واقعیت گشایش اقتصادی در ایران چیست؟

مقامات ارشد کشور از گشایش اقتصادی در کشور خبر می‌دهند، خبری که جزئیات آن هنوز اعلام نشده است. حسن روحانی، رئیس جمهور اخیرا در این باره گفت: در جلسه سران قوا، طرحی بحث شد و نظرات بسیار به هم نزدیک بود. اگر این طرح در جلسه بعد به نتیجه برسد و رهبری موافقت کنند، گشایشی به لحاظ اقتصادی ایجاد شده و دست دولت مقداری باز می‌شود. یکسال زمان زیادی برای حل مشکلات است و مردم در این مدت خواهند دید که طرح‌های زیاد و بسیار مهمی افتتاح می‌شود.

در حالی که حدس و گمان‌های متعددی در این باره وجود دارد، این سوال پرسیده می‌شود که گشایش اقتصادی در نتیجه چه اقدام خارجی و یا داخلی تهران خواهد بود، معاون دفتر رئیس جمهوری توضیحاتی درباره آن ارائه کرد و گفت: گشایش اقتصادی درباره‌ی لوایح مرتبط با FATF نیست. تصمیمات و نتایج مهمی در جلسه سران قوا گرفته شد که پس از به نتیجه رسیدن در هفته آینده و موافقت مقام معظم رهبری اعلام می‌شود که گشایشی اقتصادی در کشور بوجود می‌آید.

دو فرضیه در این زمینه از سوی رسانه ها و محافل سیاسی مطرح می شود. نخست اینکه مذاکرات میان ایران و آمریکا در جریان است و به زودی قرار است توافقی حاصل شود. دومین احتمال این است که قرار است توافق ۲۵ ساله میان ایران و چین به امضا برسد. اخیرا توافق ۲۵ ساله ایران و چین به محل بحث و جدل‌های فراوانی در کشور بدل شده بود. از علی لاریجانی به عنوان چهره پشت پرده این توافق یاد می‌شود که از سال ۹۷ تاکنون برای سرانجام رساندن آن در تلاش است.

احتمال توافق ایران و آمریکا در مرحله پایانی

روزنامه النشره لبنان چاپ بیروت در گزارشی با عنوان «مذاکرات آمریکایی-ایرانی به پایان خود نزدیک می‌شود و لبنان در انتظار است» از میانجگری آلمان میان تهران و واشنگتن خبر داد.

این روزنامه به نقل از منابع خود اعلام کرد که مذاکرات آمریکایی-ایرانی به وساطت آلمان در حال انجام است و به مرحله پیشرفته‌ای رسیده است. در ادامه این گزارش آمده است: آلمان نقش میانجی را به شکل مستقل و نه بخشی از کشورهای اروپایی در این مذاکرات ایفا می کند. همه این مذاکرات را رد می‌کنند و این همان اتفاقی است که در گذشته نیز رخ داد، همه وجود مذاکرات را رد می‌کردند تا به یک باره تصویر مشترکی از محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و جان کری همتای سابق وی منتشر شد.

به گفته این منابع، این گفت‌وگوها به پایان خود نزدیک می شود، این به معنای آن نیست که به مرحله بهبود شرایط در روابط طرفین رسیده‌ایم، بلکه برعکس تنش در منطقه میان ایران و آمریکا به اوج خود می‌رسد به طوری که طرفین از دستاوردهای مشخصی برخوردار شوند تا در پایان مذاکرات به آنها کمک کند. این تنش نه تنها لبنان بلکه کل منطقه را شامل می‌شود. به نوشته این روزنامه، لبنان بحران اقتصادی در این کشور را با نتایج مذاکرات میان ایران و آمریکا مرتبط می‌داند.

احتمال مذاکرات ایران و آمریکا

از سوی دیگر، نشریه فارن پالیسی در تازه‌ترین گزارش خود نوشته است که توافق ایران و چین به زودی امضا می‌شود. فارن پالیسی با انتقاد از سیاست‌های آمریکا در قبال ایران تاکید کرده که سیاست فشار حداکثری واشنگتن نه تنها به تغییر رفتار ایران منجر نشد بلکه این کشور را به آغوش چین سوق داد.

