کاربرد پیوند میکروبیوتای مدفوع در درمان بیماری‌ها
پیوند میکروبیوتای مدفوع یکی از روش‌های درمانی جدید است که سبب بهبود و تعدیل میکروبیوتای دستگاه گوارش می‌شود. به همین دلیل پزشکان و محققان در تلاش هستند تا از این روش برای درمان انواع بیماری‌های گوارشی و غیر گوارشی استفاده کنند.
"میکروبیوتا"؛ مجموعه‌ای از موجودات میکروسکوپی مثل باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و ویروس‌ها هستند که در اندام‌های مختلف مثل دستگاه گوارش، پوست، دهان و بینی زندگی می‌کنند. این موجودات به طور معمول با انسان هم‌زیستی دارند و آسیبی به میزبان خود نمی‌زنند. وجود میکروبیوتا برای ایمنی و پایداری هورمونی و متابولیکی بدن ضروری است و بین میکروبیوتا و سیستم ایمنی یک رابطه دو طرفه وجود دارد. مطالعات نشان داده که به هم خوردن تعادل میکروبیوتای بدن ممکن است باعث بیماری‌های مختلف شود. پژوهشگران گروه ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در یک مقاله مروری به بررسی پیوند میکروبیوتای مدفوع در درمان بیماری‌ها پرداختند.
میکروبیوتای دستگاه گوارش شامل ۱۰ تا ۱۰۰ تریلیون میکروارگانیسم است. میکروبیوتا با توجه به شرایط محیطی دستگاه گوارش مثل میزان اسیدی یا قلیایی بودن آن تنظیم می‌شود. عوامل مختلفی مثل سن، رژیم غذایی، سیستم ایمنی بدن، ژنتیک افراد، مصرف آنتی‌بیوتیک، استرس و بهداشت محیط بر میکروبیوتای انسان تاثیر می‌گذارد.
هدف از نگارش این مقاله مروری، آشنایی با میکروبیوتای انسان و عوامل تاثیرگذار بر آن، بررسی رابطه بین میکروبیوتا و انواع بیماری‌های انسانی، آشنایی با روش درمانی پیوند میکروبیوتای مدفوع و کاربرد آن در برخی از بیماری‌های گوارشی و غیر گوارشی است.
فرزانه خیری، سید محمود هاشمی و داور امانی، پژوهشگرانی بودند که در نگارش این مقاله همکاری داشتند. برای نگارش این مقاله مروری واژگان کلیدی Fecal Microbiota Transpalntation، میکروبیوتا و سیستم ایمنی، در پایگاه‌های اطلاعاتی جست‌وجو شد و ۱۳۷ مقاله انگلیسی زبان درباره موضوع تحقیق انتخاب شدند.
نتایج بررسی این مقالات نشان داد که میکروبیوتای دستگاه گوارش می‌تواند به ایجاد و پیشرفت انواع مختلف بیماری‌ها مثل بیماری‌های متابولیک، بیماری‌های ایمونولوژیک و بیماری‌های عصبی مرتبط باشند.
چاقی، دیابت نوع ۲، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های متابولیکی مواردی بودند که در این مقالات ارتباط آن‌ها با اختلال میکروبیوتا بررسی و تایید شده بود.
در این مقالات ارتباط برخی از بیماری‌های ایمونولوژیک با میکروبیوتا مورد بررسی قرار گرفته بود. در دهه‌های گذشته مشخص شده که به هم خوردن تعادل میکروبیوتای روده می‌تواند سبب بروز بیماری التهابی روده (IBD) شود. در افراد مبتلا به بیماری کرون (یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده) نیز تنوع میکروبیوتا پایین‌تر از افراد سالم است. در دیابت نوع یک که به دلیل حمله سلول‌های T دستگاه ایمنی به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس ایجاد می‌شود نیز ارتباطی بین میکروبیوم روده و سلول‌های T وجود دارد. در این مقالات تغییر میکروبیوتای روده به عنوان یکی از عوامل ایجاد بیماری سلیاک معرفی شده است.
