‌آید و با دفع سموم بدن، خستگی جسم و روان کاهش می‌یابد. 

3. دارو درمانی

برخی مواقع علت خستگی و فرسودگی شغلی، عصبی و روانی است که در این شرایط علاوه بر روان درمانی، به دارو درمانی هم نیاز می‌شود. دارو درمانی باید تحت نظر پزشک باشد و در صورت مصرف خودسرانه دارو، مشکلات بیشتر خواهد شد. 

تاثیر خدمات روانشناسی بر کاهش فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی یک مساله بسیار شایع است که بسیاری از افراد نشانه‌های آن را تجربه می‌کنند. اما متاسفانه درصد کمی از آنان به دنبال راه درمان می‌روند و فقط شرایط را تحمل کرده یا کار را رها می‌کنند. در حالی که با آگاهی از نشانه‌های اولیه فرسودگی شغلی و مداخله زود هنگام می‌توانید بر آن غلبه کرده و آرامش روحی و جسمی خود را به دست آورید. روانشناس شرایط شما را بررسی کرده و بهترین راه‌های درمانی را ارائه می‌دهد. متخصصان مرکز مشاوره حامی هنر زندگی در خدمت شما هستند در هرکجا که هستید یاری‌تان کنند.