فارن پالیسی در این باره می‌نویسد: سندی اخیرا منتشر شده است که از ورود ایران و چین به همکاری استراتژیک ۲۵ ساله در تجارت، سیاست، فرهنگ و امنیت حکایت دارد. همکاری میان چین و کشور‌های خاورمیانه نه اقدام جدیدی است و نه آخرین آن است. با این وجود، آنچه که تحولات میان ایران و چین را از سایر همکاری‌ها متمایز می‌کند، این است که پکن و تهران هردو جاه طلبی‌های منطقه‌ای و جهانی دارند، هردو ایران و چین روابط تقابلی با آمریکا دارند و یک مولفه امنیتی برای توافق میان آن‌ها وجود دارد.

جنبه امنیتی این توافق، آمریکا را نگران کرده است، دقیقا همانطور که سال گذشته رزمایش مشترک بی سابقه ایران و چین و روسیه در اقیانوس هند و دریای عمان نگرانی واشنگتن را برانگیخت.

به گزارش رویداد‌۲۴ نفوذ فزاینده چین در غرب آسیا و آفریقا منافع آمریکا را به چالش کشیده است و خاورمیانه میدان جنگ بعدی است، جایی که پکن می‌تواند هژمونی آمریکا را این بار از طریق ایران به چالش بکشد. این امر از آنجایی اهمیت دارد که این توافق و پیامد‌های آن فراتر از فضای اقتصادی و روابط دوجانبه میان چین و ایران است و در سطح داخلی، منطقه‌ای و جهانی عمل می‌کند.

در سطح داخلی، این توافق می‌تواند حیات اقتصادی برای ایران به ارمغان داشته باشد و صدمات ناشی از تحریم‌های غرب علیه ایران و اقتصاد محاصره شده تهران را با تضمین فروش نفت و گاز به چین جبران کند. علاوه بر آن، ایران قادر خواهد بود با استفاده از روابط استراتژیک خود با چین به عنوان یک اهرم چانه زنی در مذاکرات احتمالی آینده با غرب استفاده کند.

توافق ایران و چین، جمهوری خواهان را بازنده می‌کند؟

در حالی که تنها ۳ ماه مانده به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، بررسی دقیق‌تر مشارکت استراتژیک جدید ایران و چین می‌تواند احتمال پیروزی جمهوری خواهان را به خطر بیندازد. به این دلیل که مشارکت استراتژیک ایران و چین ثابت می‌کند که استراتژی فشار حداکثری دولت ترامپ با شکست مواجه شده است. نه تنها در مهار ایران و تغییر رفتار منطقه‌ای این کشور ناکام بوده است بلکه تهران را به آغوش پکن سوق داده است. در طولانی مدت، نزدیکی استراتژیک ایران با چین، حاکی از آن است که تهران برای تقویت قدرت منطقه‌ای و نظامی خود و به چالش کشیدن و تضعیف قدرت آمریکا در منطقه خلیج فارس استفاده خواهد کرد.

از سوی دیگر، چین می‌ترسد که در نتیجه تشدید جنگ تجاری میان پکن و واشنگتن، آمریکا کشور‌های دیگر را برای عدم حمایت از انرژی مورد نیاز چین تحت فشار قرار دهد. یک توافق جامع استراتژیک با ایران هم یک پرچم است و هم یک سیاست بیمه ای، توافقی که می‌تواند برای چین یک منبع انرژی تضمینی و با تخفیف را تضمین کند.

روابط ایران و چین ناگزیر شکل چشم انداز سیاسی منطقه را به نفع ایران و چین و به ضرر نفوذ آمریکا تغییر شکل خواهد داد. در واقع، این توافق به چین این اجازه را می‌دهد که نقش بزرگتری در یکی از مهمترین منطقه‌های جهان ایفا کند.

گشایش اقتصادی حاصل می شود؟

احتمالات متعددی روی میز است؛ اینکه قرار است توافق ایران و چین به امضا برسد شاید از گزینه توافق میان ایران و آمریکا محتمل‌تر باشد. تهران و پکن با وجود منافع مشترک قرار است وارد توافقی شوند، توافقی که دو کشور را از سایه دشمنی ها و تهدید و تحریم های آمریکا نحات دهد و هم تضمینی بر مسائل اقتصادی و امنیتی دو کشور باشد. اکنون باید منتظر ماند و دید این فرضیه تا چه اندازه درست است و در صورت صحت، این توافق به مطلوب خود یعنی گشایش اقتصادی برای ایران دست پیدا می کند یا نه؟ از سوی دیگر، باید ببینیم ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آیا حاضر شده است برای کنار گذاشتن چین از یک سو و از سوی دیگر، تضمین پیروزی در انتخابات از پیش شرط های خود در قبال ایران بگذرد و پای میز مذاکره و توافق با تهران بنشیند، اگر آری، این توافق شامل چه مواردی است؟