در بیماری‌هایی مانند اوتیسم، ام‌اس، HIV نیز ارتباط بین میکروبیوتا و بروز بیماری مشاهده شده است.
برای بهبود تعادل میکروبیوتا و افزایش جمعیت آن‌ها از پره بیوتیک‌ها، پروبیوتیک‌ها، انواع دارو‌ها و پیوند میکروبیوتای مدفوع استفاده می‌شود.
پره‌بیوتیک‌ها اجزای غیرقابل هضم در غذا هستند که سبب تحریک رشد و یا فعال شدن باکتری‌های روده می‌شوند. پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که با افزایش میکروبیوتا، به سلامت بیشتر کمک می‌کنند.
پیوند میکروبیوتای مدفوع
برای پیوند مدفوع از افراد سالم بین ۱۸ تا ۶۵ سالی استفاده می‌شود که علائم یا بیماری‌های حاد نداشته باشند، استفاده از هر نوع دارویی در این افراد باید بررسی شود، عدم مسافرت‌های بین المللی در شش ماه گذشته به مناطقی که احتمال ریسک اسهال مسافران است، عدم تتو یا سوراخ کردن بدن در شش ماه گذشته، یا هپاتیت‌های HIV عدم سابقه رفتار‌های پرخطر در سه ماه گذشته، عدم تماس با ویروسی در ۱۲ ماه گذشته، سابقه خانوادگی کولورکتال کارسینوما و .. بررسی شود.
پیوند مدفوع می‌تواند از طریق تنقیه، لوله نازوگاستریک، لوله دئودنال و کولونوسکوپی انجام گیرد. به تازگی نیز استفاده از کپسول‌هایی که در پوشش ژلاتین یا یخ قرار دارند در حال بررسی است. این کپسول‌ها شاید بتواند سطح پذیرش بیمار را هم بالا ببرند. انتخاب مسیر تجویز بستگی به نوع میکروبیوتا برای پیوند دارد، چون می‌تواند برخی از گونه‌های باکتری را فعال کند و به بقیه آسیب برساند.
در سال ۲۰۱۲ بانک‌های مدفوع طراحی شدند. با وجود این بانک‌ها نیازی به نمونه‌گیری در روز پیوند نیست. این بانک‌ها با فراهم کردن کیفیت مطلوب و ثبت عوارض جانبی سبب افزایش ایمنی این روش درمانی می‌شوند.
با توجه به این‌که این روش درمانی هنوز در تمام بیماری‌ها تایید نشده است، بهتر است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود و عوارض و خطرات احتمالی مورد بررسی‌های بیشتری قرار گیرد.
نتایج این پژوهش در نشریه پژوهش در پزشکی؛ فصل‌نامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منتشر شده است.
میکروبیوتای دستگاه گوارش شامل ۱۰ تا ۱۰۰ تریلیون میکروارگانیسم است. میکروبیوتا با توجه به شرایط محیطی دستگاه گوارش مثل میزان اسیدی یا قلیایی بودن آن تنظیم می‌شود. عوامل مختلفی مثل سن، رژیم غذایی، سیستم ایمنی بدن، ژنتیک افراد، مصرف آنتی‌بیوتیک، استرس و بهداشت محیط بر میکروبیوتای انسان تاثیر می‌گذارد.
هدف از نگارش این مقاله مروری، آشنایی با میکروبیوتای انسان و عوامل تاثیرگذار بر آن، بررسی رابطه بین میکروبیوتا و انواع بیماری‌های انسانی، آشنایی با روش درمانی پیوند میکروبیوتای مدفوع و کاربرد آن در برخی از بیماری‌های گوارشی و غیر گوارشی است.
فرزانه خیری، سید محمود هاشمی و داور امانی، پژوهشگرانی بودند که در نگارش این مقاله همکاری داشتند. برای نگارش این مقاله مروری واژگان کلیدی Fecal Microbiota Transpalntation، میکروبیوتا و سیستم ایمنی، در پایگاه‌های اطلاعاتی جست‌وجو شد و ۱۳۷ مقاله انگلیسی زبان درباره موضوع تحقیق انتخاب شدند.
نتایج بررسی این مقالات نشان داد که میکروبیوتای دستگاه گوارش می‌تواند به ایجاد و پیشرفت انواع مختلف بیماری‌ها مثل بیماری‌های متابولیک، بیماری‌های ایمونولوژیک و بیماری‌های عصبی مرتبط باشند.
چاقی، دیابت نوع ۲، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های متابولیکی مواردی بودند که در این مقالات ارتباط آن‌ها با اختلال میکروبیوتا بررسی و تایید شده بود.
در این مقالات ارتباط برخی از بیماری‌های ایمونولوژیک با میکروبیوتا مورد بررسی قرار گرفته بود. در دهه‌های گذشته مشخص شده که به هم خوردن تعادل میکروبیوتای روده می‌تواند سبب بروز بیماری التهابی روده (IBD) شود. در افراد مبتلا به بیماری کرون (یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده) نیز تنوع میکروبیوتا پایین‌تر از افراد سالم است. در دیابت نوع یک که به دلیل حمله سلول‌های T دستگاه ایمنی به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس ایجاد می‌شود نیز ارتباطی بین میکروبیوم روده و سلول‌های T وجود دارد. در این مقالات تغییر میکروبیوتای روده به عنوان یکی از عوامل ایجاد بیماری سلیاک معرفی شده است.
در بیماری‌هایی مانند اوتیسم، ام‌اس، HIV نیز ارتباط بین میکروبیوتا و بروز بیماری مشاهده شده است.
برای بهبود تعادل میکروبیوتا و افزایش جمعیت آن‌ها از پره بیوتیک‌ها، پروبیوتیک‌ها، انواع دارو‌ها و پیوند میکروبیوتای مدفوع استفاده می‌شود.
پره‌بیوتیک‌ها اجزای غیرقابل هضم در غذا هستند که سبب تحریک رشد و یا فعال شدن باکتری‌های روده می‌شوند. پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که با افزایش میکروبیوتا، به سلامت بیشتر کمک می‌کنند.
پیوند میکروبیوتای مدفوع
برای پیوند مدفوع از افراد سالم بین ۱۸ تا ۶۵ سالی استفاده می‌شود که علائم یا بیماری‌های حاد نداشته باشند، استفاده از هر نوع دارویی در این افراد باید بررسی شود، عدم مسافرت‌های بین المللی در شش ماه گذشته به مناطقی که احتمال ریسک اسهال مسافران است، عدم تتو یا سوراخ کردن بدن در شش ماه گذشته، یا هپاتیت‌های HIV عدم سابقه رفتار‌های پرخطر در سه ماه گذشته، عدم تماس با ویروسی در ۱۲ ماه گذشته، سابقه خانوادگی کولورکتال کارسینوما و .. بررسی شود.
پیوند مدفوع می‌تواند از طریق تنقیه، لوله نازوگاستریک، لوله دئودنال و کولونوسکوپی انجام گیرد. به تازگی نیز استفاده از کپسول‌هایی که در پوشش ژلاتین یا یخ قرار دارند در حال بررسی است. این کپسول‌ها شاید بتواند سطح پذیرش بیمار را هم بالا ببرند. انتخاب مسیر تجویز بستگی به نوع میکروبیوتا برای پیوند دارد، چون می‌تواند برخی از گونه‌های باکتری را فعال کند و به بقیه آسیب برساند.
در سال ۲۰۱۲ بانک‌های مدفوع طراحی شدند. با وجود این بانک‌ها نیازی به نمونه‌گیری در روز پیوند نیست. این بانک‌ها با فراهم کردن کیفیت مطلوب و ثبت عوارض جانبی سبب افزایش ایمنی این روش درمانی می‌شوند.
با توجه به این‌که این روش درمانی هنوز در تمام بیماری‌ها تایید نشده است، بهتر است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود و عوارض و خطرات احتمالی مورد بررسی‌های بیشتری قرار گیرد.
نتایج این پژوهش در نشریه پژوهش در پزشکی؛ فصل‌نامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منتشر شده است.
ارسال نظرات